De Tijdspiegel. Jaargang 33

Suum cuique.

De faculteit der godgeleerdheid

is door de Tweede Kamer behouden. Om meer dan éene reden verheugen wij ons over deze daad onzer Volksvertegenwoordiging.

Reeds scheen het beslist, dat Nederland alleen de Godgeleerdheid uit de rei der wetenschappen bannen zou; reeds had, plaats en taak en uitgelezen gehoor vergetend, een niet ongeroepen, wel onbevoegd academisch feestredenaar haar als ‘onnutte dienstmaagd’ gehoond; reeds hoopte het orthodoxisme, dat met het algemeen stemrecht het heden veroverde, de toekomst te beheerschen door Calvinistische seminariën; reeds droomde het Ultramontanisme van nieuwe kluisters, den vrijen geest aangelegd; reeds juichte het Radicalisme over het ontwaken des volks uit den roes van den godsdienst, toen de Nederlandsche Volksvertegenwoordiging toonde nog recht te hebben op haren titel.

Zij heeft zich daardoor verdienstelijk gemaakt jegens het Vaderland.

Voor den ondergang van den godsdienst viel niette vreezen: dat de godsdienst een macht is, de Radicalen zouden 't ondervonden hebben, zoodat de spotlach hun op de lippen bestierf. Maar de ontaarding van den godsdienst had men te duchten: onder synodale censuur, in muffe seminariën, als sergeant-instructeur van basterd-protestantsche clericalen, zou de godsdienst dienstbaar zijn gemaakt aan de onderdrukking van den geest, aan het kluisteren van de wetenschap, aan de bevordering van een antirevolutionaire politiek, die ons een paar eeuwen terug zou voeren.

Inderdaad, de oud-seminaristen zouden het volk weten te bewerken, en bij verkiezingen voor Gemeenteraad en Staten-Generaal zoude menig doctrinair, die in den klank, ‘Scheiding van Kerk en Staat’ het toppunt aller wijsheid gevonden had, zich verschrikt de oogen hebben uitgewreven.

De Tweede Kamer heeft met den doctrinairen sleur gebroken en 's Lands belang gesteld boven eene frase.

Het Nederlandsche volk is een godsdienstig volk; weet het, Radicalen, dat gij met uw cynisme de tolken niet zijt der Natie.

Het Nederlandsche volk wil den godsdienst der vrijheid; weet het, Ultramontaan en Anti-revolutionair, dat het hart des Volks zich van u afkeert.

Niet aan u de toekomst, maar aan den geest, den vrijen Christelijken geest.

[p. 766]

Nieuwe uitgaven.

Poëzie op den Levensweg door Dr. J.P. Heije. Amsterdam, G.L. Funke.

Potgieter ging heen, Heije ontviel ons; de dood begint de rijen te dunnen van 't eenmaal ‘Jonge Nederland.’

Heije was, dank zij den vorm zijner kunstproducten, meer populair dan Potgieter 't ooit kan worden. Maar toch kent men hem nog te weinig, en het volk, dat hij liefhad met zoo trouwe liefde, weet nog niet, hoeveel het in hem verloren heeft. Hij heeft gearbeid zijn leven lang, met inspanning van zijn beste krachten. Hij had het leven bestudeerd, in zijn hoogten en in zijn diepten, en met krachtige hand greep hij in de werkelijkheid om ze te verheffen en te veredelen. Hij was een geloofsheld in den waren zin van het woord: hij geloofde aan den mensch en aan het Nederlandsche volk; hij geloofde aan het ware, het schoone en het goede.

We hebben hemgekend en liefgehad, en met volle overtuiging spreken we het uit: een goed mensch is er heengegaan, het Vaderland verloor een zijner beste burgers, en een van de weinige dichters, waarop we nog bogen konden, is ons ontvallen.

Wij juichen de gedachte van den wakkeren uitgever toe om bijna onmiddellijk na 't verscheiden van den brave, in keurig netten vorm een bloemlezing te geven uit zijn gedichten. 't Is maar zoo: ‘zijn ook al Heije's kinderliederen algemeen bekend, veel te weinig is dit het geval met zijn zangen voor rijperen leeftijd. Velen weten zelfs niet hoeveel schoons en innigs onze dichter voor zijn volk ten beste gaf, welke uitnemende grepen in 't menschelijk leven die korte kernachtige liederen bevatten, en hoe Heije ook daarin zoowel als in zijn rijk maatschappelijk leven, de man toonde te zijn, die even frisch van hoofd als warm en edel van harte was.’

Uitnemend geschikt is dit bundeltje om Heije te doen kennen en waardeeren: met tact zijn ongeveer 125 zijner gedichten gekozen uit de onderscheiden richtingen, waarin zijn geest zich bewoog. Velen zijn er onder, die in het hart van Neerland's volk verdienen bewaard te worden.

Helaas! het lieve Vaderland heeft te weinig karakters, te weinig mannen met zooveel pit en merg als de wakkere Heije.

Daarom te meer vervult weemoed onze ziel, wanneer we een krans neerleggen op zijn graf.

Eigen Haard. Haarlem, Kruseman en Tjeenk Willink.

Ze schijnt inderdaad te slagen, de wakkere Haarlemsche firma - wat flinke, wakkere uitgevers bezit toch ons landje: drong maar de helft van hun geest door in geheel het volksleven! - Ze schijnt te slagen in hun, bijna vermetele, poging om een echt Nederlandsch geïllustreerd weekblad tot stand te brengen. Men moet ze kennen, de bergen van bezwaren, die een uitgever te overwinnen heeft om illustraties, goede illustraties te verkrijgen; het weten, hoe teleurstelling en mislukking den moed ook van den krachtigsten man aan 't wankelen kunnen brengen.

En zij, Kruseman en zijn ijverige alter ego, ze doen het, ze doen 't nu al meer dan een jaar lang: wekelijks geven ze illustraties, meestal goede, dikwijls uitstekende, schier altijd oorspronkelijke. En daarbij hebben ze de beste literaire krachten voor hun blad weten te winnen, Bosboom-Toussaint zelfs bleef voor hunne bede niet doof. De ruimte hebben ze vergroot door het vignet aan 't hoofd in te korten; op een bijblad zien ze niet; ze brengen onderwerpen ter sprake, die algemeene belangstelling verdienen.

Welkom roepen we van harte den tweeden jaargang toe; de redactie blijve ijver paren aan beleid, en de uitgevers mogen weldra hun groote offers gewaardeerd zien door het Nederlandsche volk, dat bij duizenden aan ‘Eigen Haard’ een vaste plaats aanwijze aan eigen haard.