De Tijdspiegel. Jaargang 27

[p. 457]

De begrafeniswet.

Wet tot vaststelling van bepalingen betrekkelijk het begraven van lijken, de begraafplaatsen en de begrafenisregten, opgehelderd door een aanteekening van Mr. J.M. Hoog, hoofdambtenaar bij het provinciaal bestuur van Gelderland. Arnhem, Is. An. Nijhoff en Zoon, 1870.

De begrafeniswet van 10 April 1869 (Staatsblad n^o. 65) heeft een moeijelijk en gewigtig onderwerp geregeld, en strekt tot voorziening in een lang gevoelde behoefte; immers - om maar iets te noemen - de vroeger bestaande voorschriften (verordeningen van Franschen en Nederlandschen oorsprong) kwamen niet altoos met elkander overeen, en waren, wat hun wettigheid betreft, niet boven allen twijfel verheven.

De wetgever had hier inderdaad een moeijelijke en netelige taak.

Moeijelijk was zijn taak, omdat hij voor meer dan één belangrijke vraag stond. Als voorbeelden noem ik slechts:

de verpligting tot het oprigten van algemeene begraafplaatsen;

de ligging der begraafplaats, met betrekking tot den afstand van de bebouwde kom der gemeente. Een onderwerp, waarbij men de eischen van den openbaren gezondheidstoestand in harmonie moest brengen met de finantiele krachten der gemeenten;

de al dan niet handhaving van de begrafenisregten;

de kwestie van het begraven in kerken, dat ja reeds door het bekende decreet van Prairial verboden was, maar te Amsterdam toch nog tot 1866 plaats vond; en van de schadeloosstelling aan de kerkelijke gemeenten wegens het, soms aanmerkelijk, verlies dat zij lijden door het verbod om in de kerken te begraven. (Om te doen zien dat dit laatste punt niet onbelangrijk voor de kerkelijke gemeenten is, werd, bij de behandeling der wet, op het voorbeeld gewezen van een gemeente, die een begrooting van omstreeks f 30,000 voor het onderhoud van haar kerken heeft en in gewone tijden f5000 aan begrafenisregten ontving, die in tijden van epidemiën soms tot het dubbele stegen.)

Maar de taak van den wetgever was ook van neteligen aard, omdat hij aan den eenen kant letten moest op de belangen der openbare orde en gezondheid, aan de andere zijde op de godsdienstige begrippen van de Roomsch-Katholieken en de Israëlieten, voor welke het begraven onafscheidelijk is van godsdienstige handelingen.

Mr. Hoog heeft zich ten taak gesteld om, tot opheldering van de begrafeniswet, zoo volledig mogelijk de lange geschiedenis van haar vaststelling te geven; terwijl hij tevens getracht heeft om, waar de geschiedenis duisterheden bevatte of er tegenstrijdigheid scheen te bestaan - wat zich bij de tegenwoordige wijze van wettenmakerij, meer voordoet dan men denken zou - daaraan een oplossing in den geest der wet te geven. Een taak waarvoor menigeen zou terugschrikken, wanneer hij de historia externa van de begrafeniswet kent.

[p. 458]

Reeds elders had ik gelegenheid die uitwendige geschiedenis met een enkel woord te schetsen. In de zitting '55-56 werd door den minister van Reenen een wetsontwerp ingediend omtrent het begraven van lijken, de begraafplaatsen en de begrafeniskosten. Dat ontwerp bleef buiten behandeling en werd door van Tets op nieuw ingediend in de zitting '58-59. Het ontwerp-van Tets trof hetzelfde lot als zijn voorganger en werd in de zitting '59-60 door een tweede ontwerp-van Tets opgevolgd. Men liet nu de zaak maar eenige jaren rusten, totdat - gelukkig - Heemskerk Azn. op nieuw ‘behoefte gevoelde’ aan de herziening der bestaande verordeningen en, in de zitting '66-67, een ontwerp indiende omtrent het begraven van lijken, de begraafplaatsen en begrafenisregten. Dat ontwerp bleef weêr... onafgedaan, en de zitting '67-68 had het voorregt, niet alleen een tweede ontwerp-Heemskerk, ingediend bij Kon. boodschap van 16 Sept. '67, te zien, maar ook een derde ontwerp van dien naam, ingekomen bij K.B. van 25 Febr. '68. Maar nòg was de maat niet vol; ook de ontwerpen-Heemskerk waren onder geen gelukkig gesternte geboren. Totdat eindelijk de minister Fock - non unicuique contingit adire Corinthum - het geluk had, zijn ontwerp tot wet verheven te zien; het is de wet van 10 April '69.

Wanneer de uitwendige geschiedenis van een wet zóó'n omvang heeft, dan begrijpt men, dat het schrijven van haar inwendige geschiedenis geen gering werk en geen gemakkelijke taak is. Of nu mr. Hoog goed heeft gewerkt, of hij inderdaad de geschiedenis van de vaststelling der begrafeniswet duidelijk, naauwkeurig en volledig beschreven heeft, zullen ondervinding en praktijk moeten leeren. Dit wil ik wel nu reeds zeggen, dat de inrigting van het werk mij uitmuntend bevalt, en dat de wijze waarop de artikelen bewerkt zijn die ik meer bepaald heb nagegaan (de artikelen 13, 16, 19, 28 en 31), boven allen lof verheven is.

Ik zou, het werk van mr. Hoog aankondigende, mij aan een groot verzuim schuldig maken, wanneer ik niet deed uitkomen, dat de kundige schrijver, met voorbeeldigen ijver, zoo wijd mogelijk om zich heen gegrepen heeft, om niet alleen te onderzoeken en op te helderen wat voor hen die de wet moeten uitleggen en toepassen, van belang is te weten, maar ook, waar het noodig was, de bepalingen der wet aan kritiek te onderwerpen. Een kritiek, die de duidelijkste blijken draagt van goede, degelijke studie, en bijdraagt om aan het werk van den heer Hoog wetenschappelijke waarde te geven.

Moge het zeer gunstig onthaal dat deze eersteling van mr. Hoog bij de beoefenaars van het administratief regt gevonden heeft, den bekwamen man tot spoorslag strekken, om voort te gaan op den weg dien hij zoo gelukkig heeft betreden.

's Gravenhage, October '70.

Mr. J. Léon.