De Tijdspiegel. Jaargang 20

[p. 417]

Letterkunde.

Een beter boek, dat best kan worden.

Picard. Hollandsch-Engelsch en Engelsch-Hollandsch woordenboek. Te Zalt-Bommel bij Joh. Noman en Zoon. 1862.

Als een boek, dat tot algemeen gebruik bestemd is, eene derde uitgave beleeft, kan er van afkeuring geene sprake meer zijn en moet aanbeveling onnoodig geacht worden - het publiek heeft uitspraak gedaan: het is, om zoo eens te zeggen, er door gebaat geworden en wil er meer van. Op die wijze wordt de waarde van een werk erkend en de goede naam er van gevestigd. - Dit nu schijnt, of liever blijkt geheel toepasselijk op het Engelsch woordenboek van Picard - het beleefde reeds eene tweede uitgave in 1857, en de nu voor ons liggende van dit loopend jaar 1862 kan daaromtrent geen twijfel meer overlaten. - Ook wij zijn met het boek ingenomen; het is een vooruitgang op den weg die betreden dient te worden om toch eenmaal in Nederland eens een goed Engelsch woordenboek - dat groot desideratum voor het Engelsch-minnend en behoevend publiek - verkregen te zien. Het is eene behoefte die zich allerwege doet gevoelen, doch waarin, onzes inziens, door het onderhavige werk al weder niet op de wenschelijke wijze wordt voorzien. Het boek evenwel, wij herhalen het, is een vooruitgang en de heeren Uitgevers hebben met deze nieuwen Editie getoond dat zij niet alleen de behoefte volkomen begrijpen, maar tevens - zich de moeite willen geven om daarin te gemoet te komen. Overtuigd toch van de trite truth dat niets menschelijks volmaakt is, doen zij bij elke nieuwe uitgave aan het werk de verbeterende hand leggen; en wat reeds in dit opzicht bij de tweede uitgave geschiedde gaf hoop op hetgeen wij nu bij de derde zien uitgevoerd, - terwijl deze weder op hare beurt de blijde verwachting doet ontstaan dat eene vierde of vijfde de grens der volmaaktheid zal bereiken en wellicht als in het vervolg eene zesde gevraagd mocht worden - en wij wenschen hun dit als het verschuldigde loon hunner pogingen hartelijk toe - deze het non plus ultra der Engelsch-Holl. en Hollandsch-Engelsche woordenboeken zijn zal. - Het is duidelijk dat wij dit verwachten mogen - het bewijs dat de

[p. 418]

heeren Uitgevers zich zulks ten doel stellen, ligt voor de hand en wij houden ons dies overtuigd dat elke wenk die mede kan werken om hun ter bereiking daarvan behulpzaam te zijn, niet onwelkom wezen zal. Wij durven ons derhalve gerust op het werk, zoo als het daar ligt, eenige enkele aanmerkingen veroorloven en tevens hunne aandacht vestigen op een paar punten, die naar onze meening nog herziening behoeven.

Wat de Uitspraak, waarmede het werk verrijkt is, betreft, het systeem om haar naar de klanken van het Engelsch alphabet te trachten terug te geven, bevalt ons. Wat de heer Vogin, de bewerker daarvan, dienaangaande gedaan heeft verdient allen lof; bij het aandachtig doorbladeren vinden wij reden om goed te keuren. - De uitspraak is tot een stelsel van groote trekken herleid, en de bewerker is daarin goed geslaagd - ook is dit stelsel op de woorden in het woordenboek zelf voorkomende goed toegepast, en de uitspraak daarvan, voor zoo verre dit doenlijk is, vrij goed teruggegeven. Ook de wijze waarop de syllaben in overeenstemming met de uitspraak zijn afgedeeld, is in alle opzichten juist zoo als dit behoort; - het onderhavige is het eerst ons bekende Engelsche woordenboek dat dit naar eisch bezit en voorstelt. - Evenwel treffen wij in het boek nog niet el impossibile vencido aan. Zelfs mogen wij zoo geheel en al met de zienswijze van den bewerker niet instemmen; nemen wij bijvoorbeeld eens de woorden other, mother, money, any, many, - is de heer Vogin wel zeker dat de o daarin als u in tun, en de a als e in met, klinken? of de o in other, mother, met de o in money overeenkomt? Wij gelooven of liever weten dat hij te goed met het Engelsch bekend is, om, al bestaat er ook in andere Pronouncing Dictionaries precedent voor, zulks als de zuivere uitspraak dier klinkers in deze woorden te verdedigen of op te geven. Ook vinden wij wun als uitspraak van one. Onze Punch van 4 October geeft ons toevallig een paar regels van een zijner correspondenten, in wiens schrijfwijze van zijne niet zeer beschaafde spraak wij eene zelfde voorstelling aantreffen; wij willen ze hier aanhalen: ‘Wot difference is there atween drivin a Weehicle for Ire and keepin a Notell? If hoverchargin is Ixtorshun in wun case, is n't it jest as badd in the uther? To Perwent hevery body from extorshun as well as Drivers of Public Weeacles, wij not keepers of Publicouses too.’ enz. enz. - Wij onthouden ons van iets te voegen bij de commentarie vervat in deze regels, - alleen vragen wij of het niet nuttig geweest ware in de ‘verduidelijking der klankteekens’ eenige kleine waarschuwing tegen deze platheden te stellen? - Doch genoeg; wij zelve kennen al het moeijelijke van de zaak en willen den verdienstelijken bewerker dus gaarne absolveren van dat waarin hij zoo wel als ieder theorist, - laat ons niet zeggen, moet mistasten, maar, ondanks zich zelven moet onjuist zijn. - Het zijn een paar dier fijne shades, which, baffle everg attempt om op het papier terug te geven, en waarvan er zoo vele voorkomen. Er zijn geene equivalenten voor en de aanduiding kan altijd slechts approximatief blijven.

In welke woorden toch zouden er wel klanken voor te vinden zijn? Het antwoord is gereed - gewis in de betrokken woorden zelve; en ging men hiernaar te werk, dan zoude er een Homoeopathisch stelsel ontstaan dat al zeer weinig kon

[p. 419]

baten; - maar in ernst, elk plan of stelsel om de zuivere vernacular uitspraak, zelfs met behulp van Engelsche klanken in andere Engelsche woorden voorkomende (hoe verkieslijk ook indien het bereikt kon worden) duidelijk te maken moet falen. En hiervan zelf overtuigd zegt dan ook de Bewerker terecht dat zijn boek ‘een vraagbaak en geen leerboek is, en alleen kan dienen om wenken (het woord “beslissingen” hadden wij gaarne zien weggelaten) te geven van klanken welke men reeds kennen moet,’ waarmede wij volmondig instemmen.

Met uitzondering dan van die hopelooze nuances, is overigens, wij herhalen het, doorloopend de opgegeven uitspraak, voor zoo verre zij op het ‘Engelsch systeem’ gegrond is, degelijk en goed en het publiek heeft reden om daarvoor den heer Vogin dankbaar te zijn, maar wij hadden wel gewenscht dat hij zich bij dit systeem bepaald hadde - zijn schema van overeenstemmende klanken in andere talen wijzigt zeer al het goede dat in zijn stelsel ligt. Hij zegt: ‘het zou wel ondoenlijk zijn de klanken van de eene taal anders dan approximatief door klanken uit andere talen aan te geven,’ - maar approximatief is heel wat anders dan fautief. Wij voor ons gelooven niet dat iemand zal identifieeren of approximatief wanen:

a in fate met e in Holl., vleet, of Hoogduitsch, geht.

Het Fransch of Engelsch air, met het Holl. eer, of Hoogduitsch ehre.

e in 't Engelsch met, en 't Fransch mettre, met i in het Holl. wit.

u in 't Engelsch fur en 't Fransche woord, heure, met het Holl. heur, en zoo al voort. - Wij zelve kunnen mistasten en zwaar falen, maar is het waar dat die klanken overeenstemmen, dan is ook waar wat zeker Franschman zegt, namelijk dat ‘als in het Engelsch geschreven staat Solomon men lezen moet Nebuchadnezzar.’

En waartoe dient toch dat schema? Het stelsel der uitspraak, zoo als het daar staat, is op zichzelf in de meeste opzichten voldoende, en behoeft het niet. - Wij bejammeren het dat dit schema in het boek is opgenomen, en vreezen daarbij dat terwijl het al het goede en loffelijke in het systeem der Engelsche klanken tot zekeren graad te niet doet, hij, die van het boek een zelf-studie wil maken, er zich duchtig door zal misleid vinden.

Als Vocabulary is het werk alleraanbevelingswaardigst - het bevat een schat van woorden, die men elders vergeefs zoekt - ook is over het geheel de vertaling der woorden vrij juist; in enkele gevallen echter laat dit laatste nog wel te wenschen over:

Cashier is niet afdanken.

Stable is niet stalplaats.

quickset is niet levende plant, heester.

broccoli is niet spruitkool.

Chit is niet kindtje.

Carol is niet loven; behalve in enkele voorkomende gevallen, doch in het woordenboek staat loven voorop.

Captious is niet misleidend (voorop).

Opstel en sprong is niet immediately, of liever het is eene armoedige vertaling.

en zoo konden wij voortgaan voelden wij ons genegen die lijst uit te breiden - doch wij bladeren slechts. Ook vinden wij Catapult terug gegeven met werktuig, tomahawk met strijdbijl, zonder meer; enz. enz.

[p. 420]

Bij eene volgende uitgave zouden wij gaarne tevens eenige aanduiding zien, al ware het slechts met eene enkele letter, omtrent het gebied waartoe eenig woord behoort - wij slaan op ‘roos’ en vinden ‘rose, erysipelas’. Het kan allicht gebeuren dat jongelieden die het boek bezigen, erreur begaan, en zoo als wij dit bij ondervinding weten, vertalen: ‘de Roos is de Koningin der bloemen,’ ‘the Erysipelas is the Queen of flowers,’ en dies meer.

De regering der werkwoorden en het spraakgebruik is hier en daar opgegeven, - en zoo uitstekend, dat wij er wel meer van wenschten ontmoet te hebben; - bij het werkwoord be vinden wij niet één enkel voorbeeld van prepositie; bij call maar één of twee, en bij speak weder niets; enz. Er zijn woordenboeken, bijv. dat van den heer Bomhoff, die in dit opzicht oneindig rijker zijn. Een Dictionnaire behoeft wel niet een Lexicon te zijn om zulk een onontbeerlijk iets te bevatten. - Met in een en ander bij een toekomstigen druk te voorzien zoude naar ons inzien de prijs toch wel niet zooveel duurder worden, terwijl de waarde van het werk er grootelijks door zoude stijgen.

En nu nog een enkel woord omtrent het werkje als boekdeel - het is een handig, gemakkelijk formaat, duidelijk gedrukt en net uitgevoerd en doet beide Drukkers en Uitgevers eer aan. Mogen er vele van verkocht worden en er spoedig eene nieuwe uitgave van noodig zijn, wanneer wij vertrouwen te zullen zien dat de wenken die wij gaven en de aanmerkingen die wij ons veroorloofden, niet te vergeefs waren.

L.S.