De Tijdspiegel. Jaargang 34

[p. 277]

Insulinde's geschiedenis en recht.

Beknopte geschiedenis der Nederlandsche bezittingen door A.M. Kollewijn. 2^de druk. Groningen, J.B. Wolters, 1876.

‘Met zorg is overwogen, wat kon worden achterwege gelaten en wat moet worden vermeld.’

Aldus lezen wij in het voorbericht tot den eersten druk van het bovenaangehaald werkje, en gaarne wordt toegegeven dat de S. uitnemend is geslaagd in de keuze der voornaamste gebeurtenissen, van datgeen wat behoort vermeld te worden.

Wie toch in 't oog houdt, dat hij hier slechts te doen heeft met eene handleiding bij het onderwijs in de geschiedenis van Ned.-Indië, welke - vooral door mondelinge verklaring - behoort te worden toegelicht, zal wel moeten erkennen, dat de wijze waarop de geschiedenis van Ned.-Indië in groote trekken wordt verhaald, alleszins geschikt is om bij dat onderwijs goede diensten te bewijzen.

Niet alleen worden de feiten medegedeeld, waarop de aandacht behoort te worden gevestigd, maar hier en daar worden zeer verdienstelijke schetsen aangetroffen van de zeden en gewoonten der inlanders, die noodig zijn om den leerling een duidelijk begrip te geven van de toedragt der feiten.

Toch is er in het boekje zeker streven waar te nemen, dat ons hindert en dat het best kan worden weergegeven in de eigen woorden van den S., in de voorrede voorkomende: ‘dat met zorg is overwogen wat achterwege kon worden gelaten’.

S. haalt op pag. 56 het oordeel aan van den predikant Johan Piccardt over de negers:

‘Deze menschen zijn alzoo genaturaliseerd, zoo wanneer zij in vrijheid gesteld of lieftallig gekoesterd worden, zoo willen zij niet deugen en weten zich zelf niet te gouverneeren: maar bijaldien men gedurig met rottingen in hunne lenden woont en dat men dezelve zonder genade bastonneert, zoo heeft men goede diensten van hen te wachten, alzoo dat hunne welvaart bestaat in slavernij.’

Zóó redeneerde het meest verlicht gedeelte van het Nederlandsche volk in 1660, en zóó handelde het ook tegenover menschen die tot een ander ras behoorden dan het Europeesche.

Maar indien dergelijke meening verdiende geciteerd te worden, waarom er dan niet op gewezen, dat het nog pas tien jaar is geleden, sedert de Nederlandsche regeering ervan afzag, ‘om met de rotting in der Javanen lenden te wonen’, en dat ook thans nog de stelling niet veel tegenspraak ontmoet: dat de welvaart der inlanders bestaat in eene cultuur, waarbij de Javaan ten koste van allerlei onrecht wordt gedwongen te

[p. 278]

werken ten behoeve van het Nederlandsche volk, - van eene cultuur, die door buitenlanders genoemd wordt: slavernij.

De geschiedenis der Nederlandsche bezittingen leert, hoe het nog altijd recht heet: niet alleen dat Nederland heerschappij voert over Indië, maar ook dat het eerste land zich nog steeds de overwinsten toeeigent der inboorlingen van het eiland Java, al is men in de toepassing van dat recht thans milder begrippen toegedaan dan in vroeger tijden het geval was.

Maar gelukkig leert die geschiedenis ook, dat reeds jaren geleden stemmen zich verhieven, die dat recht ontkenden, en dat die stemmen steeds in kracht en invloed toenemen.

De Staatsman moge in dien strijd der meeningen geen partij kunnen kiezen, omdat hij rekening moet houden met den toestand van het oogenblik, - de geschiedschrijver staat op een onafhankelijk standpunt. Op hem rust de verplichting den vinger op de wonde te leggen, en onrecht te noemen, wat onrecht is, al wil hij daarbij aantoonen hoe men in vroeger tijden te goeder trouw een tegenovergesteld gevoelen was toegedaan, en hoe zelfs de tegenwoordige omstandigheden eischen, dat niet te snel met het verledene worde gebroken.

Dat doet de S. echter niet, al wijst hij op de voordeelen die Nederland uit Java trok. Zijne bedoeling is blijkbaar om: ‘niet te ver te gaan’. In de voorrede zegt hij dan ook: ‘te willen doen uitkomen, hoeveel Nederland aan de Indische bevolking te danken heeft’.

Maar daardoor loopt hij, bij het geven van onderwijs, het gevaar, dat, wanneer hij zijn doel bereikt - d.i. wanneer zijne leerlingen werkelijk gaan nadenken over hetgeen hun geleerd wordt, de vraag zal gedaan worden: Waarom zouden wij, Nederlanders, eigenlijk dankbaar zijn?

Want één van beide: de Javanen zijn een ander soort van menschen dan wij zijn, en daarom hebben niet zij, - maar wij recht op de overwinsten van hun arbeid. Maar daaruit volgt dat geen dank verschuldigd is, omdat wij gebruik maakten van ons goed recht om die overwinsten aan te wenden in het voordeel van Nederland.

Of wèl: de Javanen evenals alle andere menschen, die in beschaafde Staten wonen, hebben recht op de opbrengst van hun arbeid, maar dan zou de aanbevolen dankbaarheid van onze zij vrij wel het karakter aannemen van de beleefdheid van den Italiaanschen roman-roover, die zijne slachtoffers met een ‘mille grazie’ naar huis zendt.