De Tijdspiegel. Jaargang 34

Wat men er mee doen kan.

Historische almanak voor 1877, door Dr. E. Epkema. Amsterdam G. L Funke.

Op 376 bladzijden geeft de vervaardiger eerst de jaartellingen en tijdkringen voor het jaar 1877; bijzonderheden; algemeene Christelijke feestdagen; Israëlietische feestdagen; Roomsch-Katholieke feest- en vastendagen; verjaardagen van het koninklijk huis, - verder de dagen der twaalf maanden met vermelding van eenig historisch feit, hetwelk

[p. 554]

op ieder dier dagen plaats greep - eindelijk een overzicht der wereldgeschiedenis, sedert 1795, voor de opeenvolgende jaren naar de maanden van elk jaar en de dagen van elke maand gerangschikt.

't Boek is door dezen en dien alles behalve vriendelijk ontvangen. In de Nieuwe bijdragen ter bevordering van het onderwijs n^o. 45 van 1876 b.v. werd het besproken in een klein opstel, dat ten opschrift had de vraag: ‘wat moet ik er mee doen?’

Jammer inderdaad, dat de heer Epkema niet door een inleidend woord te kennen gegeven heeft, zoowel wat hij met den almanak beoogde, als welke de gang zijner mededeelingen was, indien deze ten minste niet ontbrak.

Nu hij het niet deed, heb ik gemeend vrijheid te hebben den almanak te gebruiken, zooals mij dit goed dacht en ik moet zeggen, dat ik, na dit gedaan te hebben, gunstiger oordeel durf uitspreken, dan elders door anderen geuit is, al erken ik, dat ik hier en daar andere historische bijzonderheden, dan die vermeld zijn, zou hebben vermeld willen zien.

Met den almanak in de hand heb ik nog eens beleefd, nu in mijne verbeelding, wat ik jaren geleden feitelijk beleefde en dit ten tweeden male beleven is mij goed geweest.

Onder het jaar 1830 las ik onder meer:

Sept. 26-28. Mislukte aanval der Nederlandsche troepen op Brussel.

Oct. 5. Willem I, koning der Nederlanden, roept de natie te wapen,

Oct. 27. Bombardement van Antwerpen door Chassé.

En onder 1831:

Febr. 5. Heldendood van Van Speijk bij Antwerpen.

Jul. 29. De prins van Oranje wordt tot opperbevelhebber van het Nederlandsche leger benoemd.

Aug. 2-12. Tiendaagsche veldtocht der Nederlanders in België.

't Lezende was ik weer jong en niet ver van onze tegenwoordige grenzen ter schole bij den achtenswaardigen onderwijzer, die in die dagen ook den kundigen Te Winkel aan zijne zijde had. Ik zag ze de mannen, die deelgenomen hadden aan de poging 't oproerige Brussel tot zijnen plicht te brengen, niet met de moedeloosheid, maar met den wrok der teleurstelling in de oogen, maar ik zag ook onze burgers, in krijgsgewaad gestoken en zoo al in 't hanteeren der wapenen niet geoefend als de mannen van 't staande leger, voor deze toch niet onderdoende in geestdrift. Willems; te wapen! hoorde ik, door de dichters dier dagen, door de bedienaren van den godsdienst, om maar van vele anderen te zwijgen, als zoovele krachtige echo's herhaald en met algemeenen bijval vernomen en 't:

Wie praalt aan 't hoofd der heldenstoet? Chassé.
Wie heeft gewroken Hollands bloed? Chassé.
Wie spreekt uit monden van metaal
Der Trompen en de Ruiters taal?

Chassé, Chassé, Chassé (bis).

[p. 555]

toen de grijze krijgsman over de Scheldestad zijne donders had uitgestort. Getuige was ik er van, hoe als in een oogwenk het zwart en het rood overal, waar 't geschieden kon, werd aangebracht, nadat Antwerpen getuige was geworden van het feit, dat Marchant met deze regels bezong:

Pour sa patrie ainsi sa noble bienfaitrice
Ce fils reconnaissant dispose en sacrifice
Le plus grand des biens désirés!
Tranquille sur la poudre
Sa main y met la foudre...
Anvers! tu vis pleuvoir leurs membres déchirés!

Maar ook getuige, hoe eenige weken later de prins van Oranje, omringd van eenen vorstelijken stoet in het kamp van Reijen verscheen en die duizenden in oogenschouw nam, die onder het klinken der muziekinstrumenten vóór hem heen trokken en vóór wie met hem waren, terwijl de zon helder aan den hemel stond en eene niet te tellen menschenschare van heinde en verre was toegestroomd. Weinige dagen later staarde ik op de spelden, die onze onderwijzer telkens als er te vertrouwen tijdingen gekomen waren, op de Kaart van Nederland stak, dat wij onze dapperen zouden kunnen volgen op hunnen tocht, van het begin tot het einde eenen zegetocht. En veel meer nog dan het genoemde aanschouwde ik uit die onvergetelijke dagen van eendracht, en 't was mij een genot, een dubbel bij 't verdeeld zijn, dat in den jongsten tijd de schande van mijn vaderland is.

Van genot spreek ik, maar ik geloof, dat de almanak ook zijn nut kan hebben en dit in meer dan één opzicht. Om iets te noemen: men geeft eenige oogenblikken aan de bijzonderheden, die daarin ter zijde der datums zijn opgegeven. Velen van de op eenige bladzijden voorkomende ziet men, alsof men ze niet ziet. Maar deze of die boeit de aandacht en men wordt er door opgewekt haar beter te willen kennen, dan door de bloote vermelding in één of twee regels mogelijk is. Zoo is men door den almanak tot deze of gene studie aangespoord. Of men heeft eenige zaak of eenige gebeurtenis, die nog niet ten einde liep, niet gevolgd van haren aanvang af, omdat zij niet belangwekkend scheen, maar later is zij dit geworden, zoodat men lust gevoelt in haar beloop haar te kennen. In zulk een geval kan de almanak te stade komen.

Hij vinde dan, al staan er geene plaatjes, geene versjes, geene verhaaltjes in, een gunstiger onthaal, dan hem door dezen en dien toegedacht werd.

f.a.e.p.r.e.