De Tijdspiegel. Jaargang 33

Klein - ook rein?

In het gebergte. Door W.Th. van Griethuysen, predikant te Rotterdam. Rotterdam, Nijgh en van Ditmar.

Onder dien eenvoudigen titel ontvangen wij een bundeltje gedichten, waarvan ik mij gereed maakte eenig verslag te geven, toen ik van dit werk werd afgeroepen door een onverwacht bezoek.

Het boekje lag opengeslagen op mijn tafel, zoodat het photographisch portret van den schrijver tegenover het titelblad terstond in het oog viel.

Van mijn afwezigheid maakte een neefje van mij, een aankomende,

[p. 136]

niet van geest verstoken jongen, die de lucht van de Hoogere Burgerschool al zoowat in den neus kreeg, gebruik om op mijn kamer te sluipen en in de boeken en boekjes op mijn schrijftafel te snuffelen. Hij wist dat hij een potje bij mij kon breken, al moest hij nog al gedurig een terechtwijzing van mij hooren, en waarschuwing voor pedanterie en wijsneuzigheid.

Toen ik op mijn kamer terugkeerde, sprak hij:

‘Oom, mag ik eens wat vragen?’

‘Wel zeker, jongen’, was mijn antwoord.

‘Staat het portret van dien dominé daar om die versen, of zijn die versen er om het portret?’

Ik werd boos, al was de vraag nog al naïef. Misschien had ik beter gedaan met niets te zeggen, dan hem met een: ‘kwajongen, wat veroorloof jij je al niet in je wijsneuzigheid’, de kamer af te jagen.

Druipstaartend sloop hij weg. Op de trap hoorde ik hem nog pruttelen: ‘had ik dat woord dominé maar niet gebruikt! Oom is ook nog van dominésfamilie.’

En had ik me maar niet driftig gemaakt, dan zou ik hem kunnen gezegd hebben: ‘de heer Van Griethuysen heeft in een voorwoordje de reden opgegeven, waarom zijn beeldtenis voor dit bundeltje prijkt: ‘Alleen op dringend verzoek’, schrijft hij, ‘heb ik er in toegestemd, dat mijn photografisch portret voor den titel geplaatst werd’. En als ik nog meer woorden voor den knaap had over gehad, zou ik erbij gevoegd hebben: ‘wie kan daartegen?’

Het motto van Eichendorff, achter het titelblad:

Wem Gott will rechte Gunst erweisen,

Den schickt er in die weite Welt;

Dem will er seine Wunder weisen

In Berg und Thal, in Strom und Feld.

bracht mij weer in mijn gewone stemming, en ik dacht: wie als de heer V.G. een oog heeft om de wonderen der natuur te aanschouwen; een oor om ‘de toonen van de onbeschrijfelijk schoone harmonie der bergwereld’ te beluisteren; wie de gave bezit die tonen, zooveel mogelijk ‘weder te geven’ geniet niet alleen dubbel voor zichzelf, maar kan ook anderen in zijn genot laten deelen.

Men moet in die bergwereld zelf vertoefd hebben, om zijn volle sympathie te schenken aan de dichterlijke ontboezemingen, die het hart verheffen en met V.G. doen uitroepen:

'k Hef naar de bergen 't oog omhoog!
Wie naar de bergen henentoog,

Vond, ver van 't aardsch gewemel,

Zich in 't gebied der eenzaamheid,
Aan 't voorportaal der zaligheid,

En dichter bij den hemel.

[p. 137]

‘In het gebergte’ is een bundeltje voor het meerendeel beschrijvende poëzie. Verschillende bergen en bergketenen, door den schrijver bezocht, worden bezongen: de bergen van Tyrol; van Zwitserland; de Fjorden in het Hooge Noorden; de Harz; de bergen van Noorwegen; de Schotsche Hooglanden. Voorts worden zangen gewijd aan het Bergvolk; de Gletschers; een Zonnestraal in de bergen; Zuid-Italië; den Bergstroom en het Alpenglühen.

't Is voorzeker niet aan allen gegeven, die zoovele zangen wijden aan de bergen en wat met de bergen in nauwe betrekking staat, om niet in herhalingen te vervallen. Mogen wij den heer V.G. er niet geheel van vrijpleiten, wij willen er hem geen te bezwarend verwijt van maken, omdat zijn bundeltje, waarvan enkele stukken reeds vroeger gedrukt zijn, niet als in één adem behoeft te worden doorgelezen.

Bij een niet doorloopend lezen toch hindert de terugkeer van sommige woorden niet zoozeer en gevoelt men evenmin, dat verscheidenheid wel wat te wenschen overlaat.

Wij lazen enkele zangen met veel genot. Daar troffen we poëzie en zielsverheffing in aan. In Zwitserland; de Gletschers; Zuid-Italië; de Bergstroom; het Alpenglühen: deze zangen beslaan over het geheel een waardige plaats in den bundel.

In de bergen in Tyrol hindert het triviale: ‘Lijkt het (het oud kasteel), uit het diepst der dalen, schier een ad'laarsnest’. Van paarden heet het wel zoo, maar dat een beekje de groen bemoste duinen in gestrekten draf zoekt, is wel iets meer dan een licentia poëtica, dunkt ons. Wij hadden het ten minste liever niet aangetroffen in de Fjorden van het Hooge Noorden, waarin anders de tegenstelling tusschen de Alpenstroomen en de bergrivieren van het Noorden in goede poëzie is beschreven.

‘Het Bergvolk’ is hier en daar wat heel prozaïsch en plat. Men oordeele:

Bang is vaak 't lot, u op deez' aard beschoren;

Maar wie u daarvan sprak op sombren toon,

Zou straks de vraag, zoo vol van waarheid, hooren:

‘Zeg! vindt ge 't in 't gebergte toch niet schoon?’

Trouwhartig, goed, vol eenvoud in uw zeden,

(Al is het ook dat men gebreken ziet) enz.

Aan ‘de Brocken’ in ‘Een bergtocht in de Harz’ wordt een zang gewijd, waarin het jammer is, dat goede gedachten en dichterlijke ontboezemingen door zooveel matheid en ondichterlijk rijm bedorven worden.

Wilt ge weten hoe hoog de top is van den forschen reus,

Drie duizend voeten hoog beurt gij uw schoudren op;
En zesmaal honderd voet nog tot uw hoogsten top,

[p. 138]

rekent zijn beschrijver u uit.

De slingerende en kronkelende bergweg vangt aan en

‘Wel zijn wij Harzburg slechts zoo even uitgetreden,

Maar 't dal verkleint zich reeds in zijn bekoorlijkheden’,

En die bekoorlijkheden worden in den volgenden regel ‘maar kinderspel’ genoemd.

De dichter is hooger gestegen; te vergeefs zoekt hij in het rond

naar zacht en mollig groen,

hij vindt

slechts wit graniet, in allerlei fatsoen.

Nu nog de laatste glooiing!

Daar zijn wij aan den top!

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ontzag'lijk vergezicht. Versterkt u thans, mijn oogen!

(met een bril of een kijker?)

Wie ziet die heerlijkheid, en blijft hier onbewogen?

(NB. Variant op den laatsten regel van het 1^ste couplet:

Wie staat niet diep geroerd, als hij die grootheid ziet)

En nu die bede tot het Brockenhuis:

O! gastvrij Brockenhuis! ik hoor uw noodiging,

Ik bid u, stoor mij niet, 'k ben vol bewondering!

Misschien zijn het dichters alleen die, als zij amechtig den hoogsten top beklommen hebben, in hun bewondering doof willen zijn voor de vriendelijke uitnoodiging van het gastvrij Brockenhaus!

‘De zonnestraal in de Bergen’ is een goed vers. Er is liefelijkheid, gloed en verheffing in. Hier geen stopregels om het rijm. Hier frissche versificatie. Wij willen alleen aanmerken, dat de droeve klacht over het gemis van den zonnestraal, in den aanvang van het gedicht aangeheven, veroorzaakt werd doordat de klager te vroeg in het dal gekomen was.

De vergelijking van den Bergstroom in zijn-ontstaan, zijn toeneming door tal van beken, zijn voeding der stroomen, zijn graf in de zee met het menschelijk leven is waarlijk schoon.

Moge de heer Van Griethuysen uit het bovenstaande opmaken, dat wij zijn bundeltje niet onopgemerkt hebben gelaten.

h.