De Tijdspiegel. Jaargang 10

[p. 313]

Lexicon manuale, of:
Handwoordenboek voor den Tijdspiegel.
(Vervolg. Zie Tijdspiegel 1853, I, bladz. 225.)

zonde. - Bij het bewerken van ons Woordenboek is meermalen de onwillekeurige opmerking gemaakt, dat meer dan één woord in deze negentiende eeuw eene geheel andere beteekenis en kracht verkregen heeft dan in vorige tijdperken - en dat derhalve elk tijdvak zijne eigen nomenclatuur medebrengt. - Naar dien regel is de zonde, als een eerst levensbeginsel der menschheid, sedert Adams val (wij weten niet of de lezer en lezeres een boven- of beneden-valdrijver is) - van gedaante, gehalte en gelaat veranderd, en wij zouden ons niet gaarne veroordeeld zien om alle zonden van den leeftijd behoorlijk te inventariseren, te kadastreren, te registreren. - Het vreesselijk onheil is hier dat een groot, maar daarom nog geen goed deel onzer tijdgenooten, voor zonde houdt, wat een ander deel juist voor geene zonde houdt - ja zelfs dat men over de zeven hoofdzonden niet overeenstemt - daardoor wordt het begrip, helaas! - verwaterd - en vloeit weg, - 't is te bejammeren. - Zekerlijk, zullen zekere bedrijven, en statuten, en gedragslijnen, en zeer voelbare daden, welke b.v. aan den Dey van Tunis, aan de heeren Radetzky en consorten, aan sommige Jezuïeten en vorsten, als tamelijk geoorloofd en staatkundig onmisbaar voorkomen, ons eenvoudige christenmenschen als positief zondig toeschijnen. - Wij zullen hemelsbreed verschillen in onze theorie en praktijk van die der soliede woekeraars, der gepatenteerde bordeelhoudsters, der florissante tappers, en geoctroijeerde heeren veldmaarschalken, en hunne zonden zullen onder de kunstbewerkingen onzer eeuw de kleur der onschuld of van een geoorloofd gedrag aannemen. - Wij vragen onze waarde lezers om dadelijke hulp, om uit dezen chaos van al- en niet-zonde gered te worden - en verwachten hunne kantteekeningen. - Men zoude welligt tot de slotsom komen, dat alle standen en rangen van de maatschappij, van den voddenkrabber tot den presiderenden minister, van de grisette tot aan de markiezin, elk hunne bijzondere, integrerende zonden (ook deugden) hebben: de slagschaduwen, die het licht op het schilderstuk beter doen uitkomen - en dat we dus allen, hoofd voor hoofd, uit ons bijzonder groot of klein zondenfonds speculeren - en de markt doen stijgen of dalen. - Waarschijnlijk wordt de knoop het best doorgehakt, als we veiligheidshalve ons behelpen en geruststellen - o, 't is zoo zoet -! met het bewuste leerstuk der erfzonde, en hier, met uw verlof, den kerkvader Augustinus tot den universelen zondenbok maken - dan zijn we ten minste onder eene zoogenaamde Bijbelsch leerstellige sauve-

[p. 314]

garde. - Als wij de zeven hoofd- en doodzonden en de gevolgen van dien, de zeventigmaal zeven zonden die er uit voortkomen, - reeds ab intestato, van vaders en moeders zijde (vergelijk de eerste bladzijde uit Sterne's Tristram Shandy) hebben overgenomen, geërfd, en deze algemeene erflating van moeder Eva's appelbeet dagteekent - dan zijn we - geborgen! - de groene kleur van het gras, en onze zondenkleur, is bewezen, - en wij hopen dat het leerstelsel, uit loutere barmhartigheid, de veilige middelen aanwijze, om weder met de onschuldige zonden-schuld - effene rekening te maken. - Bij velen in onzen tijd wil het erfelijk zondenschap en het erfelijk koning- of pairschap, - er niet meer in - als men echter de veiligheid en uitredding gevoelde, waarmede de overgeërfde zonde ons vis à vis de aarde en den hemel geruststelt en rehabiliteert - diep gevoelde, men zoude er toch weldra toe besluiten. - Eindelijk is er geen woord, ons bekend, 't geen met sommige werkwoorden op zulk eene verbazende, ongehoorde, alle verwachting overtreffende wijze wordt zamengekoppeld en zamengesmolten als de zonde - zoodat ons de hairen te berge rijzen - en de woorden in de keel blijven steken - b.v. zonden verkoopen - zonden aflossen - zonden per aflaat aflaten en afladen - zonden afwasschen - zonden vergoeden door - bedevaart en gelofte. - Als het ooit waarheid is - ‘practica est multiplex,’ - 't blijkt alzoo te zijn bij het groote leerstuk der oude - zonde!

zout. - Wij zouden onzen lezers gaarne de vraag voorleggen, waar dit ingredient meest noodig is: in de keuken of in de letterkunde, in de spijzen of op het papier -? Als bederfwerend middel, moesten onze letterkundigen reeds op de schoolbanken der gymnasiën eenige mudden Attisch zout - inslaan, om later, waar de gedichten, de bijdragen, de verhandelingen - of de geheele boekdeelen aan het licht komen, niet in verlegenheid te geraken, en te waken dat de geregten òf al te flaauw en walgelijk worden, òf wel vierentwintig of zesendertig uren nadat ze uit den hersenoven kwamen, reeds beginnen te ruiken - te stinken - te bederven. - Immers de recensenten, de boekhandelaars, de boekuitventers, en de vrienden, de letterkundige bentgenooten kunnen den flaauwen kost niet zouten als het te laat is, en men reeds proefde en met een naar gezigt sprak -: ‘Bah! wat is dat voor een kost. -’ Wij wenschen dat voor den goeden smaak in het letterkundig levensbeginsel, in onze eeuw alom eenige depôts van Attisch zout voor onze baardelooze Muzenknapen mogen geopend worden, even zoo goed als van de Holloway-pillen, de likdoornpleisters, de Goldberger wonderkettingen, en de Revalenta Arabica.

Er is nos een ander zout -: het Evangeliesch zout - dat eens zeer is aanbevolen. - Waar dit allerkrachtigst bederfwerend middel te vinden is, vraagt ge welligt? Ja waar, beste vriend! misschien bij vader Origenes, of vader Luther - Zwingli - of Jakob Böhme, of Zinzendorf, of te Dordrecht 1618-1619, of bij de Afgescheidenen, of te Groningen, of in de Nederlander, of in de Morgenster - te Arnhem - te Utrecht - in den Haag - niet bij de ministeriën, maar in ettelijke, aanzienlijke vergaderingen? waar dan, vraagt ge, en wordt ongeduldig? Wij zouden liefst onze partijtjes Evangeliesch zout, al was het geen fijngestampt, kunstmatig groote lui's

[p. 315]

tafelzout, opdoen bij den Heer zelven, bij zijne eerste jongeren - bij Johannes, Petrus, of Paulus - in de vooronderstelling, dat de bederfwerende kracht dáár oneindig beter bewaard is gebleven, dan bij alle latere, eerlijke en oneerlijke kunstbewerkingen.

zwaard. - Daar de verschillende - geleerde - schrijvers van dit Woordenboek, met Jean Paul aan den oorlog den oorlog blijven verklaren, onaangezien alle staande legers, alle veldheeren, en lauwerbosschen, en gerenommeerde - slagt- ook slagters-velden - wenschen wij het zwaard - alleenlijk - als Gods Woord naar de Schrift, of als de planken aan stuur- en bakboordzijde der tjalkschepen (ook zwaarden) te begroeten. - Wij verwachten dat men eenmaal alleenlijk het zwaard - in dichterlijken, zinnebeeldigen zin zal bezigen - in de handen der Cherubim - of der schrijvers: - de pennen; - dat men ‘te vuur en te zwaard’ zal verstaan als bij overreding en overtuiging, en niet in den horribel bloedigen zin van Alexander - Mohammed - Napoleon - enz. - enz. - Ook de beul heeft reeds zijn zwaard, 't is dat der regterlijke magt, verloren; - daarvoor zijn in de plaats gekomen - de cellulaire kerkers - de koninklijke gratie - of de humane guillottine. - Zwaarden behooren, voor alsnog, nevens en om de troonen en vorsten - en bij de vestingen, en ook bij troonbestijging en vorstelijke trouwplegtigheid. - De mannen van het zwaard blijven, onaangezien de heeren Elliot en Cobden, en al de vredes-congressen, met stille en verpletterende verachting op ons nederzien, op ons, arme sukkels, die liever wat meer liefde en rust op aarde zagen, en wat minder bloedige, etterende, ongeneeslijke wonden, afgeschoten beenen en armen, en diepe kuilen met geheele ladingen gemarteld menschenvleesch gevuld. - Wij hebben inderdaad, altijd met het Evangelie in de hand, alle mogelijke moeite aan te wenden, om ons kinderachtig vooroordeel tegen het zwaard af te leggen, om het nog eens zoo ver te kunnen brengen, dat we als arme en bekeerde boetelingen - het druipend zijdgeweer, waarmede de eene broeder den andere heeft vermoord - kunnen aanbidden, en kussen, en verheerlijken - waarlijk wij zullen hier voor de kanonnen, voor de zwaarden en de bajonetten! ons best doen. - Gij zult onze kleingeestigheid verschoonen, als we tot op dezen dag toe daartoe nog niet in staat zijn!

Spiritus Asper en Lenis.