De Tijdspiegel. Jaargang 34

Ubi plura nitent....

Een Badreis door Aart Admiraal. (Lipspringe, herstellingsoord voor longlijders). Schoonhoven, S. en W.N. van Nooten, 1877.

Spranken van gezonden humor, afgewisseld door dichterlijke en welsprekende expectoratie's, een hooggekleurde en beeldrijke, levendige en puntige stijl, geestdrift voor licht en vrijheid, medelijden met de stoffelijke en zedelijke nooden van de benedenste lagen der samenleving, een scherpe en onbevooroordeelde blik op menschen en dingen - deze gaven en deugden waardeeren wij in vele opstellen van den heer Aart Admiraal.

Daarom ondernamen wij dan ook met ingenomenheid de lezing van het werkje, welks titel hierboven is afgeschreven.

Vraagt men, of aan die gunstige verwachting volkomen is beantwoord dan luidt ons antwoord: ja en neen.

Ja, want het verblijf te Lippspringe en het reisje daarheen is con amore verteld, zoodat de lezer de meer of minder belangrijke, doch

[p. 254]

over 't geheel uit den aard der zaak vrij onbeduidende bijzonderheden, over 't algemeen, ter wille van de geestige inkleeding, met genoegen verneemt. Maar vooral daarom geven wij een bevestigend antwoord op de gestelde vraag, omdat menige dichterlijke en humoristische passage een schitterend getuigenis aflegt van het talent van den auteur, die zoo meesterlijk de kunst verstaat, om de fijnste snaren van het gemoed te bespelen.

Zoo trof ons op bladz. 54 de prachtige beschrijving van het pijnboschje bij Lippspringe.

Gevoel voor de schoonheid van het landschap en talent, om die schoonheid in hare fijnste, teederste nuances weer te geven wedijveren hier met het diepste en innigste medelijden met de weemoedige raadselen van het menschelijk levenslot.

Luister maar even, geachte lezer! naar de laatste noten van deze heerlijke melodie en de onweerstaanbare lust zal bij u ontwaken, om met de geheele symphonie, waarvan dit slot de gepaste finale uitmaakt, kennis te maken.

‘Het leven is zoo zoet - en die er 't hardst om moet kampen, hecht er de hoogste waarde aan. Dit boschje kan getuigen met hoe sterke gehechtheid aan een schijnbaar uitgedoofd leven, de schier hopelooze lijder zich neervlijde om lichter te ademen en zóó misschien - misschien 't kleine restje zijner longen leven en groei te geven.... Daarom - nu alles nachtlijk stil hier is, nu slechts 't dengeruisch wordt vernomen boven de lichte feenschreden van Oberons gouden hof, - nu gij 't mos hoort opengaan en de mieren spreken - nu zegt dit boschje 't meest; nu galmt het luide den lijdenspsalm van den een, het lied der hoop van den anderen. Hoort gij wel? En onderscheidt gij wel dat stille klagen bij den stillen glimlach van stoute verwachtingen?... O, de zwijgende banken, de pijnstammen die de matten en de zieken sterkten; het suizelend loof, de zachte glooiingen die nu allen in de schaduw van den avend zich verbergen om morgen weer te lokken tot rusten, zij fluisteren een taal, die doordringt tot God en zij slaken een waarom, wáárom, Vader! dat ons het hart kan breken, daar wij slechts menschen zijn en nog zoo weinig gelezen hebben in 't boek zijner raadsbesluiten.’

Nog éene kleine aanhaling ten bewijze, hoe de heer Admiraal met enkele toetsen van onovertrefbare fijnheid en teederheid de poëzie der ‘Waldeinsamkeit’ weet te schilderen.

‘Maar hier is het toch anders, als de boschnimf u lokt en haar aanbieding doet: “Waarmede kan ik u dienen?” Welk een hemelsche fluisterstem! Welk een klankvol geruisch! O, mocht ik dagelijks met haar een woord wisselen, of mochten het kusjes zijn, hoe spoedig zou ik hersteld wezen. Zie haar bevallige houding, haar zwevenden tred, haar lachend aangezicht, ach Sylvia! Sylvia, laat mij altoos bij u blijven, hier adem ik zoo vrij, hier is mijn stap zoo vlug, hier is mijn hart

[p. 255]

zoo ruim, hier is mijn liefde zoo warm. Gij schudt het lokkig hoofd? Het mag niet zijn? Zij biedt mij aardbeien, die diep onder groene bladen verscholen, zoo frisch gebleven zijn als sints haar bloesem. Ik zie haar aan en wil haar schoone handjes grijpen, maar daar davert op eens een slag, dat het geheele woud weergalmt van 't verschrikkelijk geluid - zij deinst terug en fluistert: “Vlied, Thor nadert met den hamer, vaarwel mijn vriend!...” Doch vlieden doe ik niet. Ik sta als vastgenageld en houd haar beeld in mijn ziel. “Vaarwel, mijn vriend!...” riep zij bij 't scheiden. Welk een balsem, welke geuren!... ik zie haar, Sylvia! Zij staat op een helling, zij ziet mij, ik strek mijn armen uit, doch door een gaas zie ik haar slechts meer, 't wordt een gordijn, toch is zij schoon, niet waar? hoor dat zacht ruischen van reinen regen, die de bladen aanroert, welk een harmonie... Ik zie zeer ver 't bosch in. Het zonnegoud trilt op 't loover, dat van parels wemelt. De gladde stammen der beukenboomen zijn aan den westkant als glimmende bruidegoms, die nu en dan een gouden regen strooien over de heesters aan hun trotschen voet. Hoe luisterrijk is toch het inwendige van dit huis des Heeren!... Ha, ik zie haar weder, 't is zooals ik daareven dacht, zij heeft den somberen sluier afgelegd en praalt in haar natuurlijken eenvoud, die pracht en majesteit heet. Ach, Sylvia!...’

Van zulke verkwikkende, van geestdrift, soms ook van humor, tintelende bladzijden, hebben wij nog onderscheidene in ons exemplaar aangeteekend. Wij wijzen o.a. op de geestige persiflage van den Duitschen bluf, dat het Hollandsch een tongval is van het Hoogduitsch.

Met evenveel, of even weinig recht legt de auteur in den mond van zijn' vriend Kaats den paradox: ‘Vergeet niet, Hollanders! dat de Duitsche taal een tongval is van de onze en dat het Duitsche volk bij ons loopt bedelen.’

Voorts leggen wij een vouwtje bij de aesthetische opmerkingen omtrent het Hermann's Denkmal en het halfverheven beeldhouwwerk op of bij de Eggester- of Extersteenen, bij den brief van Kaats aan den uitgeweken bisschop van Paderborn, bij de expectoratie over de kermissen van voorheen en thans, bij het gesprek met den glimworm voor het wegnemen van een takje rijshout enz.

En toch voelen we ons gedrongen, ons ja door een daaropvolgend neen te restringeeren, in den beker des lofs eenige druppels citroen te mengen.

Het komt ons namelijk voor, dat het werkje iets hybridisch verkregen heeft door de minutieuze becijferingen van reis- en verblijfkosten, door de uitvoerige medische, chemische en balneatorische bijzonderheden omtrent Lippspringe en zijn' Arminiusbron, die er wat al te réclame-achtig uitzien en eindelijk door het telkens zich herhalend spreken van den auteur over zijn eigen lichamelijken toestand. Zoo zweven wij bij de lectuur bij afwisseling in de sferen van den humor en der poëzie en van het meest alledaagsche realisme en weten op 't laatst niet meer,

[p. 256]

of we een gewonen reisgids (à la Murray, Baedeker en tuti quanti) lezen, of een literarisch product, dat op hoogere waardeering aanspraak maakt.

Ook ontmoeten wij hier en daar een would-be humoristische tirade, waarvan het doel en de portée ons niet helder wilden worden.

Zóó b.v. - misschien ligt het aan ons - konden wij niet bevatten, wat de heer Aart Admiraal bedoelt en of het hem ernst is of scherts, wanneer hij op de eene plaats uitroept: ‘ik haat Duitschland, zijn volk, zijn manieren en zijn oneetbare snijboontjes’ en op de andere: ‘Libori, vergeef mij! Duitsche bergen, ik hijg naar u. Duitschland, ik heb u lief.’

Dit laatste naar aanleiding van de opmerking, dat op de Rotterdamsche kermis het gemeen zich in woeste en brooddronken tooneelen te buiten gaat, terwijl in een Westfaalsch landstadje als Paderborn op de Libori-kermis alles onschuldige vreugde ademt en de menigte zelfs in de handen klapt bij de volslagen smakelooze vertooning van eene geit, die zich in evenwicht houdt op een omgekeerden emmer. Zoowel de Duitsche liefde, als de Duitsche haat van den auteur schijnen ons weinig gemotiveerd.

In weerwil van hetgeen wij, ter wille van de onverbiddelijke eischen der critiek, meenden te moeten in het midden brengen, roepen wij den heer Admiraal gaarne een ‘tot wederziens’ toe.

Waar hij in geestdrift geraakt of een humoristische stemming hem bezielt, waar de Muze hem werkelijk inspireert, dáár bevestigt hij de waarheid van het woord van den dichter:

‘Wees meester van de taal, ge zijt het van 't gemoed!’