De Tijdspiegel. Jaargang 20

Geef ons liefde en dichtervuur.

Magdalena. Evangelisch jaarboekje, uitgegeven ten voordeele van het Asyl Steenbeek, onder hoofdredaktie van M. Cohen Stuart, 11^de jaargang, 1863. Amsterdam, Kirberger.

Wie veel heeft lief gehad, haar zal veel worden vergeven. Dit is wel niet juist de bijbelsche uitspraak, ja letterlijk het tegendeel; maar het zal den menschenkinderen vooreerst nog wel geen kwaad doen, wanneer ze ook deze waarheid in toepassing brengen.

Wij ten minste zijn aanstonds bereid ze ten aanzien van de ‘Magdalena’ toe te passen. Zij is een uitvloeisel van dat edel streven, dat het Asyl Steenbeek in het leven riep. De opbrengst van den almanak, waarin jaarlijks verslag wordt gegeven van den staat van zaken, strekt ten voordeele dier stichting. Wij zijn dus zeer geneigd aan deze Magdalena zeer vele fouten, zelfs al bezat ze er meer dan het geval is, te vergeven.

Verscheidene stukken, die hier voorkomen, vallen ook uit den aard der zake buiten de kritiek. Waartoe een godsdienstige overtuiging, die zich met warmte uit, bestreden, zoolang ze zich tevreden stelt met den gloed, dien ze verspreidt, zonder tegen een andere vijandig op te treden? En - het zij ter harer eere ge-

[p. 259]

zegd - ditmaal heeft de Magdalena zich vrij gehouden van polemiek: trouwens eene Magdalene mag niet kijven.

Het proza bevat bijdragen van Dr. Beijnen, L. de Geer, van Koetsveld (een zeer goed stuk), van Rhijn, eene novelle van van Heijst, Elize van Calcar enz. Het poëtisch gedeelte is gevormd uit bijdragen van Beets, Laurillard, Koenen, Bronsveld (is deze ‘muziek’ niet een oude bekende?) van der Pot enz.

Met een paar opmerkingen scheiden we van de ‘Magdalena’ en wenschen haar een vriendelijke ontvangst in de huisgezinnen toe.

De redacteur is de heer Cohen Stuart. Dit is zeer oneigenaardig; de redacteur van de ‘Magdalena’, uitgegeven voor het Asyl Steenbeek, moet uit den aard der zake, de directeur der inrichting zelf wezen. De heer Heldring is de van zelf aangewezen persoon. We begrijpen volstrekt niet, waarom de heer Stuart hem vervangen heeft. Op literarisch gebied is zijn naam zonder beteekenis; terwijl die van den heer Heldring door zijn vroegere geschriften ook op letterkundig gebied een goeden klank heeft.

Een tweede vraag betreft de portretten, die de ‘Magdalena’ geeft. - In 't afgeloopen jaar, zoo ik me niet vergis, schonk de redacteur Cohen Stuart ons zijn eigen conterfeitsel; thans is de ‘Magdalena’ verrijkt met een afbeeldsel van het zoo gunstige en edele gelaat van Ds. Ludwich C. Lentz. Ik had nooit het genoegen den heer Lentz te zien, en het deed me daarom genoegen hem, die als 't ware tot de mannen van den strijd onzes tijds behoort, te leeren kennen.... maar wat heeft dit met het Asyl Steenbeek te maken? Waarom moet de ‘Magdalena,’ een orgaan van en ten behoeve van het Asyl Steenbeek, de portretten geven van Ds. Cohen Stuart en Ds. Ludw. Lentz? Naar welken maatstaf worden de heeren gekozen, wier portretten de ‘Magdalena’ opneemt? Indertijd zijn de afbeeldsels in dit jaarboekje uitgegeven van Ds. Heldring en mejufvrouw Voûte. Dit was zeer eigenaardig en natuurlijk. Maar we vreezen, dat onder de leiding van den heer Stuart de keuze zich alleen zal richten naar de dogmatische beteekenis, die deze of gene in de oogen des redacteurs heeft. Zulk een keuze zou een misslag zijn en voor de ‘Magdalena’ gevaarlijk kunnen worden. Het portret van Dr. A. Pierson, al behoort hij onder de correspondenten van het Asyl, of van prof. Voorhelm Schneevoogd of Tilanus, al behooren zij tot de commissie te Amsterdam, zal de heer Stuart wel niet opnemen. Welnu, men late dan ook die anderen t'huis.

Alleen die personen, die voor het Asyl Steenbeek groote, bijzonder groote verdiensten hebben, verdienen in het jaarboekje dier inrichting te worden opgenomen. De ‘Magdalena’ worde geen partijschrift. De vrouw, wie zooveel is vergeven, stelle zich tevreden met veel lief te hebben, en late het uitsluiten aan anderen over.

Vergeet me niet. Muzenalmanak voor 1863. Amsterdam, Laarman.

't Is duidelijk: de tijd der Muzen is voorbij. Voor vijftig jaren, toen waren ze in de wei.... en nu? Zelfs Laarman heeft er geen eerbied meer voor.

Bekijk deze plaatjes maar eens, waarmede hij zijn Muzenalmanak uitdoschte. 't Zijn vijf van die prentjes, die ge voor een paar dubbeltjes in elk klein boekwinkeltje krijgen kunt. En waren ze

[p. 260]

nog maar mooi! Maar 't is zoo erg, dat S.J. van den Bergh, toen hij een dier leelijke figuren te zien kreeg, het terugzond aan den redakteur, met de eerlijke bekentenis:

Om te keeren tot de plaat,
Roep andren tot uw hulp en baat,
Wier geest iets in die dame ziet:

Hij zag er niets in: en dit is een verblijdend bewijs van zijn goed gezicht, want er is niets in te zien. Maar, moest hij de Muzenalmanak daarom afschepen met dit onbeduidend rijmpje? Trouwens, zijn vriend J.J.L. ten Kate maakte het niet beter: hij gaf een albumversje, dat tot de groote rubriek behoort van: zoo zijn er. Waarom ze er zijn, is moeijelijker te zeggen.

Doch neen - dat is niet waar. Want het is een gelegenheids-versjen, evenzeer als het glas van Elliot Boswel, dat, zonder schade voor den roem des schrijvers, op reis naar Amsterdam had mogen breken. Gelegenheids-versjen, even zeer als Mijn zonnestraaltjen, door Ant. L. de Rop (een pseudoniem?), ontstaan bij gelegenheid dat de auteur het ook al door de redactie toegezonden plaatjen zat te bekijken. Toen ging hem op eens een lichtstraal op, en van daar dit zonnestraaltjen, dat waarlijk eenige warmte geeft.

Die ellendige bijschriften-manie! Zij verrijkte den Muzenalmanak met een diskoers tusschen acht diermenschen, vier van het mannelijk, vier van het vrouwelijk geslacht, afgewisseld door een mensch en een rei van engelen. Welk een misgreep! zag de heer Tinbergh, wien gemakkelijkheid van versifikatie ondanks enkele leelijke uitdrukkingen niet kan worden ontzegd, op het ‘toegezonden plaatjen’ niet een andere idee leven? zag hij den losgelaten tijger niet toeven met den aanval, als bedwong hem de kalme geloofsmoed van den martelaar? De verdiensten der uitwerking - er zijn toch goede grepen in - rechtvaardigen de gezochtheid dezer diermenschen-opvatting niet.

Van opvatten gesproken! van der Noorda vat het leven niet als een ‘tranendal’ op en verklaart dit in een lied, dat een aangenamen indruk achterlaat: al moet het in diepte en schoonheid onderdoen voor de Genestet's ‘stem des harten’: Ook Elliot Boswel in zijn Liedje op een eerste verjaring, dat veel beter is dan dat ongelukkige glas, schijnt zich nog al niet te vervelen op de wereld.

Tot geluk van de Muzen van den heer Laarman is ook Dr. A.J. ten Brink aan dit gevaar ontsnapt. ‘Toen ik in Vriesland was,’ zegt hij ons vertrouwelijk, was het gevaar groot.

Toen de hoop mij was ontstolen

Waar het jonge hart van droomt!

Toen wenschte hij, dat hij

ook mocht vallen,

Als 't gestorven blad, in de aard;

Met der vooglen duizendtallen

Wilde ik vlieden, ver van allen

Vlieden, ver van huis en haard.

Noch het een noch het ander is geschied, gelijk men ziet,

Dwalende onder 't dak der boomen

Heb ik Hem mijn leed vertrouwd,

Die voor kinderen en vromen

Wouden tot een tempel bouwt!

Tot welke behoort Dr. ten Brink, die ons ongevraagd deze confessiën doet; en ons echter volstrekt niets vertelt, dat onze sympathie opwekt?

[p. 261]

Tot de vromen zal de ‘negentiende October 1861’ ook Dr. S. Nolet de Brouwere van Steeland wel niet doen rekenen: hij, die in 1863 durft te spotten met

de oude vatikaenschen donder,

(die) Het bliksemen zijns banvloek rolt (!)

't Zou ook al zeer voldoende zijn, wanneer dit gelegenheidsvers - hoe kan het anders? - zijn dichterroem staande hield. Doch, eilacy! wij wanhopen zeer, of deze vijftien koepletten, zoo vol van knaleffect en klatergoud, daartoe in staat zullen zijn. Op den 18 Oct. 1861 kwamen de koningen van Nederland en Belgie bijeen. Dr. J. Nolet weet volstrekt niet, wat er verhandeld is: hij erkent zelf, dat

trage weetlust stuit

Op wat daar omging tusschen beiden,

En toch vertelt hij ons:

Één dag - één nacht - slechts weinige uren -

En 't lang verbeid verbond vindt stand.

(Zóó luttel stonden vergt het puren

Der bijen in de bloemwarand,

Dat welvaart stort in de akkerschuren!)

Er ligt meer kracht, meer waarachtige poëzij in de vier regels van Hofdijk, door Dr. Nolet tot motto gekozen, dan in zijn lang gedicht. Foei! dichter van R.I.P.!

Poëzij - opdat ik aan het einde kome, want zulk een rijkdom van middelmatigheid doet walgen - poëzij is in den Muzenalmanak bijkans niet te vinden. Slechts de phantasietjens van van den Broek. Na de markt door Slessa, doch vooral de Vlaamsche liederen van Verhulst maken in meer of minder mate aanspraak op dien eerenaam. Wat zegt ge van het ‘ledig wiegsken’ van den laatste?

Voorbij is reeds de middernacht,

De hoorbre stilte zweeft in 't ronde:

Een jonge moeder zit en wacht

In rouwgewaad nabij heur sponde.

Zij sluimert niet, heur boezem gaet

Bij poozen jagend op en neder,

Terwijl zij 't oog ten hemel slaet,

Of op de wieg, die ledig staet,

En van de wieg ten hemel weder.

Geen woord te veel, geen woord te weinig: zuiver gevoeld, eenvoudig en natuurlijk uitgedrukt! Wat zou C. v. Koetsveld CEz. dit eenvoudig idée uitwerken, koepletten op koepletten, bladzijden op bladzijden lang! Het zou zeker een ‘fantazy’ worden, als ‘de schoonste,’ onbegrijpelijk en onbegrepen, maar toch zeven bladzijdjes groot!

Arme Muzen! Behalve de waarlijk schoone liederen van Verhulst is er bijkans geen enkel geacheveerd stuk in dezen almanak te vinden. Van den Broek's fantaisiën zijn lief en onderscheiden zich gunstig. Veel aanleg, doch nog onontwikkeld, bezit de Schrijver van de Hebreër en de Kanaanitische, C.J. van Bommel Suyk. De conceptie is gelukkig: doch de uitwerking zwak, door gebrek aan karakterstudie. Doch waarom dat banale slot, dat zoo geheel den Leidschen theologant verraadt? Kan men dan nimmer die schooltheologie laten rusten?

Over het proza zullen we kort zijn. Dr. J. ten Brink gaf een aardig bijschrift bij een der leelijke plaatjes. Mirjam, heet zijn stuk. We verblijden ons zulk een vooruitgang in de stukken van dezen schrijver te bespeuren.

J. ter Gouw gaf Vondel's Swaenenburg: een stukje in zijn eigenaardigen trant, die zijne eigen verdiensten heeft.

De dramatische schets van Rosmade, vrienden in den nood schijnt alleen geschreven om zijn vriend, den redakteur van den

[p. 262]

Muzenalmanak, uit den nood te helpen. Rosmade kan beter.

Trekken we ons oordeel zamen. De Muzenalmanak is arm aan poëzy. Verreweg het meeste, wat ze bevat, is aannemerswerk: dat wil zeggen, het zijn gelegenheidsgedichten en bijschriften. Wie den toestand onzer poëzy naar dezen almanak wilde beoordeelen, zou tot een zeer ongunstig oordeel komen. Doch het zou, geloof ik, onbillijk zijn. Moge de volgende jaargang bewijzen, dat deze goede dunk niet al te gunstig is: of, indien er waarlijk niets beter geleverd kan worden, dan is het te wenschen, dat deze zoogenaamde Muzenalmanak geen nieuwen jaargang beleve. Het is beter niet te zijn, dan zulk een ellendig leven voort te zetten.