De Tijdspiegel. Jaargang 30

Een overtollig pleidooi.

A. des Amorie van der Hoeven Sr., in zijne eer als Protestant gehandhaafd. Open brief en weêrwoord aan Mr. H.A. des Amorie van der Hoeven, door B.H. Lasonder. Met een schrijven van een oud-discipel van Prof. Van der Hoeven. Rotterdam, J. van Balen en Zonen, 1872.

Een overtollig pleidooi: ziedaar mijn oordeel over het boekske, mij door de redactie van de Tijdspiegel toegezonden. De zaak, waarover hier gehandeld wordt, is deze: Mr. H.A. des Amorie van der Hoeven, vroeger lid der Remonstrantsche Broederschap, is tot de Roomsch-katholieke Kerk overgegaan, en heeft gemeend van dien overgang openlijk rekenschap te moeten afleggen. Hij deed het in eenige afleveringen van het tijdschrift ‘De Wachter’, door de geestvolle artikels van den heer Schaepman (Corvinus) gunstig bekend. Die verantwoording werd later nog afzonderlijk uitgegeven, opdat ieder in staat zou zijn er kennis van te nemen. De schrijver beroept zich daarin, ter verklaring van zijne allengs ontstane sympathie voor de Kerk van Rome, onder anderen op zijn vader, die, naar hij meent, bij meer dan ééne gele-

[p. 27]

genheid en vooral in het veel besproken gebed voor den paus, eene blijkbare voorliefde voor die Kerk heeft getoond. Deze meening werd natuurlijk door den zoon als eene lofspraak op zijn vader bedoeld. Het was hem eene aangename gedachte, dat hij door zijn overgang tot de Roomsche Kerk niet afweek van de beginselen, hem in zijne jeugd met teedere liefde ingeplant. Hij volgde, naar zijn inzien, het spoor, waarop zijn vader hem had geleid, toen hij zich, na lang aarzelen, in de armen wierp der alleenzaligmakende Moeder.

Anderen hebben dit oordeel van den zoon over de gezindheid zijns vaders opgevat als een smet op den ontslapene geworpen. De heer Lasonder heeft zelfs gemeend de geschonden eer van een man, dien hij hoogschat en liefheeft, openlijk te moeten handhaven. In de ‘Kerkelijke Courant’ en in het tijdschrift ‘Geloof en vrijheid’ was hij reeds opgekomen tegen de bewering van den zoon, en thans heeft hij in het genoemde boekske uitvoerig trachten aan te toonen, dat er bij den vader geen zweem van sympathie voor de roomsche Kerk bestond, maar deze zich integendeel ten allen tijde een warm en ijverig Protestant heeft getoond. Die verdediging van den vader is den schrijver volkomen gelukt. Eene reeks van aanhalingen uit de schriften van prof. Van der Hoeven voegt de heer L. bijeen, waaruit duidelijk blijkt, dat de hoogleeraar met hart en ziel het Protestantisme aanhing en alleen door eene groote mate van welwillendheid en verdraagzaamheid, die hem bijzonder eigen was, er toe werd gedreven om nu en dan niet die vijandige houding tegen de Roomsche Kerk aan te nemen, die men bij vele Protestanten van zijne dagen aantrof. Een antwoord van den heer V.d.H. Jr. is niet achtergebleven, en daaruit blijkt zonneklaar, wat ieder had kunnen verwachten, dat het betoog van den heer L. niet den minsten indruk op den eerste gemaakt heeft, maar hij ten volle bij zijne meening blijft volharden. Dit zal ook wel het geval zijn met het Naschrift, waarin de heer L. de anti-kritiek van den heer V.d.H., voorkomende in ‘de Wachter’ van April dezes jaars, uitvoerig beantwoordt.

Op den zoon werkt dus de arbeid van onzen schrijver niets uit. Operam et oleum perdidi, zal de heer L. kunnen zeggen. Maar misschien was het noodig voor de vrienden van prof. van der Hoeven, dat hij openlijk de aantijging van papisme bestreed? Ik geloof het niet. Is het anderen gegaan als mij, dan heeft de meening van den zoon over het Romanisme van zijn vader al zeer weinig indruk op hem gemaakt. Zij hebben er een oogenblik de schouders over opgehaald en er verder niet meer aan gedacht. Het geheele geschrift van Mr. H.A. des Amorie van der Hoeven is zoo vol van ongerijmde beweringen, dat deze ééne er in verzinkt. Met een schijn van degelijkheid stapelt de schrijver een tal van historische en logische onjuistheden op elkaar, zoodat het eene hopelooze onderneming is, dien Augias-stal te zuiveren. Er zijn menschen, met wie men niet in discussie treedt, omdat men te voren van het ijdele en nuttelooze eener ernstige be-

[p. 28]

strijding overtuigd is. Met zekere aberratiën van den geest is niets aan te vangen; men kan zich er over verwonderen, maar late ze dan haar eigen weg volgen. Voor mijn gevoel heeft eene openbare schuldbelijdenis, zooals de heer Van der Hoeven die aflegt, iets zeer onnatuurlijks en bijzonder stuitends. - Mij dunkt, wanneer men een leven achter zich heeft, zooals door hem zelven wordt afgeschilderd, dan eischt de bescheidenheid en de ware ootmoed, dat men nu verder in alle stilte zijn weg ga en vooral niet met veel gerucht van zijne bekeering gewage. Doch het voorbeeld van Augustinus schijnt aantrekkelijk te zijn. Evenwel, niet elk die zich van zijn boozen weg bekeert, is een Augustinus.

Het ware, om de genoemde redenen, dunkt mij, beter geweest, indien de heer Lasonder gedaan had als de bloedverwanten en naaste vrienden van prof. Van der Hoeven, die evenmin als zijne eigen leerlingen, de wapenen hebben opgevat tegen den zonderling afdwalenden advokaat. Niemand hunner heeft er ooit aan gedacht, dat prof. V.d.H. in zijn hart eigenlijk Roomsch was en een geheime vriend van den paus. Als men het bij zijn leven tegenover hem had beweerd, dan zou hij er zelf zonder twijfel hartelijk om gelachen hebben. Ieder, die hem van nabij kende, begreep uitnemend, wat hij met de Kerk der toekomst bedoelde en hoe het bij hem kon opkomen, in een openbaar gebed ook van den paus te gewagen. In zijne breede opvatting van de Kerk en zijn afkeer van kerkelijke geschillen was voor zulk eene handeling plaats, en de woorden van dat gebed waren tevens van dien aard, dat daaruit niet de minste voorliefde bleek voor den vluchteling naar Gaëta.

Het komt mij voor, dat de heer Lasonder een volkomen overtolligen arbeid ondernomen heeft, toen hij de pen opvatte om de eer van den hoogleeraar Van der Hoeven te verdedigen. Daarbij heeft zijn boekje door al de aanhalingen, waaruit het voor een deel bestaat, en door den overvloed van noten, iets zeer vermoeiends, ik zou haast zeggen, vervelends. Iemand heeft beweerd, dat een goed boek geene noten moet bevatten, en ik geloof, dat hij gelijk heeft. Wie zijn arbeid behoorlijk voorbereid heeft, behoeft niet telkens in noten aan te vullen, wat aan den tekst ontbreekt. Evenwel - de goede bedoeling van den heer L., evenals van zijn ongenoemden vriend, wiens brief over hetzelfde onderwerp hij aan zijn betoog laat voorafgaan, verdient alle hulde. Gaarne wensch ik hem toe, dat zijne moeite in eenig opzicht beloond moge worden en deze of gene, die werkelijk aan den protestantschen geest des ontslapen hoogleeraars mocht hebben getwijfeld, door deze uitvoerige handhaving zijner eer van zijne dwaling worde teruggebracht. Overigens zijn er in onze dagen belangrijker zaken, waaraan het den heer Lasonder gegeven worde nog lang zijne beste krachten te wijden.

j.h. maronier.