De Tijdspiegel. Jaargang 27

Suum cuique.

Opspattend slijk.

De Java-Bode neemt in zijn bijvoegsel van No. 95, jaargang 1869, uit de Maandberigten der Maatschappij Tot nut van den Javaan eenige regelen over, geteekend ‘Helena, op den huize Westkerke.’

Helena schrijft daarin: ‘Geen land ter wereld is zoo rijk, als Nederland, in maatschappijen, nuttige inrigtingen en doeltreffende genootschappen. Tot de eerste, nuttigste en heilzaamste daarvan, niemand zal het ontkennen kunnen, behoort de Maatschappij Tot nut van den Javaan. Geheel Nederland behoort daarvoor hulde, lof en erkentelijkheid toe te brengen aan den heer Dr. W. Bosch.....’

De Java-bode verklaart: ‘Er bestaat bij ons een sterk vermoeden, hoewel wij die meening niet opdringen, dat Helena, op den huize Westkerke, niemand anders is als Dr. Bosch zelf.....’

't Is wel niet de schuld van den lezer, wanneer bij hem een sterk vermoeden ontstaat, dat de redactie van de Java-bode zonder al te veel gemoedsbezwaar een daad zou plegen, als zij hier aan een eerlijk man toedicht, zonder eenig ander motief dan het verlangen om een aanloop te hebben tot de volgende regelen, waarin men den man, zoo even als verachtelijk ten toon gesteld, nu belagchelijk wil maken.

‘Er bestaat dan ook bij ons een sterk vermoeden, hoewel wij die meening niet opdringen, dat Helena op den huize Westkerke, niemand anders is als Dr. Bosch zelf, die zich van dien vrouwelijken pseudoniem bedient, ten einde het onman-

[p. 249]

lijke in zijne eigen denk- en schrijfwijze en in de geheele inrigting en werkzaamheid der Maatschappij, wier voorzitter hij is, in de oogen van het publiek minder onwaarschijnlijk te doen voorkomen. Is onze gissing juist, dan bewijst het aannemen van dien naam eener vrouw, blijkbaar eene vrouw van leeftijd, dat Dr. Bosch - en dit strekt hem tot lof - zich bewust is van een zijner voornaamste gebreken als publiek persoon.’

Dr. Bosch onmannelijk in denk- en schrijfwijze;

Dr. Bosch in denk- en schrijfwijze gelijkende op eene vrouw van leeftijd.

Zoo meent de Java-bode.

Tegenstanders plagten tot dus verre Dr. Bosch te groote animositeit ten laste te leggen; vrienden voelden de bedenking wel eens oprijzen, of de jongelingsmoed van den wakkeren grijsaard zich wel altijd genoeg wist te dekken in den strijd tegen de onzedelijkheid der koloniale politiek en de slaperigheid van het Nederlandsche volk.

Maar oudwijfsch in denk- en handelwijze- den Java-bode de weinig benijdenswaardige eer dier vinding!

Oudwijfsch!

Moedig kampt Dr. Bosch, met gloeijende geestdrift in het vonkelend oog, kampt hij, volhardend jaren op jaren, voor waarheid, en regt, en barmhartigheid, trouwe tolk van het ontwakend volksgeweten.

Waarheid, en regt, en barmhartigheid, en geweten - zouden ze oudwijfsche fabelen geworden zijn?

Voor den man, die gisteren voor een handvol gouds zich verkocht, welligt; - maar voor hem dan toch alleen.

Onze vromen.

Hoe meer ik er over nadenk, hoe minder ik begrijp, wat de heer van Lynden van Sandenburg bedoelt, wanneer hij zich voor een ‘Christen-staatsman’ uitgeeft. Dat hij zich staatsman noemt, het zij zoo; als men lid der 2^de Kamer is en een blaauwen Maandag Minister is geweest, heeft men misschien het regt zich een brevet van Staatsmanskunst te geven. Dat men luide verkondigt dat men christen is, wijl men gedoopt is en belijdenis des geloofs heeft afgelegd, ik mag het lijden, ofschoon ik liever zie dat men het door daden toont; gedachtig aan het woord des Meesters: ‘hieraan zullen allen erkennen dat gij mijne discipelen zijt enz.’ Maar wat beduidt die combinatie ‘Christen-Staatsman’?. Of het woord ‘Christen’ komt nergens bij te pas (en dit is mijn gevoelen, daar volgens mijn misschien bekrompen begrip het christendom niet in woorden bestaat) òf het behoort overal bij. Is dit laatste het geval, dan moet ik mij, als ik b.v. kruidenier, vilder of beul ben, en tevens stemgeregtigd lidmaat der christelijke gemeente, niet meer eenvoudig betitelen ‘kruidenier’ enz., maar op het voetspoor van den grooten van Lynden: Christen-kruidenier, Christen-vilder, Christen-beul....

Dit laatste zou bijzonder in den smaak vallen van Ds. van Rhijn (te Wassenaar). Volgens dezen toch is er geen christelijker werk dan het opknoopen van een misdadiger. Was hij niet reeds wat oud, misschien solliciteerde hij nog wel zelf om het ‘baantje’. Volgens hem is het christendom de antipode van humaniteit, zoodat zeker de ‘Zoon des menschen’ de inhumaanste persoon ter wereld is geweest! ‘O van Rhijn! O van Rhijn!’ (Wijze: des lampions! des lampions!)

[p. 250]

Hoe slecht uw verzen ook zijn, ik hoor u toch nog liever zingen: ‘O Middachten! o Middachten!’ (Wijze: Ein freies Leben führen wir!) dan u te zien optreden als verdediger der doodstraf quand même, en dat nog wel in verband met - de Niceensche geloofsformule? nu ja - maar met het Evangelie! fi donc!

Mogt, ook tengevolge van den blakenden ijver van Ds. van Rhijn, de doodstraf hier te lande weêr ingevoerd worden want feitelijk is zij sedert acht of negen jaar reeds afgeschaft), dan zal nationale dankbaarheid voor dezen man van bijl en strop, voor dezen wreker der goddelijke geregtigheid, wel een even prachtige medaille laten slaan als vroeger voor den afslagter van het vee en den redder van Europa's vrede. Wie helpt mij al vast een opschrift zoeken, zoo mogelijk in wat minder slecht Latijn dan dat van de gedenkpenningen ter eere der heeren Heemskerk en van Zuylen?

In een prachtige rede, die ik onlangs hoorde, trof mij het volgende gezegde: ‘De afschaffing der doodstraf (en, wat nog meer zegt, van dien verfoeijelijken oorlog) krijgen wij alleen door de vroomheid’. Is Ds. van Rhijn een ‘vrome’? Gij zegt het. Hij zegt het. Velen zeggen het. Ik ben ook geneigd om het te gelooven, al zijn de vormen, waarin zich zijn vroomheid openbaart, anders dan die ik de meest gewenschte acht. Welnu, zal hij welligt door zijn ‘vrome’ verdediging der doodstraf de afschaffing er van in de hand werken? Dan zouden we hier een treffende bevestiging vinden van het woord des boven aangehaalden sprekers, en alle dingen zouden weder ‘medewerken ten goede.’

Tropmann is geguillottineerd! Sommigen onzer couranten noemen dat ‘een plegtigheid’, anderen ‘een schouwspel’. Wat naam zal Ds. van Rhijn er aan geven? Een offerfeest? Een geloofsdaad? Had hij er maar (onschuldige liefhebberij!) bij tijds een versje op gemaakt, welligt had men het in den Bacchanaliënnacht, die de executie voorafging, aan den voet van het schavot gezongen ad majorem Rheni gloriam!

O.