De Tijdspiegel. Jaargang 10

[p. 48]

Katharina Paulowna of de kracht der zwakkere sekse.

Door J. Herman De Ridder. Haarlem, A.C. Kruseman 1853.

Ehret die Frauen! Sie flechten und weben
Himmlische Rosen in's irdische Leben.
schiller.

Ja, de vrouw is eene kracht, eene kracht in het huis, in de maatschappij, in de kerk en den staat. Wie het loochent kent de geschiedenis en het leven niet. De stille onopgemerkte invloed der vrouw strekt zich veel verder uit dan de oppervlakkige beschouwer vermoedt. Hoe dikwijls hing het lot van Staten en volkeren af van de luim eener enkele vrouw. De Pompadours, de Maintenons kunnen het getuigen. Naar hare blikken zagen de aanzienlijkste, de magtigste, de wijste mannen, haar wil was dikwijls eene wet. Vrouwen hebben vaak mannen beschaamd door haren heldenmoed, en voor de vrijheid onverwelkbare lauweren bevochten. - Maar het is toch niet daar waar wij de vrouw liefst hare kracht zien betoonen. Niet in de intrigues van het hof- en staatsleven, niet op het tooneel van den oorlog, niet daar waar alleen de man behoort te staan, overeenkomstig zijne roeping. In weerwil van al wat George Sand geschreven heeft, zijn wij niet voor de emancipatie der vrouw. Wij hebben niet op met de Bloomers, de Blue-stockings, de geleerde, de hoogwijze vrouwen, en hebben slechts halven lof voor de Kenau's, de Pucelles d'Orleans en wat dies meer zij. De vrouw heeft haren eigenen kring, de kring van het huiselijke en maatschappelijke leven, en waar zij dien overschrijdt, verliest zij haar schoonste sieraad, haar vrouwelijk karakter. Maar als zij in dien kring naar vermogen arbeidt, daar hare kracht betoont en ontwikkelt, dan beantwoordt zij aan de bestemming, die haar door hare zwakheid is aangewezen, en kan onberekenbaar nut stichten. Wie kan het zeggen wat ééne enkele edele vrouw, tot beschaving, veredeling van wie haar omringen, kan uitwerken, wat zegen zij verspreidt, door de verstandelijke, zedelijke en godsdienstige vorming harer kinderen te behartigen, wat geluk zij aanbrengt zoo in hare woning als daar buiten, door genoegens te scheppen of lijden te verzachten.

Zulk eene vrouw leert ons de waardige De Ridder kennen, in de moeder onzer Koningin, de edele Katharina Paulowna. Hij heeft ons een beeld geschetst dat wij moeten liefhebben en vereeren, en hij deed het met al de warmte van den philanthroop, die zelf voor menschengeluk gloeit, en reeds zoo menig bewijs heeft gegeven hoe het lot der behoeftigen, en hunne opheffing uit de ellende van armoede, onkunde en onzedelijkheid hem ter harte

[p. 49]

gaat. Het is van die zijde dan ook vooral, die hem zooveel belang inboezemt, dat hij de edele Vorstin voorstelt, van de zijde harer zegenrijke en onvermoeide werkzaamheid, tot verbetering van den toestand der geringere klassen; en hij heeft onzes inziens eene merkwaardige bijdrage geleverd tot oplossing van het moeijelijke vraagstuk onzer dagen, hoe op de beste wijze den armen te helpen, en het, als de kanker zich verspreidende pauperisme, tegen te gaan zij.

De weinige levensbijzonderheden der merkwaardige vrouw, die De Ridder ons leert kennen, komen hierop neder. Wij geven ze het liefst bij uittreksel, ten deele met de woorden van den schrijver zelven:

‘Katharina Paulowna sleet hare eerste levensjaren in een familiekring die door Dorothea, Augusta, Sophia van Wurtemberg, of gelijk men haar, na haar huwelijk met den lateren Russischen Keizer Paul I noemde, door Maria Feodorowna bezield werd. Katharina de vierde dochter uit eenen echt, waarop de laster te vergeefs zijne giftige pijlen rigtte, sleet hare prille jeugd op een buitenverblijf, waar haar vader en moeder, gewis zonder veel opoffering verwijderd waren van het hof- en staatsleven, welks geschiedenis gedurende de keizerlijke heerschappij van Katharina II een donkere bladzijde in Rusland's geschiedenis beslaat. Reeds had de achtjarige dochter veel aan eene moeder te danken, die meer door de kracht van haar voorbeeld, dan door lessen op hare zonen en dochters werkte. Nog bestaan in Rusland gestichten tot opvoeding van het vrouwelijk geslacht en tot opname van kinderen, die het ontstaan danken aan Katharina's moeder, welke, gelijk nog merkbaar is, als keizerin zegenende en weldoende de straten van Moskou en Petersburg doorwandelde. Dan, schoon hare liefde over het onmetelijk gebied van haren gemaal op velerlei wijzen gedenkteekenen stichtte, hare moederlijke zorg vergat hare kinderen niet. Zij wekte in de haren een open oog voor zuiver natuurgenot, vormde het gemoed harer lievelingen met opofferende teederheid en voorzag door kundige meesters in de geestesontwikkeling van haar kroost. Werd de dertienjarige Katharina, door een wreedaardigen en verraderlijken moordaanslag op den keizer gepleegd van haren vader beroofd, die vooral den aanvang zijner vijfjarige regering door menschlievende daden kenmerkte, in de moederlijke weduwe bezat zij nog eene leidsvrouw welke meer en meer in liefdewerken en in huiselijke opvoeding hare levenstaak vond. Katharina levendig van aard, met een vluggen geest begiftigd, met meer kundigheden toegerust, dan doorgaans de vrouw deelachtig wordt, boezemde een goeden dunk in. Zij was de oogappel harer moeder, de lieveling harer oudere broeders, en bezat in hooge mate eene aanminnigheid welke boeide en verrukte. Menig vorstenzoon vestigde reeds vroeg het oog op de voortreffelijke dochter eener voortreffelijke moeder. Men zegt dat Napoleon de oom van den neef aan een huwelijk met haar dacht; zeker is het, dat Leopold de tegenwoordige Koning van Belgie, naar hare hand dong, welke zij echter aan een Oldenburger Prins schonk, die haar beminde met al het vuur van zijn edel hart. - Na den dood van dezen haren gemaal, met wien zij een allergelukkigsten echt leidde, die met haar in liefdewerken wedijverde en op 24 jarigen leeftijd ten gevolge zijner menschlievende zorg voor de zieken en gewonden uit den strijd tegen Frankrijks Keizer bezweek, bleef zij drie jaren weduwe. Op de reizen

[p. 50]

die zij gedurende dien tijd deed, leerde de scherp- en diepzinnige vrouw de kwalen des tijds kennen, en tevens denken over de geneesmiddelen daarvoor. In het jaar 1816 op nieuw in den echt getreden met Wurtembergs Kroonprins, werd zij met dezen reeds in hetzelfde jaar geroepen tot den troon. - Van toen af eerst schitterde hare menschlievendheid in den heldersten glans. Het jaar waarin zij Koningin werd, was een der bangste dezer eeuw, vooral voor de armen. Van haar hoog standpunt sloeg zij het oog op de schamele menigte die een broodkorst vroeg om te leven, en besloot naar vermogen te helpen, niet vooral door aalmoezen te geven, maar door werkverschaffing en opvoeding. - Aan weldadige handen en afzonderlijke vereenigingen tot hulpbetoon ontbrak het ook in Wurtemberg niet. Maar de armenzorg miste eenheid, zij versnipperde hare krachten, zij werkte zonder bepaald doel. Dat vereenigingspunt werd Katharina Paulowna. Zij slaagde er in om een weg aan te wijzen, waarop openlijke staatszorg en bijzondere weldadigheid hand aan hand gingen. In de hoofdstad van haar koningrijk vestigde zij het hart, waardoor met volle polsslagen Wurtemberg's liefdadigheid moest bewogen worden. Over het gansche land, in iedere stad van eenigen naam, wenschte zij een vereeniging te zien ontstaan, die volkomen regelmatig werkzaam, de armen, tot haar district behoorende, te verzorgen had, doch geen op zich zelf staand korps uitmaakte, maar tot het groote vrijleger behoorde, hetwelk zich als een eenig man aangordde, om de heerschende ellende te bezweren.’

Wij kunnen den schrijver niet verder volgen om niet te breedvoerig te worden. Wij kunnen niet dan met een woord vermelden, hoe de edele Vorstin, die op den 9^den Januarij 1819 te vroeg voor veler wenschen overleed, door hare spijsuitdeeling, spaarkas, bedelarijwering, scholen, werk- en loon verschaffing zegenrijken invloed heeft uitgeoefend op alle deelen der menschelijke ellende. Maar wij wekken op met den schrijver, tot onderlinge vereeniging van de ook in ons land talrijke vereenigingen van weldadigheid, omdat eendragt magt maakt, maar die wij alleen dan mogelijk achten, wanneer, even als in Wurtemberg zoo ook bij ons, de roepstem daartoe uitgaat van vorstelijke lippen, die aan kleingeestigen naijver en bekrompenheid het zwijgen oplegt. Wij behoeven dit boekske niet in veler handen te wenschen. Het is zeker reeds door velen gelezen. Het zij tot opwekking onzer edele vrouwen, maar ook de staatsman versmade het niet!