De Tijdspiegel. Jaargang 34

Geen alledaagsch verschijnsel.

De familie Mixpicle door Catharina F. van Rees. 's-Gravenhage, D.A. Thieme, 1877.

Voor een vijf en twintig jaren was eene schrijvende vrouw in ons landje nog een merkwaardigheid, een verschijnsel waarover iedereen verbaasd stond als over een soort van natuurwonder. Men haalde de schouders op en vroeg: ‘Hoe krijgt zij het in haar hoofd!’ ‘Waar haalt ze den moed vandaan?’ Het klein getal van de drie, vier eerste heldinnen van de pen werd echter snel gevolgd door een steeds breeder wordende schaar van vogeltjes van allerlei veeren, die deels op eigen wieken een wijle rondfladderden, deels gedragen werden op krachtige pennen van andere vogels, die een vermaarden naam voerden.

Velen traden af na ons enkele staaltjes van grooter of kleiner gaven geschonken te hebben en menig vrouwelijke letterarbeid van den laatsten tijd getuigde voor een onbetwistbaren aanleg maar tegen de omstandigheden, die haar geen gelegenheid geboden hadden zich door ge-

[p. 42]

noegzame opleiding te vormen, en veelbelovende talenten hebben wij als half- en gebrekkig ontloken knoppen zien verdorren en afvallen.

Onder de vrouwen, die zich echter wisten staande te houden en wien het gelukte hare werken in steeds volmaakter vorm te gieten, die met moed en kracht alle hinderpalen overwonnen en die zonder kunstmatige begunstiging van deze of gene club of richting een eigen baan zich afbakenden, eischt ongetwijfeld Mejuffrouw Catharina F. van Rees onzen eerbied en onze bewondering.

Ik spreek zonder persoonlijke vooringenomenheid; ik heb de geachte schrijfster slechts een paar maal gezien. Ik beoordeel haar boekwerk dus zonder angstvallige consideratie, die de waarheidlievende schrijfster trouwens van niemand zal begeeren.

Maar ik voel mij na de lezing van de familie Mixpicle gedrongen om mijne vreugde te uiten, dat wij in onze taal van vrouwenhand zulk een degelijk en merkwaardig boek ontvingen, dat het huiselijk leven ons in zoovele nuances maalt, op eene wijze die het werk voor oud en jong aanbevelenswaardig maakt.

Een overzicht van het geheele plan, van den ontwikkelingsloop der voornaamste karakters en toestanden, van een roman van drie deelen te geven is eene wijze van doen, die ik liever voor goed zou zien afgeschaft, dan dat ik in verzoeking zou komen mij daaraan schuldig te maken. Ik wil alleen zeggen dat het plan alleraardigst is opgezet en belangwekkend volgehouden. Het bezit van zekere in de Oost zoekgeraakte erfenis is de band die al deze ten tooneele gevoerde familiegroepen vereenigt, en de invloed dien deze te wachten erfenis op de verschillende individuen gehad heeft in onderscheiden tijdperken is zeer onderhoudend en verrassend ingekleed. Ik wil de intrige echter niet verraden en alleen aanwijzen waardoor het werk zich onderscheidt boven zeer vele van onze hedendaagsche lettervruchten.

Het is een volwassen en gezonde vrucht, niet onrijp van den boom gevallen om achter een bedrieglijk blosje van ziekelijke gevoeligheid de wormstekigheid van valsche begrippen en onedele beginselen te verbergen. Over al de groepen en tafereelen ligt een rein en edel waas en het gansche boek is doorademd van de zuiverste humaniteit.

‘De familie Mixpicle’ is een familieroman, waarin het huiselijk leven in al zijn omvang en diepe beteekenis met zijn lief en leed, licht en schaduw ons voor oogen is gesteld. Mevrouw Van Hagen, de fijnbeschaafde, maar arme ontvangersvrouw is eene zeer schoone figuur; en het om deze koesterende zon vereenigd gezin levert schoone en aantrekkelijke groepen en belangwekkende toestanden op. Dit gezin vormt de kern van de zeer afwisselende tafereelen, want de schrijfster ontwikkelt eene verwonderenswaardige kennis van alle mogelijke levensomstandigheden en betrekkingen. Zij toont ons op verschillende graden den zegenrijken invloed van brave en verstandige ouders op hun kroost tegenover de gevolgen van verkeerde leiding, waar vaderlijke ruwheid

[p. 43]

de fijngevoeligheid niet verschoont en het eergevoel niet ontziet in jonge harten, maar eischt dat het temperament zijner kinderen beantwoorden zal aan een willekeurig gekozen ideaal van kracht en moed, waarmede de natuur hen niet bedeelde. Zulk een onverstandig vader is de anders zoo beminnelijke en goedhartige Majoor met zijne snapachtige huisvrouw, figuren die met zoo natuurlijke kleuren gemaald zijn, dat elk onzer de zoodanigen onder zijne kennissen zal meenen gezien te hebben.

De phantastische verschijning van de overgevoelige Betzy, zoowel als van hare ziekelijke moeder, hebben beide hooge poëtische bevalligheid, terwijl het geheimzinnig karakter des vaders en vooral zijn tragisch einde met krachtige trekken geschetst is, die het groote plastische vermogen van de schrijfster sterk doen uitkomen.

De betrekking en invloed van vader, moeder en kinderen - van broeders en zusters - van vrienden en vriendinnen, 't is alles met groote levenswijsheid en treffende waarheid uit het leven gegrepen en geestrijk opgevat. In zekeren zin is het werk een zedekundige roman, die deze buitengewone eigenaardigheid heeft, dat er nooit in gepreekt wordt of gekapitteld. De schrijfster laat ons leven met al die verschillende familieleden van het geslacht Mixpicle. Wij volgen hen op den voet; wij voelen hun hart van edele aandoeningen kloppen of wij zien de hartstochten hunne gelaatstrekken ontstellen - wij zien ze vooruitgaan op den weg van strijd tot overwinning of achterwaarts gaan op duistere paden. En ofschoon de godsdienst hier weinig besproken wordt, rust de wortel van deze hier in het leven gebrachte moraal in een diep en warm godsdienstig gevoel.

De schrijfster bewijst met treffende voorvallen, dat het wrang en bitter is te zondigen, ook al draagt die verborgen zonde de begeerlijke vrucht van rijkdom, weelde en genot, eer of aanzien. Zij bewijst dat het hoogste geluk op aarde alleen in zelfopofferende liefde des harten bloeit.

Behoef ik het te zeggen, de familie Mixpicle kan ook, als men wil, een tendenz-roman genoemd worden, maar dan in den besten zin des woords. De schrijfster bepleit zonder eenige overdrijving het recht der vrouw op ontwikkeling van hare talenten in de bekoorlijke figuur van de schalksche Dolly en het vraagstuk der harmonische en natuurlijke ontwikkeling krijgt in menig geestig geteekend kindergroepje vele merkwaardige bijdragen.

De groote en kleine kinderen die hier optreden zijn geen marionetten in zedekundige japonnetjes, maar ze zijn springlevend. Het zijn geen overspannen theaterfiguren, maar ware menschen, en als wij getroffen op vele dezer schilderijtjes staren is het of de figuren uit de lijst komen en bij ons plaats nemen. De gesprekken zijn levendig en onderhoudend en menig schoon gezegde of menige pikante opmerking zal zich in het geheugen mogen prenten, ja menige bladzijde voert ons op tot ernstige gedachten en verhevene aandoeningen.

[p. 44]

Het is een werk zooals elk weldenkend mensch het zoo gaarne uit de hand van eene vrouw zal ontvangen, een boek dat goed moet doen overal waar het gelezen zal worden.

Nergens vinden wij zoetsappige sentimentaliteit, maar telkens frisch en diep gevoel - geen ziekelijke dweepzucht, maar gezonde humaniteit en degelijke practische levenswijsheid spreken op ieder blad in een aantrekkelijken, kalmen, zuiveren stijl, dien ik niet beter kan omschrijven dan door hem te noemen de natuurlijke welsprekendheid van edele gevoelens en zuivere beginselen. Een enkele maal zou ik een paar onbehaaglijke woorden willen geschrapt zien, waar de schrijfster der natuur al te dicht op den voet volgde; over sommige passages zou ik ook meer duidelijkheid verlangd hebben, want niet altijd kan men even gemakkelijk al de takken van dezen rijken stamboom uiteenhouden.

De intrige is kunstig verwerkt en houdt den lezer voortdurend in spanning, maar ik had die toch wel wat eclatanter willen zien oplossen, ofschoon de lezer waarlijk dien prikkel niet behoeft om met groote belangstelling de verschillende stroomen en beekjes, langs welke wij gevoerd worden, te volgen, omdat dit boek zich bovenal kenmerkt als een karakterkundige roman. - De eigenaardigheden van de meest uiteenloopende inborst en den meest verschillenden aanleg zijn met ongewoon talent ontleed en in de fijnste schakeeringen nagegaan.

De familie Mixpicle overtreft daardoor schier al wat wij in onze taal zien verschijnen. De schrijfster laat ons voelen hoe reeds in het kind de man en de vrouw der toekomst zich kenschetst - en wat er van zijn aard wordt onder goede of kwade invloeden. Zij laat ons opmerken, hoe die karaktertrekken zich allengs ontplooien door de omstandigheden, en toont ons langs welke verschillende wegen het kwaad bij den een of de verzoeking bij den ander veld wint. Trapswijze zien wij den geldgierige, den jaloersche, den hoovaardige in zedelijke waarde dalen, hoewel hij uiterlijk in bloei en voorspoed toeneemt, terwijl de nederige, de werkzame, de edelmoedige sterk wordt in den strijd op het harde pad der beproeving en ontbering. Ik moet de verzoeking weerstaan om menig belangwekkende personage te gedenken en afzonderlijk te bespreken, maar men leze zelf en herleze menige groote waarheid, menig schoon gezegde.

Het is in zeker opzicht jammer dat zulk een degelijk boek als feuilleton geplaatst is geworden, daar die versnipperende wijze van uitgaaf den indruk van een werk als dit niet weinig afbreuk doet.

Het verheugt mij dus van harte de familie Mixpicle in de Guldens-editie als met nieuwen glans te zien verschijnen, en het zal mij verblijden dezen schoonen roman meer en meer te zien gewaardeerd.

's-Hage, Juni.

Elise van Calcar.