De Tijdspiegel. Jaargang 30

Door een geestverwant gewaardeerd.

Mr. A. Ver Huell. Cornelis Troost en zijn werken. Te Arnhem bij P. Gouda Quint, firma Is. An. Nijhoff en zoon, 1873.

De heer Mr. Alexander Ver Huell, wel bekend door zijne geestige schetsachtige platen, waarin sommige hedendaagsche zeden en gebreken hekelachtig en humoristisch worden voorgesteld, moest zich door een kunstenaar als Cornelis Troost voelen aangetrokken, en als door diens geest worden geïnspireerd. Bezitter van vele zijner teekeningen en schetsen, werd de heer Ver Huell aangespoord om zijn geestverwant een hem waardig gedenkteeken op te richten, waarin Cornelis Troost en zijn werken zoo volledig en juist mogelijk zouden worden beschreven en gewaardeerd.

‘Kunstenaars als Troost,’ zegt Mr. Ver Huell te recht, ‘zijn gelijk aan spiegels met honderden facetten welke het beeld eener eeuw, maar blijvend, terugkaatsen.’

Na eene korte inleiding volgt een kernachtig levensbericht van den zoo oorspronkelijk genialen kunstenaar, dat kort is als zijn leven, als zijnde te Amsterdam in 1697 geboren en aldaar in 1750 overleden. Het huiselijk leven, letterkundige studiën en vooral de uitoefening van zijn vak beletten hem niet dat hij aan de uitspanningen en het gezellig verkeer van zijne tijd- en stadgenooten deelnam en er tevens typen zocht voor zijne tafereelen, die meestal van een satyrieken en humoristen aard zijn en het afdruksel van zijn eigen karakter aantoonen.

Troost was even als Hogarth, niet alleen schilder en teekenaar, maar een geestige opmerker van de zeden en de levenswijze van vele jonge en oudere lieden van zijnen tijd. ‘Het toenmalig heerenpersoneel was niet geheel vrij gebleven van de wel ietwat cynische levensbeschouwing der ‘aimables roués’ in Frankrijk, die hier, met de Fransche zeden in het algemeen, te veel navolging vonden, terwijl de meeste onzer ‘los,’ of ‘zwier’ bollen er nog eene zekere ruwheid bij bleven behouden. In één woord, Troost was onze Van Effen, wiens tijdgenoot hij was, in

[p. 283]

de schilder en teekenkunst, en evenals deze een spectator der Hollandsche zeden in de eerste helft der 18^de eeuw.

Het kunstenaarsgenie van den luimigen schilder was even vruchtbaar als geestig, hij was meer los en origineel dan wel gestreng van teekening en uitvoerig van ‘executie.’ De naauwkeurige beschouwing en opgaaf van zijne veelvuldige voortbrengselen van penseel en teekenstift, door Mr. Ver Huell met zooveel zorg opgemaakt, is er het sprekendst bewijs van. ‘Wat de uitvoering betreft, evenals Wiertz een eigen schilderprocédé schiep vond Troost eene teekenwijze uit, meer blijvend dan pastel en krachtiger dan waterverw.’ Troost maakt als kunstenaar den overgang uit van de oude tot de nieuwere Nederlandsche kunstenaarsschool. Hij paarde aan zijne meeste voortbrengselen een nevendoel, de voorstelling van de gewoonten en levenswijze van zijn tijd, hetgeen hem juist in de geschiedenis der Nederlandsche kunst merkwaardig maakt.

De beredeneerde en oordeelkundige beschrijving en opgaaf van de werken van Cornelis Troost begint met de beroemde serie ‘Nelri’, een tooneelstuk in vijf bedrijven zonder warden, onder dien eenigzins raadselachtigen naam bekend; indertijd door de directie van het Haagsche museum aangekocht voor f 500 het stuk, en dat men aldaar met tien andere teekeningen van Troost in een afzonderlijk nevenvertrek ziet tentoon gesteld. Mr. Ver Huell bezit daarvan eenige varianten in schetsachtige manier ontworpen, waarvan hij eenige geestig geteekende ‘croqüs’ tot voorbeeld geeft. Vervolgens geeft hij eene aandachtige beschouwing van de teekeningen die in zijn eigen bezit zijn, en om het eenigzins eentoonige van de opnoeming en beschrijving van zoovele onderwerpen en teekeningen te veraangenamen, zijn er eenige fragmenten uit de blij- en kluchtspelen van den tijd van Troost, ‘De wiskunstenaars of 't gevlugte Juffertje’, ‘het verliefde Brechtje,’ enz., en die hem schijnen te hebben geïnspireerd, ter pas ingevoegd, evenals eene aardige schets van Brechtje zelve. Verder de beschrijving der gegraveerde portretten van Troost naar hem zelven, portretten en prenten door Troost gegraveerd, en prenten en portretten naar Troost gegraveerd. Van hetgeen niet in zijne verzameling is, geeft de heer Ver Huell eene, zoover voor hem, volledige opgaaf van de geschilderde en geteekende portretten van den kunstenaar, van de schilderstukken door hem vervaardigd en van hetgeen van zijn werken uit catalogen opgeteekend is, somtijds met de opgebrachte prijzen daarbij. Eindelijk nog iets over het werk van Sara Troost, de dochter van den schilder, haar eigen teekeningen en kopijen naar het werk haars vaders.

Bijlagen, Troost en zijne familie betreffende, errata en later uitgekomen bijvoegselen, besluiten deze Troost-studie.

De acht geestig geschetste etsdrukken, waaronder dat van Brechtje en van Troost zelven, in eene opmerkende houding, uitmunten, versieren dit werk, dat waardig is om naast de monografiën van Westhre-

[p. 284]

nen en Vosmaer, over Jan Steen, Paulus Potter en Rembrandt, eene plaats in te nemen in iedere boekverzameling van een kunstliefhebber. De druk doet de pers van den heer Binger eer aan, en het breede formaat met het soliede papier getuigen van de zorg van den uitgever om iets fraais te leveren, dat de kunst en den kunstenaar waardig is. Wij danken den heer Ver Huell voor zijne dienst door zijne bijdrage aan de geschiedenis der Nederlandsche schilder- en teekenkunst bewezen.

September 1873.

J.A.B.