De Tijdspiegel. Jaargang 22

[p. 544]

Letterkunde.

Hölty herdacht.

Liefde en leed. Holty's liefste liederen, nagezongen door B. Ph. de Kanter. 's Gravenhage. W.P. van Stockum, 1864.

Hölty, geboren den 21^sten December 1748 en gestorven den 1^sten September 1776, behoort geheel tot de achttiende eeuw. Die eeuw van gisting en wording is om vele redenen belangrijk en eene studie waard. Ook wat letterkunde aangaat.

De duitsche ‘Sehnsucht’ was toen bij vele volken ‘einheimisch’ geworden; en in meerdere of mindere mate hebben er allen tol aan betaald.

Wij kinderen der 19^de eeuw hebben geen smaak meer voor dat sentimentele onzer grootouders. Hunne verzuchtingen aan de maan, welke de geliefde beschijnt, aan het geboomte waaronder zij vertoeft, aan de beek welke haar beeld weerkaatst, vallen niet onzen smaak.

Hebben we minder lief dan zij, die telkens het voorwerp hunner liefde bezongen te pas en te onpas? We gelooven het niet; en ware verlies aan liefde de oorzaak dat we den smaak voor die zangen verloren, we zouden ons minder achten dan zij, die ons voorgingen.

Maar we zien in dat tijdperk van het ‘tedere, smachtende, kwijnende, weemoedige,’ een bewijs voor den ziekelijken toestand der geheele maatschappij gedurende de achttiende eeuw. Dat dweepen met het landelijke, met idyllische herders en herderinnen, kan in geene krachtige ziel opkomen. Dat was geen gevoel voor de eenvoudige, reine, ware natuur, zoo als ze uit de hand van den Schepper is voortgekomen; dat was geene verheffende liefde maar eene ziekelijke aandoening welke zich uitte in zuchten en zich oploste in een onvruchtbaar droomen.

Hölty was kind van zijn tijd en heeft geofferd op het altaar der toen, vooral in Duitschland, magtig heerschende ‘Sehnsucht.’ Hij behoorde tot de ‘Göttinger Dichterbund’ welke grooten invloed uitgeoefend en de letterkunde van Duitschland meer duitsch heeft gemaakt.

Maar wat men hier vooral niet mag vergeten is het meesterschap van Hölty in den vorm, welken hij tot den zijne maakte om zijne gedachte uit te drukken. De liederen van Hölty zijn liefelijk en zangerig; vele werden er in zijn tijd op muziek gebragt en door het volk gezongen:

[p. 545]

wel een bewijs, dat hij den volkstoon wist te treffen en dat er velen dachten als hij. Dat meesterschap maakt de waarde uit van Hölty, en hij is verre verheven boven die vele navolgers welke alleen de ‘Sehnsucht’ van hem overnamen, maar noch de innigheid der gedachten, noch de aangenaamheid van den vorm konden overnemen.

Er zijn onder de liederen van Hölty welke uitmunten door natuur en eenvoud. Ze zijn ons de liefste. Gunt me er u een te doen hooren:

Nog in den bonten kindertooi,

In onschulds zaligheid,

Beminde ik meer dan paard en bal

Een lieve kleine meid.

Ik dacht aan tol noch hoepel meer.

Als ik den tuin betrad,

Waar, naast mijn zuster, in 't prieel

Dat aardig meisje zat.

Dan keek ik naar 't aanvallig kind.

Naar 't blozend wangenpaar,

Naar hals en mond en voorhoofd heen,

En 't lief gekronkeld haar.

'k Bespiedde voorhoofd, doek en band,

Geleund aan d'appelboom,

En strekte dan in 't gras mij uit,

Digt aan heur kleedjes zoom.

O, wat ik toen als knaapje deed,

Dat is nog steeds mijn lust,

En 'k zie er geen verandren aan

Tot ik op 't kerkhof rust.

Vindt ge dat lied niet zangerig en geestig gedacht? Zoo zijn er meer: Doodgraverslied; - raad; - aan mijne tabakspijp; - de oude landman aan zijn zoon; - de bezigheden, en vooral het zoo meesterlijk door Beets vertaalde lied: ‘Die knabenzeit’, daarom waarschijnlijk niet opgenomen in den bundel van den heer de Kanter.

Over het algemeen zijn de liederen in den voor ons liggenden bundel met smaak en tact in nederlandsch gewaad gekleed. Dat vertalen is een moeijelijk en ondankbaar werk.

Kleine vlekjes zijn ook hier te ontdekken. Zoo vinden we het:

Op 't donzig leger lacht u mijn beeld welligt
Dan ook wel toe, of klemt aan uw boezem zich,

Terwijl een traan van smachtverlangen

Droppelt op 't purperen bloemenweefsel.

gewrongen, en hadden het ontkus in:

Weest mij gezegend, tranen! gij vloot om mij!
De stonde nadert! Dan, dan ontkus ik u

Aan 't zachtblaauwoog, en milde teugen

Zwelg ik van nimmer gesmaakte weelde.

liever door ontroof of iets anders vervangen.

Wij willen met het zoeken naar die vlekjes niet voortgaan, maar liever eens vragen: was het noodzakelijk Hölty's gedichten in nederlandsch gewaad te steken?

Wij gelooven het niet.

Het algemeen heeft geen belang bij de zangen van Hölty, en de minderheid, die daarin belang stelt kan ze in 't oorspronkelijke lezen.

Wij hebben geene behoefte aan vertalingen, maar aan oorspronkelijke zangen en liederen; wij hebben dichters noodig als de Genestet, die nederlandsche toestanden op nederlandsche wijze bezingen en tot ons gemoed en ons hart spreken.

Meermalen kwam mij onder het lezen van Hölty's liederen het beeld van de Genestet voor den geest.

Was het omdat beider vroegtijdige dood en beider smartelijk lijden daartoe aanleiding gaf? Was het in de overeenstemming te zoeken van beider karakter, zachtheid en liefde ademende? Was het

[p. 546]

omdat we bij beiden dezelfde toonen meenden te hooren?

Wij willen hierin niet verder doordringen, maar er alleen dit nog bijvoegen dat we Duitschland zijn' Hölty niet misgunnen en tevreden zijn met onzen de Genestet.

Het boeksken ‘Liefde en leed’ moge vele lezeressen vinden - dit was ook de wensch van den heer de Kanter - menig jonkvrouwelijk gemoed zal sympathie gevoelen voor die zangen. De uitgever heeft zorg gedragen dat het uitwendig kleed het boeksken aanspraak geeft om met eere in de boekenrij eener vrouw te prijken.

18 5/3 65.

W.