De Tijdspiegel. Jaargang 33

[p. 145]

Mengelwerk.

Een avondmijmering aan zee.

Een knaap ijlt het kleine boschpad in dat naar de duinen voert. Hij poost niet voordat hij den hoogsten top heeft bereikt. Een prachtig vergezicht strekt zich voor hem uit: rechts en links de golvende zandketen, wier grillige spitsen zich tegen den helderen hemel scherp afteekenen, beneden de blauwgroene onmetelijke zee, die bruisend en klotsend de schuimende golven drijft tegen het strand. Ha! hoe die golven, door onzichtbare macht voortgestuwd, zich wentelen en krullen, zich uitwerpen op het warme, dorstige land, als wilden zij het omarmen! Hoe de zonneschijn tintelt en fonkelt op het water en het witte schuim tot levend goud maakt! - Naarbeneden moet de knaap. Hij springt de weeke zandduin in weinig passen af en staat bij de af- en aanrollende golven. Heerlijke zee! Om hem heen ruischt haar machtige stem; de frissche koelte waait in zijn haren en streelt zijn gloeiend gelaat. Zoo straks heeft hij gelezen van Neêrlands grootsten zeeheld, van Beste-Vaer, van wien grootvader zooveel kon vertellen, en 't werd hem een behoefte de zee te zien, zijn oogen te vermeien aan de kracht, de schoonheid der reusachtige watervlakte. Toen hij zooeven op den duinrand stond, had hij verre achter zich de torens van Vlissingen kunnen opmerken, maar, schoon zijn geliefkoosde held dáár 't levenslicht aanschouwde, de knaap denkt er thans niet aan; àl zijn aandacht, àl zijn vereering is aan de zee gewijd; de zee, die zooveel roem, zooveel voorspoed aan 't Vaderland bracht, die zooveel edel bloed dronk, zoo dikwijls de armen begeerig uitstrekte naar steden, dorpen en bloeiende velden, en schrik en vernieling verspreidde!..... De knaap zet zich neer op 't zand, hij leunt het hoofd op de hand en staart bewonderend voor zich uit. Wat kon grootvader mooi verhalen van vroegere gevaren en 't leven op zee! Vóór twee eeuwen had een lid van zijn geslacht de zeeslagen mee gemaakt op

[p. 146]

't schip dat De Ruiter droeg en sedert bleef de herinnering aan dien roemvollen tijd in de familie voortleven; want van vader tot zoon ging de getrouwe beschrijving over.

Is 't wonder dat de oogen van den knaap van geestdrift en verlangen schitteren, nu hij de geschiedenis van den grooten vlootvoogd gelezen heeft? En dan dat wondervolle sprookje dat de matrozen elkander toefluisterden; want de ruwe stemmen klonken zachter en hun blik teekende een mengeling van ontzag en hoop.... ‘'t Ging in dezen tijd slecht met zeemacht en zeelui; maar, ze wisten 't: 't zou beter worden. Dat hoorden ze in 't gieren van den wind, dat zagen ze in de stille, zoele avonden aan boord’. Ze konden de taal der golven verstaan; ze merkten er de herleving in op van 't vroeger gebeurde. Midden in 't gewoel van den strijd, waarin de gekwetste verwinnaar door den dood overwonnen werd, had zich een in wolken gehulde gedaante over den held heengebogen en had den laatsten ademtocht opgevangen die als een vonk in haar handen was overgegaan. Des nachts had zij zich weer vertoond, over het water zwevende; de golven die haar droegen schitterden van duizend lichtende sterren. Bemoedigend had op dat oogenblik 't lied der zee geklonken; de nachtwind, die langs zeil en tuigage streek, had den moeden droevig gestemden zeeman in 't oor gezongen: ‘Opgevangen werd de geest van De Ruiter: de zee zal hem bewaren en eenmaal wedergeven’. - Ja, peinst de knaap, mocht dat zoo zijn! Mocht het lieve vaderland zich wakker schudden uit zijn doodslaap van weelde en gemakzucht en weer bezield worden door den geest der groote mannen uit die roemvolle eeuw! - Hoe gaarne zou hij zelf zich aan het woelig element toevertrouwen en beproeven wat zijn jeugdige kracht vermag!.... Hoe statig ruischt de onmetelijke zee; geen ander geluid dringt tot hem door; 't is alsof de aarde eerbiedig zwijgt om den lofzang niet te storen..... Daar neemt het water een blauwe tint aan; een gebergte rijst op; een dunne rookkolom klimt langzaam van de hoogste spits en verliest zich tegen de heldere lucht; zware schepen, tegen welker zwarten boeg het schuimend water spat, scharen zich in rustige orde naast elkaar; de vlaggen wapperen. Trotsch en kalm blijven de hooge schepen in een halven cirkel liggen. De knaap wordt onrustig; hij wischt zich 't zweet van 't gelaat. ‘Die vloot beheerscheres der zee’, prevelt hij. Al zijn aandacht is op die zwarte gevaarten gevestigd en hij bespeurt niet hoe van den anderen kant een aantal schepen nadert. De wind blaast in de bolle zeilen, de grillige watertongen lekken begeerig de hooge wanden; de Statenvlag zwiert lustig boven de breede oorlogsbodems, vanwaar duizend oogen verlangend de richting volgen van die van den knaap. Een bliksemflits flikkert, daar volgt een knal. De knaap richt zich op en vest zijn fonkelenden blik naar den anderen kant. Er komt leven en beweging in de logge gevaarten; onophoudelijk braken de lange kanonnen rook en vlammen uit. De knaap kan

[p. 147]

de bewegingen der schepen niet meer volgen; zwaar hangt het gordijn van rook rondom de vechtende schepen. Daar klinkt een stem naast hem, grootvaders stem, die hem aanwijst werwaarts den blik te wenden. 't Is alsof zijn oog werkelijk klaarder en duidelijker aanschouwt dan daar straks, toen de vriendelijke stem zich nog niet deed hooren. Door rook en vlammen dringt zijn oog en ziet midden onder kruitdamp, gewonden, stervenden, den man wiens geschiedenis hij bewondert. Een kreet ontsnapt zijn mond; hij strekt de armen uit, als wil hij door die zwakke beschutting den held beveiligen tegen den gruwelijken dood die hem van alle zijden aangrimt. Wat vreeselijke muziek! forsch en zwaar dreunen de schoten door de lucht; gril en schel gilt het kommandofluitje daartusschen; de masten kraken; de boegspriet splintert; branders zenden hun vurigen adem langs de gebeukte wanden en vernielen wat door de kogels gespaard werd; sissend en fluitend vliegen de vuurballen en van alle kanten ratelt het musketvuur! De dappere strijders, 't gelaat gloeiend van strijdlust en inspanning, vliegen op den wenk des bevelhebbers. En midden onder hen, op een rustbed, kalm en rustig naar 't uiterlijk, hoe ook de oogen fonkelen en getuigen van geestdrift, hoe ook de mond zich saamtrekt van pijn, toeft de held, het hoofd, het allen en alles bezielend middenpunt. De goedige trek op het breede, krachtvolle gelaat heeft plaats gemaakt voor een erstige, hoopvolle uitdrukking. De hand gekneld om den veldheersstaf, het zielvol oog met adelaarsblik den gang der zaken volgend; de felle lichaamspijn vergetend voor 't welzijn van 't Vaderland, zoo vindt de knaap den man dien hij zoekt. Aan zijn voeten zou hij willen zinken, de vijandelijke kogels afwerend!.... Meer rook, meer vuur, meer vlammen: de oorlogsbodem zucht en deint; 't wordt den knaap bang te moede. Hij weet dat de dood den grijzen zeeheld vinden zal en zijn geest van 't verminkte lichaam zal scheiden..... Daar klinkt weer grootvaders stem. - Hij luistert, hij meent de eerwaardige gestalte te zien; hij hoort zijn weemoedvollen uitroep: ‘Kind! waar bleef de luister, de roem van weleer? Waar is de vloot die 't vaderland zal beschermen, die zijn onafhankelijkheid zal doen eerbiedigen? Wanneer verrijst de staatsman, die met helderen blik de toekomst zal tegenschouwen en met krachtige hand partijzucht en scheuring in Kerk en Staat zal doen verstommen, wiens genie de slapende krachten van 't jonge Holland zal opwekken, en die krachten zal leiden, tot één groot, heilig doel?’ - Grootvader had zoo vaak die woorden gesproken, daarbij menigmaal 't hoofd geschud en zijn kleinzoon naar zich toegetrokken. Dan streek hij hem liefkozend over 't hoofd en zag hem in de trouwhartige oogen. - ‘In uw hart woont vaderlandsliefde en godsvrucht’, zeide hij, ‘zal er op lateren leeftijd dezelfde gloed uit uw oogen stralen bij 't vernemen van groote en kloeke daden; zal ook dan uw hart hooger kloppen waar 't de belangen, den roem van 't Vaderland geldt?’ - En zachter, bijna fluisterend had de grijs-

[p. 148]

aard er bij gevoegd: ‘waar zijn de edele zonen die bloed en genot veil hadden, waar bleef de geest van ware vaderlandsliefde?’

Was het de echo die ruischend die woorden herhaalde; was 't de avondwind die ze opving en langs de kust voortdroeg? Het water trilde en zuchtte, een golf beurde zich omhoog, vonken goud bij 't uitrollen van zich werpend, en uit die golf steeg een lichtgestalte. Een kleed waar maanlichtglans in speelde, omhulde de fiere leden, een ster schitterde op haar voorhoofd en wierp een tooverachtigen gloed om haar heen. Nog een oogenblik welfde zich de waterschelp achter haar, toen sloeg de golf neer en de gedaante stond op het strand en trad op den knaap toe. - ‘Gij hebt mij geroepen’, zeî ze met heldere stem, ‘ik ben de Maagd van Nederland’. - De knaap zag in spanning tot haar op; zijn borst bewoog zich onrustig en een gevoel van vereering, van ongekend vertrouwen vervulde zijn ziel. - ‘Ik woon op zee, op 't land, in hutten en paleizen’, ging zij voort. ‘Geëerd, hoewel ongezien, zwerf ik over 't land en beziel menig menschenhart. In uw oogen zie ik reeds de starren blinken die ik eenmaal zal opvangen; uw hart verbergt de heilige vonk die het verkleumde Vaderland, door zijn gloed zal verwarmen. Beur uw hoofd op, knaap, beeld van 't Holland der toekomst. Wees dit uur gedachtig in uw volgend leven; denk aan mij telkens als gij de geesten der gesneuvelden in de golven ziet tintelen. Ik ben onsterfelijk, want nieuwe geesten komen steeds mijn leven voeden. Ik waak over hen, ik waak over 't land dat hen heeft voortgebracht. Wanhoop niet aan zijn toekomst; kweek het heilig gevoel aan, dat nu reeds uw borst doorgloeit; oefen uw geest, sterk uw spieren, beziel door uw voorbeeld en streven uw medemenschen. Wie zou twijfelen aan Neerlands grootheid, als er zoo menig hart klopt voor zijn eer? 't Grondgebied moge inkrimpen, 't slagveld offers eischen, geen nood. Dringt de tijd, slaat het uur, ik kom, ik vlieg ter hulpe; met mijn tooverstaf raak ik de harten aan; de moede hand verkrijgt kracht, het doffe oog glans. Ik heb de vonken verzameld die aan 't genie ontspringen hij den ruwen strijd met de werkelijkheid; ik zal mijn schatten met milde hand uitstrooien, ik zal de strijders veredelen en bezielen: Nederland zal leven, Nederland sterft nooit!’

Ze sloeg bij 't spreken den sluier terug en toonde wat die bedekte: louter sterren van vloeiend goud, schitterende vuurvonken: de grootsche gedachten, de edele daden van 't voorgeslacht.

Nieuwen gloed scheen bij dien aanblik het reine gelaat te verkrijgen: met een dankbaren glimlach zochten de stralende oogen den hoogen hemelboog en bleven daarop een wijle gevest......

Een lichte schok wekte den knaap: de arm waarop het hoofd rustte was van de knie gegleden. Verdwenen was de gestalte, eenzaam en ledig het strand. De eb was sinds lang ingevallen, ver van hem af sluimerde de zee. De zon was ondergegaan; zee en lucht smolt ineen

[p. 149]

aan den verren gezichteinder; duizend sterren flonkerden aan den donkerblauwen hemel en boven de duinen steeg de volle maan omhoog. Vreedzaam en rustig lag de zee, door zilverglans overgoten, slechts kleine golfjes rimpelden de oppervlakte. De knaap stond op en zag peinzend om zich heen. Was alles een droom, bestond de liefelijke gedaante niet, die hem zulke schoone beloften had gedaan?

Daar krulde een grootere golf boven 't water en boog met schuimenden kam voorover; ruischend vereenigde zij zich met de zee en strooide tallooze lichtende druppels rond zich. Dat waren de vuurvonken van straks, de geesten der helden die over Nederland waken, wier bezielende adem de levenskrachten zou opwekken. ‘Wat een droom was geweest, zou werkelijkheid worden!’ juichte de knaap. Met een kreet van vreugde, rukte hij zich de muts van 't hoofd en onder een luid ‘hoezee!’ snelde hij de zandige hoogte op en verdween van waar hij gekomen was.

irma.