De Tijdspiegel. Jaargang 26

[p. 16]

Over het onderwijs in mineralogie.

Naar aanleiding van:
De Mineralogie. Populaire voordragten door Franz von Kobell. Uit het Hoogduitsch vertaald door H.M.D. van Riemsdijk. Breda, Broese & Comp. 1868.

Met genoegen zien wij ‘de schetsen uit het steenenrijk’ van von Kobell in een populair Nederduitsch kleed verschijnen.

De werken van v. Kobell zijn zoo algemeen, als, in vele opzigten, gunstig bekend, dat eene aanbeveling bijna overbodig schijnt.

De wijze waarop het werk in het Nederlandsch is overgebragt, en de vorm waarin het aan ons volk wordt aangeboden, laat niets te wenschen over. Den prijs f 1,90 voor een werk van 279 pag. met houtsneefiguren tusschen den tekst, op zwaar velijn papier gedrukt, kan men evenmin te hoog noemen.

Bijzonder verdienstelijk schijnt in onze oogen de figurenreeks van pag. 16 tot 26, waar tusschen den tekst op duidelijke wijze gedemonstreerd is, hoe uit de kern-vormen de andere kristal-vormen en hemeïdrische vormen worden afgeleid, door symmetrische veranderingen aan die kernvormen aan te brengen.

Dit laatste is bovenal vruchtbaar voor hem, die een werk over mineralogie gaat bestuderen, omdat hij daardoor een gezond begrip verkrijgt van de beteekenis van een kristalsysteem.

Behalve in het uitstekende leerboekje van v. Kobell, ‘die Mineralogie’, vinden wij in geen beknopt handboek deze hoofdzaak zoo duidelijk uiteengezet.

Hoe gemakkelijk is het met behulp van de figuren van bovenvermeld werk uit stukken zeep of aardappel de hoofdvormen te snijden, en die veranderingen daaraan aan te brengen, waardoor wij tot de nevenvormen komen.

Op pag. 44 vind ik op zeer heldere en populaire wijze tevens verklaard, hoe door de blaaspijp de chemische kenmerken van delfstoffen worden bepaald. Een onderwerp, welks behandeling, insgelijks in vele boeken veel te wenschen overlaat.

De indeeling van pag. 51 tot 65, kon weggelaten zijn.

Vooreerst, deze indeeling kan de kritiek niet doorstaan, en is uitsluitend van v. Kobell uitgegaan.

Wij veroorloven ons die van Leonhard veel natuurlijker en praktischer te noemen, en zijn er gerust op dat geen mineraloog van naam ons dit tegen zal spreken.

[p. 17]

Buitendien geeft de schrijver ons eene andere zeer populaire classificatie in:

edelgesteenten,

gewone steenen,

edele metalen,

gewone metalen en ertsen.

waarom bovengenoemde lijst, in zeker opzigt overbodig genoemd kan worden.

Van veel waarde is de opgave op pag. 49 en 50 omtrent den historischen en letterkundigen oorsprong van de voornaamste mineralen, en de tabellen van pag. 272 tot 275, waar een vergelijkend overzigt van de Nederlandsche, Duitsche en Fransche benamingen der steensoorten gegeven wordt.

Het eerste gedeelte ‘de algemeene beschouwingen’ is wat beknopt, zooals trouwens door den schrijver zelf in de voorrede bekend wordt. Welligt had men hier een korte en heldere beschrijving, met figuur toegelicht, van den reflexie-goniometer aan kunnen toevoegen, bij de vermelding van de optische kenmerken.

Nogtans is het misschien gewaagd, hierover een beslissend oordeel uit te spreken.

Bij de behandeling van de mineralen in de volgende hoofdstukken, is in alle opzigten de aesthetische vorm bewaard.

Bloemrijk en opwekkend, kernachtig en algemeen beschouwend, zonder in het minst of geringst de wetenschap te kort te doen, behandelt de popularisator het doode rijk der natuur, en weet dat zoo te bezielen dat ongetwijfeld de lectuur van dit werk iederen oningewijde nieuwe levenskracht en liefde voor het ware en schoone zal schenken, aanzienlijk den kring zijner voorstellingen zal uitbreiden, en licht voorhem zal werpen op het innige verband, dat tusschen alle verschijnselen in het zigtbare rijk der natuur bestaat.

De geschiedenis der menschheid is ingeweven in de reeks van voorlezingen over delfstoffen. De rol van het doode rijk der natuur, in betrekking tot den mensch, is met breede philosophische trekken geschilderd.

Voorzeker, geen hand, waaraan die taak beter was toevertrouwd, dan aan die van v. Kobell.

Wij mogen het veilig verklaren, dit werk verdient een plaats naast Tyndall's populaire voordragten, naast Helmholtz' voorlezingen, de populaire geologie van Leonhard, of de lezingen van Odling over organische scheikunde.

Aan ieder oningewijde kan dit boek worden aanbevolen. Aan ieder docent die veel werk wenscht te maken van zijn onderwijs in de delfstofkunde, en die wetenschap ook beschouwt als een grondslag van de aesthetische vorming zijner leerlingen, zoo als zij ook inderdaad is.

[p. 18]

Geen boek is meer geschikt, om met historische bijzonderheden en belangrijke zaken, betrekking hebbende op het gebied van land- en volkenkunde dat onderwijs op te sieren, dan het bovengenoemde.

Het behoeft geen betoog, dat een reeks van populaire voordragten, die met elkander een geheel vormen, iets geheel anders is dan een leerboek.

Aan discipelen zal men als leerboek nooit den cursus van v. Kobell in handen geven. Het spreekt van zelf dat hier wordt gevorderd, dat de nuchtere wetenschap, in weinig bewoordingen, kort en duidelijk uiteengezet zij.

Zoo zoude men dan hier een compilatie, zoo ineengedrongen mogelijk, van de oryktognosie van Blum, de afleiding der nevenvormen en de overige algemeene bepalingen der kenmerken volgens v. Kobell, en de systematiek van Leonhard kunnen vereenigen. Dit leerboek zou in omvang niet veel grooter dienen te zijn dan het hoofdstuk over Mineralogie van Schoedler in ‘Das Buch der Natur.’

Voor den leeraar en den dilettant alleen kan de uitstekende arbeid van den Duitschen hoogleeraar als vruchtbaar beschouwd worden.

Wij laken het niet, dat op het tegenwoordige standpunt der beschaving, de wetenschap in populairen zin, zonder vulgarisering, in dezen vorm wordt verklaard.

Dr. C.H.T. Jr.