De Tijdspiegel. Jaargang 10

Een katholieke broeder en de bisschoppen.

De Katholieke kerkregeling in ons Vaderland, door J.A. Alberdingk Thijm.

Geene recensie, geen tegenschrift, ook geene adhaesie, of bentgenootschappelijke cohaesie, maar een rond Nederlandsch woord, voorden Nederlander, ten fine van onderzoek. - Wij maken dadelijk een begin, om uit veler naam den heer Alberdingk Thijm te verzekeren, dat meer dan één Protes-

[p. 420]

tant hem in vele opzigten zal toestemmen, en in andere opzigten zal tegenspreken - dat de heer Alberdingk Thijm ditmaal, 't was na den 16, 18 en 19 April, - de chronologie is thans zelfs op brochures niet onverschillig - zeer kalm, bezadigd, verdraagzaam heeft geschreven, en ons geene opzettelijke ergernis gegeven - er was ook reeds ergernis genoeg.

Men zal van Protestantsche zijde den heer Alberdingk Thijm immers gaarne de volgende stellingen toestemmen:

a. Dat de artikelen der Grondwet, art. 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170 - ‘gelijke vrijheden en rechten aan de belijders der verschillende gezindheden waarborgen.’ - Blz. 5 en 6.

Buiten twijfel!

b. ‘Die een goed Staatsburger wil zijn, die de rechten en vrijheden genieten wil, welke de Grondwet hem en den zijnen verzekert, is verplicht zich volkomen aan de uitspraak der Grondwet te onderwerpen.’ - Blz. 6.

Buiten allen twijfel!

c. Dat de heer Alberdingk Thijm gezien heeft, hoedanig ‘mannen van erkende rechtschapenheid en bekwaamheid, mannen, op wier hoogachting en vriendschap hij prijs stelt, aanspannen met onwaardige bondgenoten.’ - Dat de heer Alberdingk Thijm verder gezien heeft, dat enkele vertegenwoordigers in de Tweede Kamer denkbeelden verkondigen, die hem volstrekt niet smaken. - Dat de heer Alberdingk Thijm ziet ‘dat een geacht Ministerie valt, ten gevolge van de gehandhaafde vrijheid.’ - Blz. 12, 13. - ‘Moet dat geen diep leedgevoel bij hem doen ontstaan?’

Boven allen mogelijken twijfel!

d. Dat de ‘Paus recht heeft, om uit zijn eigen standpunt, zoo als zijn standpunt dit toelaat, de form eener allocutie te kiezen.’ - Blz. 14.

e. ‘Dat de heer Alberdingk Thijm niet geroepen noch gestemd is, om de verdediging op zich te nemen van de form der Pauselijke stukken.’ - Blz. 14.

f. ‘Dat de Paus op het papier het land wel moest verdeelen, zonder recht op dat land als land.’ - Blz. 16.

g. ‘Dat de Metropolitaan van Utrecht, geen - de Hemel weet welke! - bijzonderlijke burgerlijke rechten over de stad, de provincie en de bewoners, zal uitoefenen.’ - Blz. 16.

h. ‘Dat men het onmogelijke heeft gedaan, om de overtuiging te vestigen, dat de nieuw benoemde Nederlandsche Bisschoppen gelijk staan in werkkring, rechtsbevoegdheid en beschikbare middelen, met de Bisschoppen van vroegere dagen.’ Blz. 17.

i. ‘Dat er sedert die dagen, groote, totale omwentelingen in de Maatschappij hebben plaats gehad’Blz. 18 en derhalve:

k. ‘Dat de wetenschap en beschaving niet meer het uitsluitend deel is der geestelijkheid, derhalve het tijdelijk beheer der Bisschoppen, als zoodanig niet meer is in te voeren.’ - Blz. 18.

l. ‘Dat de Bisschops-eed - (ja nu komt de groote troost) - sints eeuwen te lezen stond, in het ‘Pontificale Roma-

[p. 421]

num’ - en wat beteekent hij in den mond der Bisschoppen? - (de beteekenis van een eed??) alles geestelijk, louter geestelijk! een geestelijke eed! - Blz. 18 en 19. - (Wij zijn gered!)

m. ‘Dat de Kerk door ketters - verstaat - (wederom troost!) - ja - wat eigenlijk? - maar zegt de heer Alberdingk Thijm “denkt gij dat de Kerk elken Protestant voor een ketter verklaart?” - Blz. 20. - (God dank! Hier ook sortering?)

n. “Dat wij (zegt de heer Alberdingk Thijm in het meervoudig) het niet zijn, die de dwaasheid zullen hebben de bepalingen der Grondwet aan het wankelen te brengen.” - Blz. 21.

o. “Dat wij ons geene iluzie maken over onzen toestand, iluziën, welke alleen zouden kunnen leiden tot het miskennen der rechten en vrijheden, den Nederlanders bij de Grondwet toegekend.” - Blz. 21.

p. “Dat alle tijdperken onzer geschiedenis den heer Alberdingk Thijm dierbaar zijn.” - Blz. 22.

q. Dat hij geen vroeger tijdperk zoude te-rug-wenschen - zoo min dat der Graven, als dat der Stadhouders.’ - Blz. 22.

Ziet daar stellingen, uit het geschrift van den Katholieken broeder, waaronder wij weder zouden durven plaatsen:

Boven allen mogelijken, denkbaren twijfel!

In eenen dergelijken ongewonen, milden, toegeeflijken, verzoenenden zin, stelt de schrijver van dit vlugschrift de ‘Katholieke kerkregeling’ voor, en heeft ons, arme Protestanten, op eene onverwachte wijze, volmaakt gerustgesteld. - Zekerlijk zoo iets was, na den 16 April, ook hier en daar te verwachten. - Wij hebben hier, blijkens de eigene woorden van den schrijver, veel geleerd, dat ons te voren minder helder was; b.v. van den Bisschopseed - (vergelijk de Bijlage, waar de eed zeer getemperd wordt) - verder, wat onze positie als ketters betreft, - verder, wat de vrees aangaat voor de Bisschoppelijke hierarchie, - verder, wat in betrekking staat met de ‘iluziën van vroegere dagen,’ - en eindelijk, eene algemeene erkenning; der rechten van alle gezindheden, - terwijl de heer Alberdingk Thijm zelfs spreekt, blz. 9 boven aan, niet zoo zeer van de ‘Heilige Moederkerk,’ maar van het ‘Katholiek kerkgenootschap.’ - Alles zaamgenomen, wordt het kenbaar dat de kerkelijke gebeurtenissen sedert 16-18 April eenigen invloed op den heer Alberdingk Thijm hebben uitgeoefend, - en zeer velen met ons zullen, ook voor de toekomst, van deze en soortgelijke, zeer milde en vertroostende, opbeurende beginselen des heeren Alberdingk Thijm behoorlijk acte nemen, en wij danken hem, namens vele Protestanten, voor de openbare mededeeling daarvan. - Welligt dat het oordeel over de middeneeuwen, met haren Katholieken kerkluister (immers nog geene iluziën?), het oordeel over en ter waardering ‘van de groote figuren onzer geschiedenis’ (blz. 22) - eenigzins milder zal uitvallen, en de ‘groote feiten’ (blz. 22) - niet al te kolossaal en kapitaal zullen gereconstrueerd worden.

Naar aanleiding van dit zoo merkwaardig, mild en opbeurend en troostrijk geschrift, juist in deze dagen den Nederlander door een Katholieken Ne-

[p. 422]

derlander medegedeeld en aangeboden, durven wij de hoop, de blijde hoop koesteren, dat er van de zijde des heeren Alberdingk Thijm - en wie met hem staan, en voor de vrijheid en waarheid leven en strijden - geen vrees is voor ketterjagt, voor brandstapels en schavotten, voor overtreding der hem zoo ‘onwaardeerbare’ en onschendbare Grondwet. - Dat de ‘form’ der pauselijke allocutie, en de ‘eed,’ en de ‘ketternaam,’ en de ‘middeneeuwen’ - zoo heel naauw, ten minste vooreerst, niet moeten woorden genomen en geïnterpreteerd, - en dat alles, nog eens zaamgenomen, geeft ons voor de toekomst, bij het vallen van ‘een geacht Ministerie,’ alle mogelijke blijdschap en vreugde - en daarmede vooreerst -: vaartwel!

agathokles.