De Tijdspiegel. Jaargang 10

Reis eener vrouw rondom de wereld.

Van (door) Ida Pheiffer, geb. Reijer. Uit het Hoogduitsch. 2 deelen. Te Gorinchem, bij J. Noorduijn en Zoon. 1852.
Landen, Steden, Volken en Menschen. Een Panorama in negentien groepen, naar A.W. Grübe, en vele anderen, door J.J.A. Goeverneur. 1^e deel. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1852.

De heer Goeverneur duide het ons niet euvel, dat wij het werk van Grübe aankondigen tegelijk met dat van mevr. Pheiffer: beider arbeid moge niet in éénen adem genoemd worden, noch met betrekking tot hunnen inhoud, noch ten opzigte van de wijze waarop zij in het Nederduitsch zijn overgebragt. Maar wij vonden aanleiding om beiden in ééne aankondiging op te nemen, daar zoowel het eene als het andere op een groot deel des aardbols betrekking heeft (in het tweede deel van ‘Landen’ enz. zullen waarschijnlijk Azië, Afrika en Amerika behandeld worden), zoowel wat de natuurlijke gesteldheid der landen betreft, als wat hunne inwoners aangaat.

Mevr. Pheiffer is in de dagbladen ‘de beroemde touriste’ genoemd, en die naam heeft waarschijnlijk de uitgevers er toe gebragt eene uitgave harer jongste reis in het Nederduitsch te bezorgen. Maar met welk regt mevr. Pheiffer den naam van de beroemde touriste ontvangen heeft, is ons volstrekt

[p. 203]

onbegrijpelijk. Wij kennen haar voor alsnog geen andere eigenschap toe, dan die van rusteloosheid, van zucht tot reizen en trekken. In zoo verre hebben wij niets tegen mevr. Pheiffer; maar dat zij haar dagboek uitgeeft, vinden wij wat al te sterk, vooral als het zulk een dagboek is, als ons hier wordt aangeboden. Het is toch niet genoeg te zien: men moet met oordeel zien, men moet het belangrijke opmerken; men moet hetgeen anderen voorbijzagen, onderzoeken, en waar zij met ons van denkbeelden verschillen, hen van dwaling trachten te overtuigen; dit reisverhaal getuigt op bijna elke bladzijde van oppervlakkigheid en wij zouden haast zeggen van gebrek aan lust tot onderzoek en zelfonderrigt. Of is het genoeg grootere togten te doen dan vrouwen gewoonlijk ondernemen, om als schrijfster te mogen optreden? Waarlijk, mevr. Pheiffer maakt eene ongunstige uitzondering op het meerderdeel harer reizende geslachtogenooten, door de driestheid waarmede zij hare reis rondom de wereld uitgeeft, welke noch voor den natuuronderzoeker, noch voor den staatsman, noch voor den wijsgeerigen beoefenaar der geschiedenis van het menschdom iets nieuws bevat.

In twee deelen worden ons de ontmoetingen der schrijfster medegedeeld op eene reis, van Hamburg uitgaande, naar Brazilie; van daar langs Kaap Horn, naar Chili; verder langs de westkust van Amerika naar Valparaiso; van daar naar China, voorts westwaarts door Hindostan, Ceylon, Perzie, Aziatisch en Europeesch Rusland, Turkije en Griekenland naar Weenen, de woonplaats der schrijfster. Hoogst belangrijke landen en steden zijn natuurlijk op die reis bezocht, maar op eene wijze die mogelijk de schrijfster heeft voldaan, doch den lezer van haar reisverhaal hoogst onbevredigd laat.

Gedurende haren togt door Brazilie en Chili schijnt mevr. Pheiffer aan de spleen te hebben geleden; iets onbehagelijkers en waarin de verveling van den auteur meer doorstraalt, kunnen wij ons niet herinneren ooit gelezen te hebben. Belangrijker, maar zeker niet zeer belangrijk, is hetgeen mevr. Pheiffer omtrent China en Perzie heeft opgeteekend: nieuws vonden wij ook omtrent die landen niet, terwijl waar de schrijfster zich aan geschied- of letterkundige gissingen waagt, zij spoedig het spoor bijster is; men zie de hoofdstukken ‘Mesopotamie,’ ‘Bagdad en Babylon,’ ‘Mossul en Ninivé.’

Ons oordeel over deze reis der ‘beroemde touriste’ is allerongunstigst, maar nog ongunstiger is dat over het werk van den ongenoemden vertaler. Zulk Nederduitsch hebben wij nog nergens aangetroffen, slechter overzetting is, gelooven wij, nog nooit geleverd. Op meer dan ééne plaats schijnt de vertaler het oorspronkelijke volstrekt niet te hebben begrepen, en heeft hij zich bepaald bij het Hoogduitsch over te brengen in Nederduitsche woorden, die in klank met die van den tekst overeenkwamen. Wilt gij het bewijs, lezer? Welnu, wij zullen eenige bladzijden van het werk doorloopen, en hetgeen ons het meest in het oog springt, aan wijzen. Wij nemen het 1^ste deel. Op blz. 53 vinden wij Oerbosschen (Urwälder), dat meermalen voorkomt; op blz. 57 natuurbosschen; op blz. 74 natuurlijke bosschen; op blz. 68 worden wij vergast op de uitdrukking: natuurhistorische voortbrengselen, in eene noot op blz. 100, verklaart de vertaler dat ‘bries een zachte wind is, die van het land naar zee waait.’ (Mogelijk heeft de beroemde

[p. 204]

touriste’ het Fransche woord brise gebruikt, en de vertaler daar geen weg mede geweten). Op blz. 105 treffen wij de zinsnede aan’ Ik zag drie soorten van wieren, maar kon slechts een voorbeeld (lees: exemplaar, monster) magtig worden, en op de volgende bladzijde wordt ons medegedeeld dat eene dier soorten van wier toegespitste bladeren had. Op blz. 100: ‘smalle trappen.... brengen daarop’ (op eene hoogte); op blz. 111 lezen wij de fraaije en logische periode: Sierlijke schoorsteenen verrieden mij dat de winter toch zoo zacht niet zijn moet als sommige inwoners mij wilden diets maken (even alsof men te Valparaiso alleen stookplaatsen behoeft tegen de koude);’ op blz. 125: ‘met deze (HollandsSche spijzen) kon ik mij volstrekt niet verdragen;’ op blz. 129’ en als ik er eenmaal mede naar het schip kwam varen.’ Maar wij willen niet meer bewijzen van des vertalers onbekwaamheid aanhalen; de reis zelve verveelde ons en van de vertaling walgen wij.

Allergunstigst steekt het werk ‘Landen, steden, volken en menschen’ bij dat van mevr. Pheiffer af. Wel mag het een ‘panorama’ genoemd worden! Alles is levendig, zigtbaar zouden wij bijna zeggen, voorgesteld. Schrijvers als Kohl, Marmier, W. Irving, Lamartine, de Salvandy, von Humboldt, Bonpland en Grübe zijn ons waarborgen voor het degelijke en pittoresque van den inhoud. Eigenaardig noemt Grübe, de oorspronkelijke verzamelaar, zijn werk: Geographische Characterbilder in abgerundeten Gemälden aus der Länderund Völkerkunde. Plaatsbeschrijvingen, karakterschilderingen, pikante anecdoten; allernuttigste opmerkingen omtrent handel en nijverheid, fabriekwezen, voortbrengselen van landbouw en van kunst; belangrijke statistieke opgaven, - in één woord, alles wat wetenswaardig in een beknopt bestek kan worden medegedeeld, vinden wij, wat Europa betreft, in dit eerste deel opgeteekend. Met moeite weêrhouden wij ons er van de opgave van den rijken inhoud over te schrijven; maar nooit vonden wij in een boekdeel van ruim 400 bladzijden keurigen en compressen druk, zoo veel belangrijks, bij zoo veel verscheidenheid.

Hoogst verdienstelijk heeft de heer Goeverneur zich van zijne taak gekweten, en nergens draagt zijn arbeid de kenmerken eener vertaling. Met verlangen zien wij het tweede deel, waarmede het werk voltooid zal zijn, te gemoet.

E.T.