De Tijdspiegel. Jaargang 20

[p. 183]

Een aangenaam maar duur geneesmiddel.

Een winterverblijf te Pau, het beste geneesmiddel voor borstlijders, teringachtige en zwakke gestellen. Brief van een te Pau gevestigd Hollander, aan Dr. W. Kiehl, te 's Gravenhage. 's Gravenhage, M.J. Visser. 1862.

Het blijkt uit dezen brief dat de Schrijver vijftien jaar geleden in bijna hopeloozen toestand Holland verliet om de baden te Ems te gebruiken. Alle kenteekenen van een vergevorderden graad van longtering deden het ergste vreezen. Te Ems, waar hij geene verbetering in zijn' toestand mogt ondervinden werd hem het mineraal water te Eauxbonnes in de Pyreneën, niet ver van Pau, aangeraden, en hij begaf zich, zonder hoop op herstel daar heen. Herhaalde bloedspuwingen lieten evenwel het gebruik van het water te Eauxbonnes niet toe en hij zag zich genoodzaakt voorloopig te Pau zijn intrek te nemen. Weldra verbeterde zijn toestand en thans, vijftien jaren later, heeft hij die plaats nog niet verlaten en verheugt zich in zijne genezing en in den terugkeer van de krachten en het vuur der beste levensjaren. Wat hij bij zich zelven had waargenomen, nam hij ook bij anderen waar, en het kan dus niemand bevreemden dat hij een verblijf te Pau als het beste geneesmiddel roemt voor borstlijders. Het kan niet anders of zoodanig getuigenis van iemand, die zelf de heilrijke gevolgen van dat geneesmiddel heeft ondervonden, moet anderen, die aan dezelfde kwaal meenen te lijden, uitlokken er gebruik van te maken voor zich zelven, en het kan daarom niet ongepast zijn het getuigenis van hem, die uit eigen ondervinding sprekende, in dit geschrift als bewonderaar quand même van Pau optreedt, aan eene bedaarde kritiek te onderwerpen en de vraag te beantwoorden, of een verblijf te Pau voor alle borstlijders zonder uitzondering heilzaam genoemd mag worden.

In zijne Brieven over Zuidelijk Frankrijk en Italie, als verblijf voor borstlijders, zegt Dr. P.M. Mess, onze Scheveningsche bad-arts, dat hij aan eene table d'hôte tusschen twee dames zat, van wie de eene het klimaat van Pau hemelhoog verhief, terwijl de andere beweerde, dat zij zich gedurende haar verblijf aldaar bij voortduring onwel had gevoeld. Een dergelijk verschil in de beoordeeling van verschillende, wegens haar klimaat geroemde plaatsen, ontmoet men telkens. De een prijst Venetië aan, de ander Nice, een derde Pisa of Pau of Rome, enz. Mag men daaruit niet reeds afleiden dat niet iedere plaats voor ieder bijzonder ziektegeval heilzaam is, evenmin als hetzelfde geneesmiddel iederen lijder aan dezelfde ziekte genezing aanbrengt? Dit lijdt inderdaad geen twijfel. De teringlijder met een prikkelbaar gestel, geneigd tot bloedhoesten, zal zich in de kalme, zelden door den wind bewogene lucht van Pau wèl gevoelen, terwijl de lijder aan dezelfde ziekte, bij wien de kwaal een traag beloop heeft, wiens gestel meer torpide dan prikkelbaar is, zich gezonder zal gevoelen in de heldere, drooge, opwekkende lucht van Nice. Men houdt dit zelden in het oog, wan-

[p. 184]

neer er eene keuze gedaan moet worden van de plaats, waar een borstlijder genezing zoeken zal. Er wordt eene bijzondere kennis vereischt van de verschillende invloeden, waaraan de lijder in een of ander klimaat zal zijn blootgesteld, om in zijne keuze niet te falen, en het mag daarom hoogst onvoorzigtig genoemd worden zich door den lof van anderen over den heilzamen invloed van het klimaat, waaraan zij hunne genezing danken, te laten verleiden, want bittere teleurstelling zou er ligt het gevolg van kunnen zijn. De keus van de plaats, waarheen zich de lijder, met de meeste kans op eene goede uitkomst, te begeven heeft, blijve daarom altijd aan den geneesheer overgelaten, en deze verschaffe zich immer de meest naauwkeurige kennis van den toestand zijns lijders en van de bijzonderheden van het klimaat, dat voor dezen het meest geschikt is te achten.

Men meene echter niet dat het onze bedoeling is om aan Pau iets van den lof te ontnemen, dien deze stad als geschikt verblijf voor borstlijders verdient. Integendeel; in zeer vele gevallen verdient Pau de voorkeur boven Nice, Pisa, Rome, Venetië, Caïro, Napels en andere hooggenoemde plaatsen en moet misschien alleen voor Madera de vlag strijken, maar wij waarschuwen slechts tegen de meening dat Pau een panacé is tegen de tering en dat het verblijf aldaar nimmer schaden kan. De Schrijver van den hier besproken brief erkent dit trouwens zelf op blz. 4 waar hij zegt dat niet alle teringzieken door de lucht van Pau gered worden, ‘maar,’ laat hij er op volgen, ‘dat de gevallen van herstel menigvuldig zijn, en het klimaat alhier daarvoor gunstiger is dan eenig ander in Europa, zulks is boven allen twijfel verheven.’ Statistisch zeker is dit evenwel nog niet, al tracht de Schrijver zijne meening door de statistiek te staven. ‘Jaarlijks, ‘zegt hij,’ sterven te Pau 1 persoon van 45, te Londen 1 van 40 enz. en komt zoo afdalende tot Amsterdam waar 1 van 24 en tot Weenen waar 1 van de 22 sterft. Men wachte zich uit zoodanige statistieke tabellen gevolgtrekkingen te maken. Behalve toch dat zij niet altijd even goed te vertrouwen zijn of dat zij niet op dezelfde wijze zijn opgemaakt, doordien bij voorbeeld soms de doodgeborenen bij het getal overledenen zijn opgeteld, soms niet, zou het kunnen zijn dat er in Amsterdam of Weenen zeer weinig personen aan tering overleden en de betrekkelijk groote sterfte aan andere ziekten ware toe te schrijven, terwijl te Pau het meerendeel der overledenen aan tering ten grave daalde. Dit is nu wel werkelijk het geval niet, maar wij gaven slechts een voorbeeld om aan te toonen, dat de aangehaalde statistiek niets bewijst om het heilzame van Pau voor teringlijders te doen uitkomen. Indien men kon aantoonen, dat van 100 overledenen te Pau 5 aan de tering bezwijken, te Londen 15, te Amsterdam 20, dan eerst zou daaruit de superioriteit van Pau kunnen blijken.

De oorzaak van den weldadigen invloed van een verblijf te Pau op borstlijders zou, volgens den Schrijver, die als bijlage eenige bladzijden van Engelsche en Fransche geneeskundigen aan zijn' brief heeft toegevoegd, voornamelijk gelegen zijn in de stilte van den dampkring, in het gemis van vochtigheid der lucht en in de geringe afwisseling van temperatuur. De mistral, de sirocco en le marin, de winden die het klimaat van de plaatsen van Zuidelijk Frankrijk en van Italië be-

[p. 185]

derven, worden te Pau niet waargenomen, dank zij de beschutting van die plaats door de omliggende bergen. De zandige bodem zou den regen, die soms in groote hoeveelheid valt, opzuigen en daardoor de lucht droog laten, omdat er weinig of geen vocht door den bodem wordt uitgewasemd. De winter duurt hoogstens drie weken en na negen ure in den morgen zou de thermometer nimmer beneden het vriespunt dalen. Volgens het getuigenis van Dr. Mess is het er zelfs des winters bij heldere lucht over dag in de zon zeer aangenaam, maar bij bedekte lucht en vochtig weder wordt er eene goede ligchaamsbeweging vereischt om matig warm te blijven. Terwijl in eene der bijlagen van den brief de lucht te Pau droog genoemd wordt, trekt Mess uit zijne hygrometrische waarnemingen de gevolgtrekking, dat de atmospheer er eer vochtig dan droog genoemd moet worden, hetgeen evenwel voor vele teringlijders, althans bij een gelijktijdig matigen warmtegraad der lucht, niet nadeelig is. Het getal regendagen bedraagt er gemiddeld 119 jaarlijks en de hoeveelheid regen 43 à 44 duim. Daar echter de regen dikwijls des avonds valt en de middagen meerendeels helder zijn, blijft er ruimschoots gelegenheid tot dagelijksche wandelingen. De afwisseling in de temperatuur moge niet snel zijn, het blijkt echter uit hetgeen Mess mededeelt dat er tusschen de warmte des zomers en des winters een groot verschil bestaat. Terwijl het er in den winter niet zelden des nachts vriest, wordt Pau in den zomer (het zijn zijne eigene woorden) om de ondragelijke hitte verlaten. De meeste lijders begeven zich dan bergopwaarts om te Eauxbonnes of te Cauterets of Bagnères eene badkuur te ondergaan.

Voor prikkelbare borstlijders schijnt een verblijf te Pau uiterst heilzaam te zijn, voor torpide gestellen is het klimaat er ongeschikt; voor dezen is het verblijf aan eene zeeplaats aan te raden en verdient vooral Arcachon, ten Zuiden van Bordeaux aan den Atlantischen oceaan gelegen, aanbeveling. De nabijheid der zee en de uitwaseming van uitgestrekte pijnbosschen geven daar aan de lucht een zachtprikkelenden invloed, die de genezing schijnt te bevorderen van hen, wier gestel meer opwekking dan bedaring behoeft.

Men vindt in den brief nog menige bijzonderheid omtrent het leven te Pau, omtrent de bevolking, de landstreek, de publieke vermakelijkheden enz. waardoor de lijder, die voornemens is zich er heen te begeven reeds vooraf eenigzins kennis kan maken met de plaats, waar hij een geruimen tijd zal vertoeven, want men meene niet dat een kort verblijf voldoende is om den ziekte-aanleg weg te nemen; minstens twee jaren moet de lijder er doorbrengen, wil hij de vruchten der reis plukken, en welligt zal hij er dan nog later moeten terugkeeren. Het is dus een geneesmiddel, dat, hoe heilzaam en aangenaam het zijn moge, niet in het bereik ligt van ieders beurs. Alleen de rijken der aarde kunnen er gebruik van maken. Als hun geneesheer het goed oordeelt raden wij het verblijf te Pau hun met den Schrijver ernstig aan en voegen er bij dat zij hun besluit niet te laat moeten nemen, want voor elken teringlijder komt er een tijd, waarop elk geneesmiddel en ook het besprokene te laat is.