De Tijdspiegel. Jaargang 10

[p. 360]

Zijner Majesteits zeemagt voor Antwerpen 1830-1832.

Door J.C. Koopman, enz. Te Utrecht, bij C. Bielevelt. 1853.

Wie onzer lezers van middelbaren en nog meer gevorderden leeftijd herinnert zich niet gaarne de goede oude dagen van voor 1830, toen men zoo gelukkig zich voelde onder het bestuur van Vader Willem en in zijne rust zich niet storen liet door oorlogen in Indie of watervloeden en geldleeningen in het binnenland? toen men klagen ondankbaarheid achtte, Belgen voor muiters hield, en hen, die in het Noorden niet ja en amen zeiden, aterlingen schold? Toen men zich te goed deed op den roem der voorvaderen, zich hunner waardig rekende, als men hen prees, zonder hen na te volgen, en vooral, toen men, bij groote onverschilligheid in het godsdienstige, de verdraagzaamheid onbepaald aanprees en zich trots zijne minderheid en de grondwet hield voor een protestantschen staat? Welk een dag van beteekenis was toen des Konings verjaardag! Welk een verrukking doorstroomde onze harten, als Hij ergens tot scheidsregter was gekozen? Hoe rijk voelde men zich, als men elkaâr de millioenen noemde, voor de handelmaatschappij ingeschreven! Hoe boven alle volken edel en verlicht schatte men zich, als fransche oppositie-bladen de vrijzinnigheid van ons gouvernement verhieven! En toen nu die leelijke opstand uitbrak, hoe gelukkig gevoelde men zich ook toen niet! 't Is waar, er werden offers, zware offers gevergd, maar men had nu immers Vader Willem geheel alleen? Wiens lijden was met het zijne te vergelijken? Men was één hart, één zin en welk een weldadige verligting gaf het niet, als men te huis of daar buiten, zeker van algemeene sympathie, zijn hart eens regt lucht mogt geven over het schandelijk verraad en de afschuwelijke ondankbaarheid der Belgen. Nu zegge men niet spottend: ‘eene fraaije rust, wij sliepen aan den rand van een afgrond.’ Toegestaan: maar als de rust daarom toch kalm en diep was, wat deed het er toe, of zij gevaarlijk was? Wij herhalen het: die dagen onder Vader Willems hoede wekken bij ons althans de herinnering op van een zoeten slaap, waaraan de herstellende zieke zich onder moeders hoede zou overgeven, al wist hij, dat zijn huis door brand of watervloed werd bedreigd, nadat hij ontzaggelijk was afgemat door brandende koortsen en ten laatste in eene bewustelooze crisis was gestort. Immers wij waren ook als volk door verterende revolutiekoortsen bezocht geworden en eindelijk onder de tirannij van Napoleon aan een schijndoode gelijk geworden.

Wie nu, even als wij, gaarne met zijne verbeelding in die dagen van zoete begoocheling terugkeert, zal gewis met belangstelling, bovenstaand werk van den oud-kapitein ter zee, thans vice-admiraal Koopman ter hand nemen, omdat het niet missen kan, de zoete, soms bitterzoete herinneringen in hem te verlevendigen, van dien goeden ouden tijd, toen wij nog half beneveld door de feestvreugde over 's Konings laatsten verjaardag, diep verontwaardigd over

[p. 361]

den afval der Belgen en vast vertrouwende, dat 's lands Vader zich overrijk zou achten in het bezit van zijne Noord-Nederlanders, vol geestdrift naar de grenzen snelden, om zijne en onze eer te redden en voorts voor goed met hen af te rekenen. Inderdaad in dit opzigt is de heer Koopman een man naar ons hart. Hij spreekt nog van raddraaijers, ellendig gespuis, geboefte en wat dies meer zij en brengt ons in de oude luim, die zoo noodig is, wanneer wij ons te goed willen doen op onze toen zoo aandoenlijk betoonde trouw.

Maar ook om andere redenen is het boek van den heer Koopman niet van belang ontbloot en wel vooreerst wat hem zelven betreft. Wie herinnert zich niet uit die dagen de populariteit van den zeeman? En toch, hoe te regt hij bemind en vereerd werd, er scheen in zijn gedrag iets buitengemeen romanesks, iets onregelmatigs te zijn, dat het vaderlandsche hart hem gaarne vergaf, maar dat naar de stipte regelen van krijgsmanspligt niet ten volle scheen te kunnen worden verdedigd. Hier leeren wij den man naar zijn eigen bescheiden, door officiele stukken gestaafd, juister beoordeelen. Na eene hoogst onvoorspoedige terugreis uit Oost-Indie zien wij hem geen oogenblik aarzelen, dadelijk de Schelde op te varen; wij zien hem daar meer dan twee jaren lang steeds gestemd voor en bevorderaar van krachtige maatregelen, maar toch onderworpen aan bevelen van hooger hand; wij zien er hem door zijne onderhebbenden aangebeden, maar ook dagelijks voor hen en het vaderland zijn leven wagende; eindelijk, om niet meer te noemen, wij zien hem op het oogenblik, dat de ontredderde vijfhoek gereed was, zich over te geven, met kloek beleid zich onttrekken aan het opperbevel van den grijzen Chassé en zich op wettige wijze den weg banen, om aan den bondgenoot der Belgen kostelijke prijzen te onthouden, die welligt, als zoo vele zegeteekenen, de ongeboren zeemagt dier Belgen in het aanzijn zouden hebben geroepen.

Voor één klip moeten wij waarschuwen, waarop welligt de lezer zou kunnen schipbreuk lijden. Misschien kon zich deze of gene voorstellen, dat hij krijgsbedrijven zou vernemen, hem tot dus verre onbekend en waarbij zijn hart kon zwellen van nationalen hoogmoed. Indien zulk een lezer verlangt naar hetgeen schittert, hij zal niets van dien aard vinden, dat hij niet vóór meer dan 20 jaren wist. Maar, wat wij hem bidden mogen, hij bedenke den aard der gebeurtenissen. Er was geen oorlog, maar een staat van oorlog; geen Koning gezind, om strafgerigt te houden, maar om zijne populariteit te herwinnen; geene magt, geregtigd om aan te vallen, maar aan wie het ten hoogste vergund was, zich te verdedigen en wie men het niet bijzonder euvel duidde, als zij de linkerwang toekeerde, nadat zij op de regter- geslagen was. Wij voor ons betreuren in geen opzigt, om geenerlei reden, onze scheiding van Belgie; maar, ware er een open oorlog gevoerd, wat wonderen van dapperheid en welke grootsche resultaten zou men hebben verkregen van een leger en eene vloot, die nu reeds wonderen heeft bedreven van passieven moed.

Men vatte ook den titel van het boek strikt in den letterlijken zin op, en breide dien niet uit b.v. tot de geheele Schelde. De heer Koopman, aanvankelijk, behalve onder het opperbevel van den generaal Chassé, ook onder de bevelen van den kapitein ter zee Lewe van Aduard gesteld, werd al spoedig chef

[p. 362]

van de eerste divisie der maritime linie van defensie op de Schelde en bepaalt zich hoofdzakelijk bij hetgeen onder zijn kommandement d.i. onmiddellijk voor Antwerpen, voorviel. Men ziet hieruit trouwens, dat 's mans werk als speciale bijdrage eene groote waarde heeft en inderdaad van groot gezag is, daar hij zich uitsluitend bepaalt bij datgene, waarvan hijzelf ooggetuige was, en dat hij met de ronde eenvoudigheid van den zeeman mededeelt. Hierom en om den aard van den toestand, waarin zich zoowel de zee- als de land-magt bevond en die geheel lijdelijk was, laat zich ligtelijk begrijpen, dat de schrijver meestal van zichzelven heeft moeten spreken. Hij bezwaart zich daarover aan het einde van zijn werk, maar verontschuldigt zich, onzes inziens, voldoende: ook heeft hij nergens de gelegenheid verzuimd, om den moed of het beleid of de opoffering van zijne onderhoorigen naar waarde te vermelden.

En wat zullen wij verder van het boek zeggen? Dit, dat wij er blijvende waarde aan toekennen: 1^o tot waardering zoo als wij reeds zeiden van den nu reeds grijzen held zelven; 2^o tot meer opgeklaarde kennis van de gebeurtenissen uit den Belgischen opstand. Op groote verdiensten van stijl maakt gewis de schrijver geen aanspraak, ofschoon b.v. de schildering van het bombardement van Antwerpen gansch niet kwalijk geslaagd schijnt, maar velen zullen, of bij aanvang, of bij vernieuwing, stof tot nadenken vinden, wanneer zij hier doorslaande bewijzen van den als opzettelijk gestijfden moedwil der opstandelingen door het ongeloofelijk vergedreven stelsel van toegevendheid en inschikkelijkheid aantreffen; zij zullen ontwaren, dat de gedachten der politiek niet altijd zijn de gedachten der gewone menschenkinderen, als ze zien, dat, terwijl de goede Noord-Nederlanders blijde waren, van de Belgen verlost te zijn, men elders nog altijd droomde van restauratie en zich in die verwachting met open oogen liet foppen. Gelukkig, dat er nog weêr hoogere gedachten zijn dan die der politiek. 't Is waar, wij vermeten ons niet in de plannen der Voorzienigheid te lezen; wij weten ook zeer goed, dat er in onze denkwijze omtrent de Belgen eene reactie is ontstaan, vergroot door de ontwikkeling hunner nijverheid en door de gevolgen van onze volharding, welke reactie niet is gebleven bij de erkenning, dat zij ook regtmatige grieven hadden, maar die zich ook heden ten dage nog wel eens uit in luide klagt over onze scheiding: en toch, wij gelooven nederig èn om andere redenen, èn om de stoute aanspraken, waarmeê de ultramontanen thans dagelijks te voorschijn treden, dat God geen grooter weldaad 't zij aan Belgie 't zij aan Nederland dan juist die scheiding had kunnen schenken. - Maar wij keeren nog eenmaal tot het boek terug.

Behalve vele andere bijzonderheden betreffende de gewigtige, hoezeer dan weinig opzien barende diensten door ons scheepsvolk aan den lande bewezen, was het zeker aan vele lezers onbekend, hoe reeds den 19^den December 1830 de heer Koopman op het punt is geweest, hetzelfde bewijs van zelfopoffering te geven, dat eenige weken later den luitenant van Speijk onsterfelijk maakte en dat de verraderlijke aanval van dien dag al de officieren onder kommando van Koopman in een plegtig verbond vereenigde, om door een vrij willigen dood, desnoods, de Nederlandsche vlag voor onteering te bewaren. Belangrijk is ook het medegedeelde omtrent de duivenpost, door den heer Koopman ingerigt, en die zulke

[p. 363]

gewigtige uitkomsten gaf; dat wat van de pogingen om eene contra-revolutie te bewerken, is opgeteekend; de voorstelling van al wat met den heldendood van Van Speijk in verband staat; de overeenkomst van Chassé met den generaal Belliard reeds op den 6^den Augustus 1831; de aanslagen op het leven van den schrijver en van den opperbevelhebber en om niet meer te noemen, de laaghartige wijze waarop de maarschalk Gérard den heer Koopman een tijd lang als gevangene behandelde.

Het kost ons moeite, ons niet in beschouwingen naar aanleiding van den inhoud te verdiepen. Maar wij willen den schrijver in zijne gematigdheid volgen, die meermalen eer zijne gedachten heeft laten raden dan hij die heeft geuit. De tijdgenoot neme kennis van het geschrift en doe er zijn voordeel meê, maar beware het voor den nakomeling, opdat deze er met bezadigde onpartijdigheid licht uit putte ter regte beoordeeling van den geest, die in 1830 en vervolgens, trots alle belemmeringen, de Nederlandsche natie bezielde en ter juiste waardering van personen en zaken, die èn toen èn nu nog welligt of te hoog of te laag werden gesteld: opdat zoo doende de geschiedenis van den vijfhoek in die dagen eenige sprekende trekken levere tot het welgelijkend afbeeldsel, dat eenmaal door eene bekwame pen van beide zal worden uitgevoerd.