De Tijdspiegel. Jaargang 23

Met vlekjes..... toch te prijzen.

De hut op de heide. Eene novelle van H. Uden Masman, predikant te Groningen. Voor rekening van den schrijver. Groningen, P. Noordhoff, 1865.

Een Duitsch kunstregter stelt aan de novelle den eisch, dat zij niet slechts een fragment uit eenig leven in krasse en scherpe omtrekken voorstelle, maar dat zij tevens de uitdrukking zij van eene meening of stelling van den schrijver, welke hij daarin door woord of daad in het licht plaatst en aandringt. Het eerste onderscheidt haar van den roman, gelijk het laatste den grenslijn trekt tusschen haar en de vertelling. De novelle moet alzoo de caraçtère zijn, en vordert een dieper indringen in het wezen van menschen en dingen. Aan die eischen is hier vrij wel voldaan. De gekozen stof is uitnemend geschikt voor soortgelijke behandeling. Zonder al te grove onwaarschijnlijkheden opeen te stapelen, zijn de lotgevallen der personen belangwekkend genoeg, die personen zelven zijn ook belangwekkend genoeg, mogen zij iets geëxalteerds hebben, en in hun denken en doen toonen zij zich als luî van ons volk en slach. En waarlijk, het is geen kleine verdienste, dat men van een product der romantiek mag zeggen: zóó kan het!

Een vroeger welgezeten burger in eene onzer groote koopsteden ziet zijne zaken verachteren en begeeft zich met de rest van zijn vermogen naar een dorp in eene landprovincie, waar hij nog eene bezitting heeft. Maar ook daar wacht den onervarene teleurstelling en tegenspoed, zoodat hij in nood verkeert. Zijn oudste zoon redt hem, maar tot hoogen prijs, door zich in Engelsch-Indische krijgsdienst te begeven, moest hij daarbij ook den band verbreken, die hem aan het meisje zijner keuze hecht. Daar maakt hij even groot als onverhoopt fortuin, niet te duur gekocht, zelfs met eene verminking, die hem voor de krijgsdienst ongeschikt maakt. Hij moet dat fortuin verloren achten, maar ziet het - hier loopt het verhaal wat langs en misschien over de grens van het waarschijnlijke - onverhoopt gered; en nu wordt hij de behoudende reddingsengel voor familie en geliefde. All's well, that ends well!

Toch kunnen wij dat ‘alles goed’ niet zoo onvoorwaardelijk in onze

[p. 461]

novelle laten gelden. In de bewerking is zekere ruwheid te bespeuren, terwijl er vrij veel slordigheden in stijl zijn aan te treffen. Met persoonlijke en aanwijzende voornaamwoorden springt de schrijver zoo om, dat men zich moet bedenken en aan den draad des verhaals vasthouden, om te zien, met wien men te doen heeft. Wij laten het boekske openvallen op bl. 44, en daar kan de lezer er wel een paar voorbeelden van ontmoeten. Op bl. 49 lezen wij van ‘beginselen die aan iemand trouw waren gebleven’; het moest omgekeerd gezegd zijn. Op bl. 53 is veel fraais in de uitwerking van het denkbeeld ‘te huis’ door onlogische constructie en stroefheid van voorstelling ontsierd, terwijl er die ‘bressen e.z.v.’ wel bressen in den goeden zuiveren smaak mogen heeten. Op bl. 63 lezen wij van een keten, voor welken die onheilen worden uitgestort. Het is jammer, dat daarover niet het toetsend oog en de verbeterende hand is gegaan.

Datzelfde is het geval met de verzen, die in het verhaal minder ter sneê zijn aangebragt, en er in voorkomen wel wat alsof zij bij deze gelegenheid ook maar aan den man moesten. Er zijn goede grepen in, maar ook aan misgrepen ontbreekt het niet. Ten bewijze en ter waarschuwing moge de eerste strofe dienen van het ‘Aan de nagedachtenis mijner ouders’, dat bij wijze van.... opdragt (?) vóór het werkje is geplaatst.

Gij, die mijn kindertijd en schoone jong'lingsjaren
Verpleegd hebt en bewaakt en onverpoosd bemind,

[dien tijd, die jaren bemind?]

Gij zijt reeds - ach! zoolang! deez' aard voorbijgetogen

[dus daarop niet geweest?],

Uw laatste voetstap is verstoven [overstoven of

uitgewischt] door den wind [wat doet die hier?]

Doch het zou tegen veel goeds en menig nobel woord in het werk gezondigd wezen, wilden we op die wijze voortgaan. Het strekke ter waarschuwing, dat geen rijm de ongerijmdheid kan en mag bedekken. Het s'il ne se laisse pas dire, on le chante is vaak geen onverdiende zet.