De Tijdspiegel. Jaargang 33

[p. 283]

Letterkunde.

Een degelijk boek.

Herinneringen uit Scandinavië, door Jhr. Mr. J.K.W. Quarles van Ufford. 's Gravenhage D.A. Thieme.

Wanneer ik het woord Skandinavië maar hoor of lees, voel ik iets in me trillen; de indruk, dien dit eigenaardige en onvergelijkbaar schoone land op me maakte, ontwaakt weder en met innige belangstelling richt ik me tot hem, die het woord uitsprak, of sla ik het boek open, dat aan het noordelijk schiereiland is gewijd. Als het niet te aanmatigend was, zou ik bijna zeggen, dat ik Zweden en Noorwegen liefheb als een tweede vaderland, want hoe kort mijn verblijf daar ook moge geweest zijn, ik aanschouwde er eene natuur en genoot er reisindrukken, die door geene latere zijn uitgewischt en die schooner en sterker waren dan ik vroeger had leeren kennen.

Deed de geestige en kunstlievende toerist Marcellus Emants die beelden uit het verleden weder zoo aanschouwelijk voor mijn geest verrijzen, en weet hij door zijne meerdere kennis en zijne vertrouwdheid met de taal ons land en volk beter weer te geven dan ik het op mijn zwerftocht vermocht, de heer Quarles van Ufford geeft in zijne Herinneringen uit Scandinavië eene schets van het land en zijne instellingen, die me, eerlijk gezegd, jaloersch maakt. Mijn Zomer in het noorden heeft de lezers geamuseerd - zoo dikwijls is mij dit verzekerd, dat ik geloof zonder grootspraak het te mogen herhalen - het werk van den heer Quarles van Ufford amuseert, maar onderricht tevens. Met de mededeeling van eigen ontmoetingen is hij spaarzaam; slechts enkele malen zien we hem zelven en zijn reisgenoot, den heer Leemans, optreden, maar daarentegen leert hij ons zeer veel omtrent het land zelf, wat dan toch eigenlijk, wanneer men zijn boek aan een land wijdt, van meer belang is dan persoonlijke ervaringen.

Het derde gedeelte van zijn werk is zelfs geheel en al wetenschappelijk. Dit bevat eene staatkundige en staathuishoudkundige beschrijving van Zweden en Noorwegen, een overzicht van den rechtstoestand, het onderwijs, de finantiën, de middelen van gemeenschap, de nijverheid, de kunsten en wetenschappen, kortom van al datgene wat men behoort te kennen om over een land te kunnen oordeelen. De heer

[p. 284]

Quarles heeft terecht begrepen, dat eene inlassching van deze feiten en cijfers aan de waarde er van schade zou doen en de raadpleging zou bemoeielijken. Mocht de lezer deze bladzijden, waarvan de inhoud hem toch niet bijblijft, slechts vluchtig doorbladeren, de man van wetenschap, wien het werkelijk om kennis te doen is, zal ze waardeeren als eene bron die alle vertrouwen verdient.

Een gedeelte van het werk, het tweede, is gewijd aan het internationaal archaeologisch en praehistorisch congres in Augustus 1874 te Stokholm gehouden en door den heer Quarles bijgewoond. Dit was de aanleiding tot zijn reis en het heeft op zijn bezoek aan Skandinavie in zoo verre invloed uitgeoefend, dat de schrijver niet volkomen meester was van zijn tijd en minder ver zijn tocht heeft uitgestrekt dan zeker zijne lezers zullen gewenscht hebben.

Waarschijnlijk hebben ook de Nederlandsche dagbladen destijds wel een overzicht bevat van hetgeen op het stokholmsche congres voorviel; met den stortvloed van congres-verslagen, waarmede we jaarlijks overstelpt worden, is evenwel ook dit verslag voortgespoeld en als nieuw en onbekend leest men nu het uitvoerig proces-verbaal van die samenkomst, grootendeels ontleend aan den arbeid van Fräulein Mestorf. Dit gedeelte omvat niet slechts de eigenlijke werkzaamheden, maar ook de uitstapjes in den merkwaardigen omtrek van Zwedens hoofdstad en geleid door den schrijver ziet men meer dan eenig reisboek leert. Vooral wat de heer Quarles verhaalt omtrent de kunstverzamelingen en met name omtrent het museum van Hazelius is zeer belangrijk door de bijzonderheden, die hij daaromtrent mededeelt.

Voor eenige jaren kwam Dr. Hazelius, een ethnograaf, die warme liefde heeft voor zijn wetenschap, op het denkbeeld om een museum der nationale en lokale eigenaardigheden op te richten, waarin die voorwerpen bewaard bleven, welke langzamerhand door den gelijkmakenden invloed der beschaving verdwijnen. Iets soortgelijks wat dezen zomer te Amsterdam als tijdelijke tentoonstelling voor Nederland tot stand kwam, riep hij als blijvende instelling voor Zweden en Noorwegen in het leven. Hij schiep een geschiedenis van het volksleven en de nijverheid, niet in afbeeldingen maar door de samenvoeging van het oorspronkelijke.

De verschillende deelen des lands vormen hier verschillende groepen; want 't is geene doode verzameling voorwerpen: de oprichter heeft personen en toestanden gedacht, deze voorgesteld en ze omringd en uitgedrukt door al de voorwerpen, zoowel kleederen, huisraad als sieraden, welke in het betrokken oord gevonden worden. In weinige uren tijds heeft men geheel Zweden bereisd, met allerlei lieden gesproken en verkeerd en hen en hunne huiselijke omstandigheden bespied. Als amanuensis doet hier eene dame dienst, eene juffrouw Adlersparre, dochter van den kommandant der Zweedsche vloot, die het gezellige leven in de woning harer ouders prijsgaf om aan deze verzameling zich te wijden.

Onwillekeurig bleven wij even stilstaan bij deze bladzijden aan het

[p. 285]

museum Hazelius gewijd, omdat dit blijkbaar ook een geliefkoosd onderwerp is van den schrijver; hij gewaagt er bij herhaling van. Over het algemeen spreekt hij gaarne en met kennis van de verschillende verzamelingen, zoowel in Skandinavië als elders. Ook aan het South Kensington Museum herinnert hij en legt daarmede dezelfde ingenomenheid aan den dag als na hem Johan Gram in zijne Londensche schetsen. De heer Quarles knoopt er eenige behartigenswaardige wenken aan vast voor Nederland in zijn hoofdstuk ‘Blik naar Huis’, dat wij hier wel zouden willen overnemen, zoo wij daarmede geen misbruik zouden maken van de plaatsruimte van De Tijdspiegel. Maar 't ware te wenschen dat wat hij zegt over een Historisch Ethnografisch Museum in Den Haag in wijder kring bekend wierd niet slechts, maar steun mocht vinden bij hen, die iets tot de oprichting van zoodanige instelling zouden kunnen bijdragen.

Men meene echter niet, dat de schrijver, ter wille van de instellingen, het volk zelf of de natuur vergeet. Van de laatste vooral vinden wij menige aanschouwelijke schets en die, zoover onze herinnering ons trouw is, geheel met de waarheid overeenstemt. Met het eigenlijke volk komen wij schaarscher in aanraking - wel met de geleerde wereld - omdat de schrijver nog een weinig minder van de taal verstond dan wij zelven. In dat opzicht is de heer Emants ons beider meester en diens schetsen kompleteeren in zekeren zin de beschrijving van den wetenschappelijken bezoeker. Want het wetenschappelijk karakter is in zijn werk het heerschende en zoo misschien de vluchtige indrukken van den toerist voor den oppervlakkigen lezer eene meer aantrekkelijke lektuur opleveren, voor hem die van Zweden en Noorwegen inderdaad iets weten wil, is - wij herhalen het - Skandinavië van den heer Quarles van Ufford een werk waarvan hij met de grootste belangstelling zal kennis nemen en dat door ieder man van smaak tevens hoog zal worden gewaardeerd.

September.

g. keller.