De Tijdspiegel. Jaargang 11

Neêrlands heldendaden te land, enz.,
door J. Bosscha.

De Belgische revolutie.

Gelukkig, dat het reeds de 32^e aflev. is van Bosscha's met lof bekend werk, dat den bovenstaanden titel voert, en gelukkiger nog, dat het drama der Belgische revolutie niet in een enkel bedrijf, dat van het oproer, werd afgespeeld. Wij weten wel, dat heldenmoed van den echten stempel zoowel actief is als passief, en dat die van de laatste soort vooral niet minder te schatten is, dan de eerste; maar wanneer men in den titel ziet gewagen van heldendaden, dan kan men naauwelijks zich tegen de gedachte verweren, dat men schitterende wapenfeiten, stoute ondernemingen, edelmoedige zelfopofferingen onder de oogen zal krijgen, die ons het harte doen zwellen en nu en dan de tranen uit de oogen persen. Maar iedereen weet, dat in 1830 Oud-Neêrlands zonen voorwaar niet zich bastaardtelgen hebben getoond van den ouden stam, maar dat zij van den 25sten Augustus af tot op den 27sten October veel ruimer in de gelegenheid zijn gesteld, om smaad en verguizing te ondergaan, dan om het monster eener ondankbare revolutie den kop te vermorzelen. Hoezeer het nu allezins niet aan feiten ontbreekt, ook in deze aflev., die gevoegelijk in den rang van heldendaden kunnen worden geplaatst, zeker zou, indien dit stuk eene monographie ware en niet een schakel vormde in de reeks van Neêrlands helden-geschiedenissen, de titel eer van lijden dan van daden mogen spreken. Voor den wijsgeerigen beschouwer nu der geschiedenis heeft juist daarom ook dit stuk eene hooge waarde. Hij weet, dat moed niet slechts te pas komt in ondernemingen, maar vooral niet minder onder rampen en verzoekingen en dat hij daar vaak nog moeijelijker is; en schoon zijne zinnen gevaar loopen van verbijstering onder het gebulder van kanonnen en het bestormen van vestingen, zoozeer benevelt hem de kruiddamp of de zegezang der overwinning niet, dat hij niet het éénzijdige van zulk een moedbetoon inziet en zou aarzelen, die krachtig werkzame, zegevierende helden voor modellen te verklaren van den echten christenheld. Daarom dan moet juist deze aflever. bij uitstek welkom zijn aan ieder, die het wezen der dingen en niet alleen het uiterlijke lief heeft; want zij vult van het herboren Nederlandsche volk

[p. 283]

der 19^e eeuw het beeld aan van den waren held, zoo als het zich trouwens in de 16^e eeuw in den Spaanschen oorlog in vollen glans had geopenbaard. Want inderdaad, vol van rampen en beproevingen waren in 1830 die maanden van Augustus tot October. Wie kan de schets van Bosscha lezen, zonder nog heden tot schreijens toe te worden bewogen door al de miskenning en hoon, toen het geheele Neêrlandsche volk, maar vooral zijne krijgsscharen, aangedaan? En heeft men een oogenblik den moed opgegeven, of zelfs maar laten zinken? Neen, wij herinneren het ons nog zeer goed, naar mate de vijand driester werd, de regering meer weifelend scheen, de bondgenoot flaauwhartiger en de verliezen en teleurstellingen menigvuldiger, naar die mate steeg de moed, was de natie meer beraden, zocht men sterkte bij God in de tempels, bragt men gewilliger goed en bloed ten offer.

Maar Goddank! met een enkelen actus was de Belgische revolutie niet afgespeeld. Er is eene Nemesis, er is eene goddelijke geregtigheid, die zich ja, om het menschdom op te voeden in het geloof, dikwijls voor ons kortzigtig oog verbergt, maar die toch ook, om ons geloof te hulp te komen, haren heerlijken glans gedurig openbaart. Zij vertoonde zich het eerst in de vlammen van Antwerpen, en riep met eene donderende stem den onverlaten, die de schuld van meineed op hunne verantwoording hadden durven nemen, toe: ‘tot hiertoe en niet verder.’ Doch die vlammen waren geen voldoening genoeg voor het Nederlandsche hart. De eer van een volk staat, bij den gebrekkigen maatstaf voor de schatting der dingen in dit ondermaansche, te hoog, dan dat zij genoegzaam zou gewroken zijn door eenige vernielende bommen, die uit eene veilige sterkte worden gesmeten in eene weerlooze stad. Die daad mogt schrik jagen in het hart van den vijand; daarmeê was nog het evenwigt niet hersteld. Er moest nog op een andere wijze gewerkt worden aan de opvoeding van het jeugdige Belgie, gewerkt worden aan de opvoeding van Oud-Nederland. Welnu, sedert dien 27sten October zijn negen maanden tijds gegund aan het ééne, om voor zijne zelfstandigheid te leeren strijden, aan het andere, om onder aanhoudenden druk zijne veerkracht te verhoogen. Wij spreken thans niet van den euvelmoed aan de eene, van den passieven heldenmoed aan de andere zijde betoond; maar wij wijzen op den elfdaagschen strijd, die het onmiskenbaar deed uitkomen, dat een volk, waarvan men de hartstogten in beweging bragt, daarom nog geen morele kracht bezit, om het op te nemen tegen een ander volk, wiens opregte leus is: ‘met God, voor Koning en Vaderland.’ En ziedaar het tweede bedrijf! - Zullen wij ook van het derde gewagen? Waarom zouden wij niet? Dat derde bedrijf vertoont ons de vrije Belgen in de rol van handlangers van hen, die door de hoogste regtbank der wereld gelast waren, om met brutale overmagt de vrijmaking van het Belgische grondgebied te voltooijen; het vertoont ons eenige duizenden Nederlanders, die het opnemen tegen tienduizenden vreemdelingen, niet, om te sterven en te overwinnen, maar om te verliezen en te bezwijken. Wij schrijven geen dithyrambe, neen, maar wij merken op, dat God de scheiding gewild heeft van de Nederlandsche gewesten, maar dat, onder zijn bestuur, de eer van Oud-Nederland onbevlekt is gebleven en dat

[p. 284]

onze naburen nadrukkelijk hebben geleerd, dat de willekeur van verraad en afval niet genoegzaam is, om zich aan wettig gezag te onttrekken.

Men ziet uit het bovenstaande, dat de episode der Belgische revolutie met deze aflevering niet voltooid is, maar dat zij een belangrijk geheel staat te vormen met denkelijk nog een paar afleveringen, en dan eene waardige plaats zal beslaan in: Neêrlands heldendaden te land. Wij voor ons, die de vroegere stukken niet ter beoordeeling ontvingen, bepalen ons thans hoofdzakelijk bij eene aankondiging, en onthouden ons van het mededeelen onzer gedachten over den aanleg en de strekking van het werk in zijn geheel. Wij lazen, ons op het standpunt van den schrijver plaatsende, ook dit stuk met genoegen en zeggen er hem dank voor. De bladzijden die onder den titel van: de Vereeniging tot inleiding dienen, waren onmisbaar, om te doen zien, hoe voorbarig de wijsheid der Mogendheden in 1814 is geweest, om de beide loten van denzelfden stam, maar wier ontwikkeling zoo ongelijksoortig was geworden, zoo naauw te vereenigen. Maar ofschoon de schrijver in die bladz. eene wijsgeerige oplossing heeft gegeven van de reeds vooraf te voorziene scheiding, hij is daardoor niet verleid geworden, om een verschoonend oordeel uit te spreken over de wijze, waarop die scheiding is tot stand gekomen. Terwijl hij de natuurlijke oorzaken er van in hare waarde laat, en daaruit zoo wel de sympathie verklaart, die het Belgische volk voor het oproer betoonde, als de eenstemmigheid, waarmeê het Nederlandsche volk dat bestreed, doet hij toch ook uitkomen, hoe zonde en eigenbaat hare rol hebben gespeeld, om een band te verscheuren, die, wij hopen en wachten het, nog eens weder in den loop der tijden zal worden vastgeknoopt. Niettegenstaande die hoop en verwachting, wier vervulling wij liefst aan hooger bestuur overlaten, behooren wij toch ook niet tot dezulken, ‘die zouden gewenscht hebben, dat vele bijzonderheden, in deze aflevering aan 't licht gebragt, niet waren te boek gesteld.’ Wij beschouwen de Vlamingen altijd als onze broeders, maar juist daarom achten wij het noodig, dat we weten, wat we elkaâr hebben te vergeven, wat we wederzijds hebben te verbeteren. De heer Bosscha heeft daartoe eene voortreffelijke bijdrage geleverd. Nergens heeft hij de waardigheid van den geschiedschrijver uit het oog verloren, schoon wij duidelijk bespeuren, dat het vaderlandsche hart hem nu en dan driftig klopte in den boezem. Ook heeft hij met loffelijke onpartijdigheid zooveel mogelijk alle bescheiden geraadpleegd en voorwaar evenmin geschroomd, de zwakheid van eigen regering en de kleinmoedigheid van den landgenoot in het licht te stellen, als om de trouw en den moed van enkele Belgen te roemen. In één woord, dit stuk moge voor den Vlaming en den Nederlander meer stof opleveren tot beschaming en droefenis dan tot vreugde en zelfverheffing, het bevat niettemin gewigtige lessen voor beiden: lessen, die, worden ze met ernst behartigd, voor de herhaling van zwakheid en zonde kunnen bewaren, en eens tot eene opregter vereeniging leiden, dan door de besluiten van congressen kan worden bewerkt.

C.