De Tijdspiegel. Jaargang 33

[p. 99]

Staatkunde en geschiedenis.

De wanordelijkheden in de Javasche vorstenlanden.

Onder bovenstaanden titel kwam dezer dagen bij Gebr. Binger te Amsterdam eene brochure uit, waarbij de aandacht wordt gevestigd op den tegenwoordig zoo ongunstigen toestand der Javasche Vorstenlanden, en terecht wordt gewezen op de noodzakelijkheid om daarin verbetering te brengen, vermits die gewesten uit den aard der zaak steeds kunnen beschouwd worden als het brandpunt, waaruit iedere eventueele nationale beweging zou worden georganiseerd tegen het Nederlandsch gezag op Java.

Zoo wij intusschen al ten volle instemmen met die hoofdstrekking der brochure, - minder juist komt ons de conclusie voor door den S. voorgesteld, welke hierop neerkomt: dat het beste - zoo niet het eenige middel tot verbetering zou bestaan in de vervanging der tegenwoordige Residenten van Solo en Djocdja door anderen die de eigenschappen in zich moeten vereenigen van een diplomaat, administrateur én prefect van politie.

Wel wordt ergens (p. 16) terloops ook gezegd, ‘dat hervormingen en veranderingen in de administratie noodig zijn’, maar blijkbaar verwacht de S. daarvan niet veel heil.

Hij laat er zich niet over uit, maar beweert integendeel dat het tegenwoordig reglement op den landverhuur in de Vorstenlanden ervaren en kordate overheden in staat stelt veel goeds tot stand te brengen.

Intusschen klinkt het vreemd van een S. die zulke stellingen verkondigt, in eens weer te moeten hooren, dat de toestand in het Solosche thans veel erger is dan in Djocdja, ‘zoodat vooral voor het laatste gewest een krachtige hand noodig is, wil men niet de verwarring en onveiligheid in het Solosche in het naburige rijk zien overgaan’ (p. 11) - en dat wel terwijl in de brochure telkens de lof wordt verkondigd van den gewezen Resident van Soerakarta, den heer Keuchenius, maar op het bestuur van zijn' ambtgenoot voor Djocdjacarta allerlei aanmerkingen worden gemaakt.

[p. 100]

Ons dunkt, dat de Schrijver door zijn eigen betoog tot de slotsom had moeten komen:

Of wél: de toestand in het Solosche is in de laatste jaren veel minder geworden: derhalve is dit te wijten aan den heer Keuchenius die in dien tijd aldaar Resident was, óf: zoo die toestand verergerde niettegenstaande een man als K. aan 't hoofd stond, moet de oorzaak daarvan uitsluitend gezocht worden in de bestaande bepalingen die den Resident niet in staat stelden al zijne voortreffelijke eigenschappen te ontwikkelen.

Dergelijke tegenstellingen worden intusschen meer aangetroffen:

Op p. 24 wordt de achterlijke toestand in de Vorstenlanden voor een deel toegeschreven aan de omstandigheid dat het Gouvernement vroeger van meening was, dat voor de waarneming der betrekking van Resident in de Vorstenlanden minder talenten werden vereischt dan voor het beheer eener Gouvernements-Residentie, - en na aankomst van zekere mail, die allerlei moordberichten meebrengt, roept S. weer uit: dat de gunstige toestand van weleer te danken is aan het krachtig en beleidvol beheer van kundige hoofden van bestuur.

Wat moeten wij Nederlanders, die over de persoonlijke geschiktheid van mannen als Keuchenius en Wattendorff niet kunnen oordeelen, daarvan nu denken?

De S. leert ons dat de algemeene toestand in Djocdja vrij goed is, maar dat Resident W. niet deugt, en dat in Solo de toestand alles te wenschen overlaat en de pas afgetreden Resident K. uitstekend voor zijne taak was berekend.

Maar juist daarom schijnt het niet wel mogelijk uit die praemissen eene andere conclusie te trekken dan deze: dat eene verandering in de wettelijke bepalingen noodzakelijk is, en eerst dan van bekwame personen zal mogen verwacht worden dat ze in staat zullen zijn een einde te maken aan alle groote en kleine ongerechtigheden, waarvan de Vorstenlanden thans zoo groote verscheidenheid aanbieden.

In die meening worden wij versterkt door de lezing der feiten, die S. ons mededeelt. Het was zeker verkeerd dat een Resident dreigde eene onderneming feitelijk verbeurd te verklaren, omdat de eigenaar weigerde zich te onderwerpen aan de beslissing van dien hoofdambtenaar in zeker geschil over een weg, maar oneindig verkeerder, dat een Resident de macht die hij bezit niet kon uitoefenen, en waarschijnlijk daarom gedwongen werd tot dergelijke maatregelen zijne toevlucht te nemen.

Indien al de rechten en verplichtingen der hoogste Europeesche autoriteit tegenover de Europeesche landhuurders slecht zijn geregeld, vooral is dit het geval met de verhouding tusschen laatstgenoemden en de inlanders.

In de Vorstenlanden staan naast en tegenover elkander Europeanen en Javanen. Dat is één feit - en dat beiden in hunne onderlinge betrek-

[p. 101]

king zekere rechten kunnen doen gelden is een tweede feit, dat door den Ind. wetgever wordt erkend.

Maar wanneer nu iemand - hij zij Javaan of Europeaan - verder vraagt: welk recht heb ik nu eigenlijk? dan komt het antwoord, dat door het Reglement wordt gegeven, feitelijk hierop neer: vraag dat aan den Resident. Die persoon is zeker feilbaar en behoudt de Regeering zich voor hem af te straffen, maar de ingezetenen in de Vorstenlanden moeten het maar voor lief nemen met zijne opvatting over wat goed is of slecht.

Onder die omstandigheden is het zeker niet vreemd te noemen zoo een toestand van onzekerheid geboren wordt, waarbij de eene landhuurder die het goed kan vinden met de bevolking, tegenover haar al meer en meer optreedt als de apanagehouder dien hij vervangt, terwijl een ander vergeefsche pogingen aanwendt om in diezelfde verhouding te geraken.

En daardoor worden dan ook de feiten verklaard in de brochure genoemd, dat de eene Resident niet gaarne tusschen beiden zal treden, waar geene klachten worden vernomen - daarentegen een' landhuurder moeielijk geheel ongelijk kan geven, die zich beroept op hetgeen bij zijn buurman geschiedt en algemeenen bijval wegdraagt, terwijl een ander in dergelijk beroep juist aanleiding zal vinden om tusschen te komen in zaken, die goed gaan, en waarin zijne tusschenkomst dus eene door niemand gewenschte verandering brengt.

Beider handelwijs kan worden verdedigd... of gelaakt en zal in den regel wel nooit tot iets anders leiden dan tot ‘schipperen’ in eene of andere richting.

Maar wat nooit te verdedigen is, - dat is de schipperzucht van den Ned.-Ind. wetgever, die lang geleden eenige onzamenhangende bepalingen afkondigde en thans zich verwondert: dat alles niet zoo goed meer gaat als vroeger.

En niet minder is het te betreuren, dat die wetgever wederom den kostbaren tijd heeft laten voorbijgaan, waarin eene behoorlijke regeling van dit onderwerp had kunnen zijn voorbereid, maar eene wijziging van het Reglement op den landverhuur zoolang heeft uitgesteld tot de loopende huurcontracten bijna zijn verstreken. Daardoor is thans een toestand van groote onzekerheid geboren, waarvan ieder zoekt te profiteeren, terwijl het eind wel zal zijn dat de Regeering door den tijd gedrongen, eene definitieve regeling weder zal uitstellen tot over twintig jaar.

Het doet ons leed dat de S. der behandelde brochure, die blijkbaar goed op de hoogte is van de aangelegenheden in de Vorstenlanden, zich bepaald heeft tot eene ontwikkeling van de dáár algemeen heerschende meening: alles - goed of kwaad - komt voor rekening van den Resident. Liever hadden wij eene aanwijzing ontvangen niet van dengeen - maar van hetgeen in de Vorstenlanden behoort vervangen

[p. 102]

te worden. Indien deze regelen hem konden bewegen om in dien geest een vervolg te leveren op zijn arbeid, dan zou ons doel volkomen bereikt zijn.