De Tijdspiegel. Jaargang 30

[p. 38]

Voor 't meisje of de onderwijzeres?

Knippen en naaien. Handleiding tot de kennis van nuttige vrouwelijke handwerken, met een aanhangsel over het breien van kousen. Vrij bewerkt naar het Fransch van Elisa Hirtz, door J.G. Dompeling. Bij H.A. Tjeenk Willink, te Arnhem.

Onder hen, die door woord of daad krachtig hebben meegewerkt tot de verbetering van het onderwijs aan meisjes, zijn er, die wenschen, dat aan de middelbare school ook onderwijs zal worden gegeven in de vrouwelijke handwerken; terwijl anderen meenen, dat dit vak alleen thuis behoort op de lagere school. Maar allen zijn het toch hierover eens, dat de toekomstige huisvrouw grondig bekend moet zijn met alles, wat tot de huishouding in betrekking staat. Allen hebben daarom zeker ook met genoegen de aankondiging gelezen van bovengenoemd werk; maar met de meeste vreugde is zij ongetwijfeld begroet door menige onderwijzeres.

‘Het onderwijs in de vrouwelijke handwerken, naar het Hoogduitsch door Mej. Krooneman,’ wijst wel aan, dat men de vrouwelijke handwerken even goed klassikaal kan onderwijzen als elk ander vak, maar over elk handwerk in het bijzonder spreekt dat werkje niet; en, voor zoover ik weet, is de ‘Practische Anweisung zur Ertheilung des Hand-Arbeitsunterrichts nach der Schallenfeldschen Methode, von Agnes Schallenfeld,’ nog niet in het Hollandsch vertaald. Mej. Dompeling is dus de eerste, die in die behoefte tracht te voorzien, door de bewerking van het boek van Elisa Hirtz. Tijd en moeite zijn daarbij niet gespaard. Veel zelfs dat veilig achterwege had kunnen blijven, wordt vermeld. Zoo was bijv. aan het hoofdstuk over het naaien met de machine niet veel gemist. De naaimachines zijn zoo zeer verschillend van inrichting, dat een doorgaande regel voor de behandeling niet kan worden gegeven, en met hetgeen schrijfster er van zegt, zal zeker niemand met eenige machine terecht kunnen. Schrijfster erkent dat zelve wel; maar wat helpen nu eenige aanwijzingen, als men toch zijne toevlucht moet nemen tot de handleiding, die bij elke machine wordt geleverd? Verder schijnt het mij geheel overbodig, in een boek, dat blijvende waarde moet hebben, de vervaardiging van kleedingstukken op te geven, die zoo afhankelijk zijn van de mode als: eene blouse, crinoline, basquine, berthe enz. Wie geleerd heeft, een patroon te teekenen van een glad lijf, zal met behulp van een mode journaal bij het maken van genoemde zaken zich wel weten te redden.

't Is moeilijk, met zekerheid te zeggen waartoe Mej. Dompeling het boek bestemd heeft; tot wegwijzer voor het meisje, dat, hetzij met het oog op de huishouding, hetzij om zich voor een examen voor te

[p. 39]

bereiden, flink in de nuttige handwerken thuis wil raken, of tot leiddraad voor de onderwijzeres. Het voorbericht zou het eerste doen vermoeden en de inhoud ten deele ook; maar als wij op bl. 65 lezen, dat men de leerlingen moet oefenen in het nemen van de maat, dan denken wij weer, dat het boek eene handleiding voor onderwijzeressen moet zijn. Toch raakt ook die meening meer aan het wankelen. 't Kan immers o.a. de bedoeling van de schrijfster niet zijn, dat men het kind van eenig kleedingstuk eerst het ‘werkelijkste’ en daarna het ‘eenvoudigste’ fatsoen zou leeren maken, zooals bl. 28 aangeeft.

Wat verder den inhoud betreft, geeft het boek nog meer, dan de titel beloofde; want behalve over knippen, naaien en breien spreekt het nog over stoppen en mazen.

Het tweede gedeelte, dat over het knippen handelt, geeft verreweg de meeste waarde aan het geheele werk. Bijna alle meisjes en ook de meeste naaisters van beroep kunnen alleen eene japon maken, als zij een patroon hebben, dat zij kunnen naknippen. Hier wordt haar de weg gewezen, hoe zij aan het lichaam de maat kunnen nemen en zelve het patroon ontwerpen. Al was het alleen om dit gedeelte, dan zouden wij nog met de bewerkster wenschen: ‘dat het boek eene goede ontvangst zal vinden en veel nut zal stichten.’

Maar dat die wensch vervuld zal worden, dat ieder die het boek inziet ‘het met belangstelling zal lezen, en lust zal krijgen, zich op maatnemen enz. toe te leggen,’ durf ik niet voorspellen. Ik vrees dat taal en stijl daartoe te weinig uitlokken. Of zou het meisje, dat op hoogere burgerschool of normaalschool geleerd heeft, zuiver en duidelijk te schrijven, zich niet ergeren aan uitdrukkingen als deze:

(Bl. 4). Dezen (achtersteek) kan men op tweeërlei manieren maken.

(Bl. 6). De kruis- of sokjessteek dient tot het op elkander blijven van twee enkel omgeslagen kanten.

(Bl. 26). Katoen van 0.8 M. breed.

Op bl. 28 staat, dat men zich bij het maken van een hemd moet houden aan de lengtemaat van den schouder tot halverwege het been.

Op bl. 116 wordt gezegd, wat men doen moet, om aan een jakje het bevalligste snit mogelijk te geven.

Van alle voorbeelden van onzuiverheid van taal wil ik alleen dit nog noemen, dat wij vinden op bl. 24: Men vouwt het linnen toe en naait het aan beide zelfkanten aan elkander.

't Is intusschen niet op dergelijke uitdrukkingen, dat ik voornamelijk de aandacht wilde vestigen: zij ontsieren wel het boek, maar verminderen volstrekt niet de bruikbaarheid. Veel meer valt het te betreuren, dat op menige bladzijde een zin, of ook eene geheele beschrijving of verklaring voorkomt, die voor eene oningewijde geheel onverstaanbaar is.

Om een voorbeeld te vinden van onduidelijkheid van uitdrukking, behoeft men het boek maar op goed geluk open te slaan.

[p. 40]

Reeds op de eerste bladzijde vinden we een' zin, die wel niet onverstaanbaar is, maar toch wel wat te wenschen overlaat. ‘Datgene wat men onder en tegen den vinger aanhoudt, heeft den kleinsten omvang en is geneigd uit te rekken en over te schieten.’

Op bl. 5 staat van den zoomsteek: ‘Dezen gebruikt men voor inslagen; men steekt de naald onder den inslag, om die er twee draden verder aan den kant in eene schuinsche richting te doen uitkomen.’

Hoe Schrijfster wil dat men een stukje zal inmazen, begrijp ik volstrekt niet. Zij zegt (bl. 21) dat men ‘twee halve steken van het uitsnijdsel (?) van de kous moet samenvoegen met twee halve steken van het in te zetten stuk, en met den draad, die van de kous naar het stuk heen en weer gaat, daar tusschen eene maas moet maken.’

Van de okseldoekjes, die bij het Halsuitsnijden besproken zijn, wordt gezegd, dat het fatsoen wel wat gewijzigd kan worden, hetzij door een der vier punten er af te nemen, hetzij door er de schuinsche helft van af te ronden. Wat is nu de schuinsche helft van een vierkant stukje linnen?

Op bladz. 43 staat, dat het schouderstuk bestaat ‘uit de helft van het uitsnijdsel van achter en uit de breedte van den schouder.’ Wie begrijpt daarvan iets?

Hoe men een' rok moet plooien zal ook niet ieder meisje aanstonds begrijpen, als zij op bl. 76 leest: ‘Daar men meer goed heeft voor elke plooi van de japon dan er tusschen twee vouwen van den band kan komen, neemt men er de maat van.’

't Is dunkt mij vrij duister, waarvan men de maat moet nemen.

Wie nooit een bournous van nabij bekeek, zal, vrees ik, met de beschrijving op bl. 130 zich niet weten te redden. Zelfs de teekening, die tot opheldering moet dienen, laat vrij wat te wenschen over.

Voor iemand, die nooit uitsluitend zich met de vrouwelijke handwerken bezig hield, zal het wel wat vermetel schijnen, dat zij nog aanmerkingen durft maken op hetgeen over dat vak gezegd wordt door iemand, die, zooals Mej. Dompeling ons in het voorbericht van zichzelf meedeelt, sedert 10 jaar examen afnam. Toch waag ik het, ook op den inhoud een paar aanmerkingen te maken.

Zoo zou ik gaarne vragen: wordt een nestelgat nooit anders gewerkt dan met den knoopsgatensteek? en zoo ja, waarom wordt de andere wijze van werken dan niet vermeld?

Op bl. 10 staat: Rimpel of plooi. Zijn dat voor eene naaister woorden van gelijke beteekenis?

Moet men bij het stoppen niet de draden leggen, zooals zij bij het weven waren gelegd? en gebeurt dat, als men bij de schuine stop (bl. 16) den inslag schuin over de schering laat gaan?

Aan de veel besproken intuitie van de vrouw heeft schrijfster het zeker maar overgelaten, het overmazen van eene half versleten plek, het mazen van naadjes, minderingen, enz. te vinden.

[p. 41]

Waarom moet er juist bij het mazen en niet bij het stoppen en naaien vermeld worden, dat men een' nieuwen draad moet nemen, als er een ‘ten einde is’?

Zou eene nette Hollandsche huisvrouw er wel tevreden mee wezen, als men een sloop zoo maakt, dat men niet tegenover de opening twee zoomen heeft?

Welke verandering brengt het in den vorm of de grootte van een tafellaken, of de tafel rond is of vierkant?

Zoo zou ik nog veel, heel veel kunnen vragen; maar ik geloof, dat het aangehaalde voldoende is, om aan te toonen, dat het boek, bij al het goede en voortreffelijke dat het bevat, zoo als het daar voor ons ligt, niet bijzonder geschikt is, om minder ervarenen aan te moedigen, zich in de nuttige handwerken te oefenen. Indien echter bij een tweeden druk hier en daar wat wordt verbeterd, gewijzigd en aangevuld, dan zal Mej. Dompeling zich rijkelijk beloond zien voor den tijd en de moeite, die zij aan het zeker niet zeer aangename werk heeft ten koste gelegd. Ongetwijfeld zal zij dan ook den dank inoogsten van velen, aan wie zij zulk een onschatbaren dienst heeft willen bewijzen.

P.M. Heringa.