De Tijdspiegel. Jaargang 20

Eene poging tot verzoening van, zoo als men meent, strijdige belangen.

De gezondheidsleer toegepast op de fabrieknijverheid. Een handboek voor industriëlen, genees- en staathuishoudkundigen; door Dr. S. S^r. Coronel, stads-geneesheer te Amsterdam. Haarlem, de Erven Loosjes. 1861.

Men zou meenen dat Hygieia, de vriendelijke Godin der gezondheid, nimmer in strijd kon geraken met andere belangen der menschheid, wier grootste schat zij met liefderijke zorg bewaakt en die haar dus steeds in hooge eere behoorde te houden, in plaats van haar te veronachtzamen, of zelfs met schimp en smaad te bejegenen. En toch leert de ondervinding helaas, maar al te zeer, dat die goede genius niet zelden hardnekkig wordt afgewezen en bestreden omdat men haar niet kent en zelfs geene pogingen aanwendt om haar te leeren kennen. Zonden tegen de gezondheidsleer worden door de meeste menschen dag aan dag begaan, omdat zij zich de moeite niet geven om te leeren, wat hun nuttig en schadelijk is, en het kan dus geene verwondering baren dat de gezondheid van anderen nog minder wordt geteld, vooral wanneer men meent dat het acht geven daarop in strijd is met eigenbelang en als winstderving moet beschouwd worden.

Zoodanige strijd is het, die door de fabrieksnijverheid gevoerd wordt tegen de gezondheidsleer tot groot nadeel voor den fabriekant zoowel als voor zijne arbeiders. Betrekkelijk menigvuldig zijn de gevallen waarin de arbeider onmiddellijk het offer wordt van schadelijken fabrieksarbeid, ten gevolge van het verzuimen van gepaste voorzorgsmaatregelen. Maar nog menigvuldiger zijn de voorbeelden

[p. 44]

van ziekte, zedelijk en ligchamelijk verval van geheele bevolkingen van fabrieksarbeiders, doordien de fabriekanten niet schromen leven en gezondheid der werkbijen, die voor hen de honig des levens bereiden, aan hunne winzucht op te offeren. Niet op alle fabriekanten is het gezegde van toepassing; er zijn gelukkig uitzonderingen op den regel en gaarne nemen wij aan dat de overige veelal uit onwetendheid zondigen. Waren zij doordrongen van de hoegrootheid van het kwaad dat de weinige zorg voor hunne arbeiders sticht en begrepen zij daarbij dat voldoende zorg voor deze niet nadeelig is voor hen zelven, maar zelfs voordeel aanbrengt, dan voorzeker zouden zij anders handelen en de belangen van hunne onderhoorigen in overeenstemming weten te brengen met de hunne. Want er bestaat inderdaad geen strijd tusschen gezondheidsleer en fabrieksnijverheid; die strijd is slechts schijnbaar en wijkt voor een onbevooroordeeld onderzoek.

Deze of dergelijke overwegingen waren het, die Dr. Coronel aanspoorden tot het onderzoek, waarvan hij de resultaten heeft nedergelegd in het boek, dat wij hier (wel wat laat) aankondigen. Dat die taak goed aan hem was toevertrouwd, had de Schrijver reeds vroeger getoond in zijn ‘Middelburg voorheen en thans,’ een werk dat teregt door bevoegde beoordeelaars werd geprezen. Hij heeft ons ook thans een degelijken en nuttigen arbeid geleverd, die behartigd verdient te worden door allen, wien het welzijn der fabrieksarbeiders ter harte gaat. De titel belooft echter meer dan van den Schrijver redelijkerwijs te vergen was; een handboek toch, waarin geleerd wordt, hoe de gezondheidsleer op de fabrieksnijverheid behoort te worden toegepast, zoude talrijke bijzonderheden moeten bevatten, die hier gemist worden en ook niet in het plan van het werk lagen. Wij vinden er een historisch overzigt van het ontstaan der fabrieksnijverheid, van de nadeelen, die daaruit voor de arbeidende klasse voortvloeiden, van de middelen waardoor men in andere landen, vooral in Engeland en Frankrijk die nadeelen tracht te bestrijden en van hetgeen in ons vaderland in het belang der arbeiders gedaan wordt. Als eene proeve van de wijze waarop men een onderzoek naar den toestand der fabrieksarbeiders zou behooren in te stellen geeft de Schrijver in het tweede gedeelte de resultaten van zijn onderzoek naar den zedelijken, verstandelijken en ligchamelijken toestand der Calicot-fabriekarbeiders in Zeeland en besluit met het aangeven der middelen, die, zijns inziens, aanmerkelijke verbetering in de bestaande gebreken zouden aanbrengen.

Het onderwerp is met vlijt bearbeid; de Schrijver geeft in een aangenamen en bevattelijken stijl een duidelijk beeld van den toestand der fabrieksarbeiders in verschillende landen en bespreekt de belangrijkste vraagstukken, die zich omtrent de stoffelijke, zedelijke en intellectuele belangen van den arbeider, in verband met zijne dagelijksche bezigheden in de fabrieken, voordoen. Hij doet het met warmte en doordrongen van het gewigt zijner taak. De tusschenkomst der Regering ter bescherming van de fabrieksarbeiders wordt door hem noodig geacht, en dringend aanbevolen. Hoe moeijelijk het ook moge zijn om met juistheid te bepalen hoever die inmenging der Regering in bijzondere belangen gaan mag, deelen wij toch geheel het gevoelen van

[p. 45]

Dr. Coronel dat er misbruiken zijn welke de Regering bevoegd, ja verpligt is, te weren door bepalingen, die, zonder de fabrieksnijverheid te belemmeren, de arbeiders-bevolking voor schade aan leven en gezondheid vrijwaren. Men zal hier het juiste midden moeten weten te houden tusschen het laissez-faire dat tot dusver gehuldigd werd en het te veel reglementeren, dat of op niets zou uitloopen, of onze nijverheid aan knellende banden leggen en onze fabriekanten zou verhinderen om de concurrentie met den vreemdeling vol te houden. De Regering moet weten wat zij wil en wat zij kan, maar dan ook streng toezien dat de gemaakte bepalingen worden nagekomen. Maar om daartoe te geraken wordt grondige kennis vereischt van onzen fabrieksarbeid en van den toestand der arbeidende bevolking, in den geest als door Dr. Coronel is aangegeven. Wij ontveinzen ons volstrekt de moeijelijkheid niet van dat veelomvattend onderzoek, maar gelooven dat het niet onmogelijk zal zijn de noodige kennis te verzamelen, vooral wanneer daartoe de hand kan geleend worden door het geneeskundig staatstoezigt, zoo als het in de thans bij de Tweede Kamer aanhangige wetsontwerpen is voorgesteld. Het zoude ons te ver leiden indien wij in bijzonderheden wilden treden over dit onderwerp en eindigen deze aankondiging door het werk van Dr. Coronel nogmaals met aandrang aan te bevelen aan hen, voor wie hij het bestemde, maar vooral aan de industriëlen zelven, die zoo veel kunnen bijdragen tot verbetering van het lot van hunne arbeiders.