De Tijdspiegel. Jaargang 11

[p. 388]

Mengelwerk.

Nog eene lentemijmering.

Supplement op een der tafereelen in de ‘Brieven en uitboezemingen van den ouden heer Smits.’ Zie blz. 93.

‘Waar zal ik morgen zitten, waar?’
Het vignet.

O zoete en lieve lente! o dagen van voorjaarsgenot, waar de laauwe koeltjes ons omzweven - de boomen knoppen, de kagchels en winterjassen verdwijnen, de mensch herademt, en zich koestert in de natuurlijke, ‘goedkoope’ warmte der zonnestralen - o lente - enz. - enz. - enz.! - En toch schijnt een onverbiddelijk noodlot aan den Nederlander dat genot slechts voorwaardelijk te vergunnen - hij moet deze natuurvreugde verdienen, ja zuur verdienen, door leed en lijden en zelfopoffering - hij mag het stille heil des lentelevens niet vinden voordat hem de dagen der beproeving zijn toegemeten, - zijn toestand is, omstreeks April en Mei, in de allerbelangrijkste weken voor Paschen, eer alles schoon is, gelijk aan dien van Tamino en Pamina, in Mozarts Zauberflöte, laatste bedrijf -: de vuur- en waterproef, om later vrede en rust in de ‘heilige Hallen’ der eigene woning te kunnen vinden. - Allerbeste oude heer Smits! wij hebben uwe Lentemijmering eens met diep gevoel en tranen in elk oog gelezen, en zullen bij wijze van supplement, bekrachtiging uwer zielaangrijpende tafereelen, er nog één bijvoegen waarbij diepe zuchten geslaakt worden en de hairen te berge rijzen - een woord voor al de huisvaders en huismoeders ter algemeene behartiging.

Het was een heerlijke schoone Aprildag, - weldadig voor geest en ligchaam. - Na den guren en langdurigen winter is de gevoelige mensch gestemd op zulk eenen dag te genieten - de morgenuren aan eenig geliefkoosd studievak te wijden, dan eene weldadige wandeling te doen, zonder den dikken overjas en de Amerikaansche sneeuwschoenen, en zich zoo gelukkig te maken als dit aan den sterveling hier beneden is geoorloofd. - Ook Theobald was reeds vroeg ontwaakt, en verheugde zich op zulk een dag. - Hij hoopte de morgenuren van den lentedag in afzondering aan eenigen dringenden arbeid toe te wijden, en dan het schoone weder - 't was de eerste ware lentedag - te kunnen genieten, met vrouw en

[p. 389]

dochter - maar reeds was hem als uit de verte het onheilvoorspellend gerucht overgebragt, dat men juist op dien dag zoude aanvangen - om - - maar het woord kan niet uit de pen - om - 't wil er nog niet uit - maar de goede man, huisvader, toegevend van aard en natuur, had dien bedreigenden wenk onvoorzigtig in den wind geslagen - hij had zelfs goed en gerust geslapen, en verwelkomde, nog half onder de dekens, het vriendelijk morgenlicht, op den helderen Aprildag - en nog in den eersten dommel, in den toestand van half ontwaken en slapen, spitst hij de ooren onder de witte slaapmuts, rigt zich op in het bed en hoort, ja hoort als op verren afstand, het gerommel van den donder, neen een eigenaardig, geheimzinnig, toenemend geruisch, zoowel boven als beneden in de woning, eene vermenging van vrouwenstemmen, vreemde en akelige geluiden, waarbij nu en dan een veraf gelegen waterval zich scheen te laten hooren, - een gestommel, gerommel en gekraak, een hol, dof gedruisch, dat den half ontwaakten Theobald eerst deed verbleeken. - Hij sprong uit het bed, wierp zich in de kleederen - en herhaalde, om zich te sterken, dadelijk, volgens zijne gewoonte bij bedreigende gevaren, de woorden van den dichter Camphuyzen:

‘Niet verlegen, noch verwonderd,
Of het bliksemt of het dondert,
Maar eenparig van gemoed -’

Dit gevoelde hij, eenig onheil bedreigde hem en zijn huisgezin: - om hulp roepen was zijne eerste gedachte, zich te wapenen, of te onderzoeken of er ook buiten op de straat onraad was. - Half gekleed snelde Theobald naar het venster dat op de straat uitzag; daar was alles volmaakt stil en gerust - geen brandspuit, geen volksoploop, geen spoor van eenig ongeluk - het gevaar was dus binnen 's muurs - maar op het herhaald geroep van den verlaten huisvader kwam geen antwoord, - niemand verscheen. - Altijd vervuld met sinistre voorgevoelens, snelt Theobald naar zijn studeervertrek, zijn heiligdom, zijn stille en dierbare cel in de woelingen des levens - hij wil van daar de verdere onderzoeking beginnen, - maar tot zijne verbazing wordt hem thans duidelijk, dat het geheimzinnig, akelig, huiveringverwekkend gerommel en gestommel juist uit dat vertrek ontstaat, terwijl boven in huis een dergelijk geweld, nog veel heviger, wordt waargenomen. - Welligt, roept hij in zielsbeklemming, welligt - brand, brand, in mijn vertrek! - mijne boeken en handschriften! - o ja, dat is het, ik had gisteren avond de kagchel nog tamelijk hard gestookt - ja brand, brand! en ik ben niet gewaarschuwd, en niet gewekt! - De arme man wil zijn studeervertrek binnenvliegen - hij werpt de deur open -: uit de wijd geopende vensters, zonder gordijnen, waait hem dadelijk de frissche morgenlucht tegen, en tevens wordt hem de in- en toegang belet, betwist, door eene krachtige, forsche vrouwelijke gestalte, met opgestroopte mouwen, flodderende muts, hoogroode gezigtskleur, in de eene hand een schuijer, in de andere een vleugel van een vogel: - de oude Griet, de gevreesde, de alles overweldigende schoonmaakster! - en op den achtergrond stond de dappere vrouw, benevens de huiselijke dochter, tusschen hooge schanskorven en torens van boeken, en sloegen ze tegen elkaâr en weder tegen elkaâr, alsof het de koperen bekkens

[p. 390]

in het concert waren, en de stofwolken omdwarrelden de twee lieve, gedienstige vrouwen, die de onverwachte verschijning van den huisvader niet hadden bemerkt, en als op de maat juist vier kwartijnen onder handen hadden. - De oude Griet trad den verbaasden man vlak in den weg: - ‘mijnheer kan hier heden niet te regt, - mevrouw en de jufvrouw zijn al aan de boeken, en ik moet straks de planken boenen - als mijnheer nu maar eventjes uit den weg gaat, anders komen wij van avond nog niet klaar.’ - ‘Is er dan, Griet! geen brand in huis?’ vroeg de gerust gestelde Theobald. - ‘Och kom, mijnheer!’ sprak ze, en veegde met haren elboog het blinkende zweeterige gelaat af, - ‘och kom, mijnheer weet toch wel dat we heden al vroeg aan het schoonmaken moesten beginnen.’-

Nu was alles opgehelderd!-

‘Maar lieve Caroline!’ - riep Theobald, nog altijd op het houten drempeltje staande van zijn studeervertrek - ‘mijne handschriften - mijne papieren, daar op tafel, ik heb er niet op gerekend - alles is in de war - laat mij even.’ - ‘Volstrekt niet, beste man, (was het antwoord), terwijl een geheele plank met boeken naar onder werd gehaald, - ‘volstrekt niet - alles is wel bewaard, - al uwe papieren en losse stukken van den lessenaar en de tafel liggen daar bij elkaâr geworpen in dien grooten waschmand, - we zullen nu eerst dezen kant, dan genen kant doen, - dan zijn we met al die stofnesten klaar. - ‘Stofnesten - liefste vrouw! - weet ge wat ge daar zegt - goede hemel! mijne dierbare boeken!’ - Manlief, kijk maar zelf, - het stof ligt er een duim dik op, - paf, paf! - flop, flop! - Nieuwe stofwolken verschenen. - ‘Je moogt ons wel bedanken, dat we dat boeltje ten minste eens in het jaar onder handen nemen, anders bederft alles - kijk, het is zonde en jammer van al die boeken, ze hebben zoo veel geld gekost, niemand leest er in, je moest ze maar naar de verkooping zenden.’ - Paf, paf, daar vloog het stof weder in de oogen van Theobalds vrouw en dochter. - ‘Maar, lieve Caroline, als ik ze dan maar even op de gewone plaats mag zetten - anders raakt alles in de war.’ - ‘St.! St.! mannetje! was het antwoord, dat zullen wij wel doen - soort bij soort, als ze eerst schoon zijn - begrijp je dan niet dat de planken nog eerst moeten afgezeept en gedroogd, - ik weet niet hoe we er van daag nog mede klaar komen.’ - ‘Maar, in 's hemels naam, beste vrouw, dat kan toch zoo niet - je hebt er mij niets van gezegd.’ - ‘Dat behoeft ook niet, manlief! wij hebben dat nu zoo bedisteld - kom aan, je moest nu Griet, die al staat te wachten en niet voort kan, niet langer hinderen - ga maar naar beneden, want boven zijn ze ook aan den gang, en wacht tot we bij u komen om te ontbijten - steek je cigaartje maar op, manlief, en kijk of de couranten ook al gekomen zijn’ - en verder werd er van den armen Theobald geene notitie meer genomen.

Verslagen en druipstaartend liep hij den trap af naar beneden, waar alles mede de eerste sporen droeg eener naderende oplossing en algemeene verplaatsing: de gordijnen verdwenen, de kagchel weg, alles beneden kil en koud. - Theobald hoopte op de warme stralen der lentezon, en zette zich zwijgend en nadenkend in een hoekje der kamer neder, met de handen over elkaâr, en was op het punt om weder

[p. 391]

in te sluimeren, - maar hoor, op eenmaal een vernieuwd en verdubbeld gestommel, verhaaste, vliegende voetstappen boven het hoofd van den martelaar - een gil van de oude Griet - een noodkreet -; mevrouw scheen mede te gillen of te schreeuwen. - Nu is er toch werkelijk een ongeluk gebeurd, dacht de sidderende Theobald - allen, die het boekvertrek hadden belegerd en bemagtigd, vlogen naar de bovenvoorkamer - er werd hard gescheld - nog eens - nog eens - niemand doet open, zoo als dit gewoonlijk geschiedt op den vreesselijken lentemorgen. - ‘Mevrouw, mevrouw!’ gilde Griet, - ‘mevrouw.’ - ‘Griet, Griet,’ hernam mijne beste Caroline - ‘wat is er?’ - ‘Mevrouw, mevrouw!’ - zoo klonk het Theobald nu duidelijk in de ooren - ‘mevrouw! daar is de groote wasch!!’ - en moeder en dochter herhaalden met angstige, benaauwde stemmen - ‘goede hemel, de groote wasch!’ - Ja, daar stond die vijand, daar beneden aan den stoep, in bedreigende houding - een wasch met een kop als een reus - met een waterhoofd - en de slepersknecht ongeduldig, luid vloekend - wachtend op hulp, om van den gast ontslagen te worden - en alles, wat beenen had, de trappen op- en afstuivende, en roepende om kruijers, om hijschblokken en touwen - terwijl van alle zijden de noodkreet werd gehoord -: ‘de groote wasch! de groote wasch!!’ - Theobald begon nu inderdaad met zijne vrouw diep medelijden te gevoelen, - hij vreesde dat zij onder zulk een verpletterende, onverwachte beproeving, reeds zoo vroeg op den schoonen Aprilmorgen zoude bezwijken; maar hij waagde niet, althans nog niet, haar een woord van troost en opbeuring toe te spreken. - Geduldig wachtte hij van uur tot uur op het toegezegde ontbijt, en rookte in eenzaamheid zijn cigaar, overdenkende 's werelds ijdelheid en de lotwisseling der stervelingen hier beneden. - Hij heeft het niet gewaagd om gedurende dien ganschen dag zijne studeerkamer te betreden; van uur tot uur nam het gedruisch toe - hij dacht met stillen weemoed aan zijne handschriften, aan zijne boeken, aan de natte, afgezeepte planken, aan de gezondheid zijner vrouw en dochter, en het nieuwe gevaar door de groote wasch ontstaan, - en eindelijk scheurde hij een blad uit een oud kasboek zijner waarde Caroline, nam een potlood, en beschreef de oogenblikken van beproeving in dit huiselijk tafereel, tot stichtelijke en verkwikkende lafenis voor alle huisvaders en huismoeders, op een schoonen lentemorgen in April.-

Einde der lentemijmering van Theobald.

Spiritus Asper en Lenis.