De Tijdspiegel. Jaargang 10

[p. 193]

Jaarboekjes voor 1853.

Vergeet mij niet. Muzen-almanak.

Welk een verschil als wij den Muzen- Almanak van vroeger tijd, onder de beschermende hoede van vader Immerzeel, met den tegenwoordigen bundel, die naar het bekoorlijk Negental genoemd is, vergelijken! Hoe is dat korte, dikke propje tot eene slanke, rijzige jonkvrouw, die eenvoudige deern tot eene sierlijk gekleede, tant soit peu opgeschikte dame geworden. Veel hebben de waarde Muzen sedert dat aangeduide tijdperk beleefd, verschillende stormen hebben zij doorgestaan, en het zal haar' maagdelijken schroom niet weinig gekost hebben, om zich tot een huwelijk van convenientie, of was het alléén eene verbindtenis uit belang? met de Vergeet mij niet te laten overreden. Ze zijn intusschen, onder afwisseling van lief en leed, door de hand van verschillende beschermheeren en pleegvaders geschraagd en gesteund, in het land der levenden gebleven, ondanks de profetie van wijlen den gestrengen Braga, die haar in der tijd een aandoenlijken zwanenzang op de lippen legde, maar helaas! zelf in zijne prille jeugd bezweken is tot blijdschap van velen, die altijd open wonden hadden, zoo lang Braga ademde. Thans mogen wij de beminnelijke Muzen als deftige en stemmige matronen begroeten, ze hebben immers haar vijfendertigste jaar reeds bereikt, en dus schier het dubbel van den waren bloeitijd der schoone sekse: tweemaal achttien!! - hoezeer de tijdrekening, altijd een moeijelijk stuk, herinner u slechts de quaestie, wanneer eigenlijk de tweede eeuwhelft begonnen is, inzonderheid moeijelijk is, waar het den leeftijd van dames geldt. Dan - genoeg reeds ter inleiding. Zetten wij alle beeldspraak en heidensche mythologie ter zijde, en zien wij wat de vijfendertigste jaargang van den Muzen- Almanak ons aanbiedt.

De blaauw-gouden prachtband, een term, die immers billijk burgerregt verkregen heeft, bevat inderdaad voortreffelijke stukken, niet alleen van Noord-Nederlandsche, maar ook van Zuid-Nederlandsche dichters, niet alleen van levende, maar zelfs van gestorven poëten, ja, indien wij al wat Zuid- Nederlanders en ontslapenen hebben geleverd, van den inhoud aftrekken, zal er van de 270 bladzijden nagenoeg een honderdtal wegvallen. Tegen het opnemen der gedichten van Noord- en Zuid-Nederlanders in één' en denzelfden bundel hebben wij niets ter wereld; als voorstanders van concurrentie, ook op het gebied van poëzij en fraaije letteren, zijn wij er zelfs meê ingenomen, al meenen wij ook dat de tijd voor een poëtischen wedstrijd tusschen Noord en Zuid nog niet aangebroken is. Misschien is het ook louter een gevolg van de letterkundige congressen der laatste jaren, dat wij de namen en de bijdragen van Blieck, Dautzenberg, Snieders in den Muzen-Almanak vinden. Met het

[p. 194]

opnemen der stukken van overleden dichters kunnen wij ons minder vereenigen; niet omdat wij schromen die nalatenschap te aanvaarden, ook niet omdat er geene pretieuse artikelen van waarde in die nalatenschap gevonden worden, maar omdat de piëteit ons verbiedt feilen en zwakheden aan te wijzen, waar het cipresloof en de immortellenkrans boven de graven ruischen.

Waardig opent de heer Schimmel de rij der dichtstukken met het Schip (gelijk den bundel met zijn portret). Juister had hij het, onzes inziens, betiteld het Lied van het Schip, en daardoor tevens terstond aangewezen dat hij hier voor onze Nederlandsche poëzij heeft willen leveren, wat Schiller voor de Hoogduitsche deed in zijn Lied von der Glocke. Het deed ons goed aan het hart, met betrekking tot onze historische herinneringen, dien toon te hooren aanslaan door iemand van het onmiskenbaar talent des heeren Schimmel. Waar zoo vaak in onze dagen door vooroordeel of partijzucht, de roemrijkste bladzijden onzer historie worden verguisd, en iemand, wiens letter- en geschiedkundige kennis wij gaarne huldigen, zich meer en meer als werktuig in de handen eener zekere partij schijnt te laten bezigen, daar mag ook de geestdrift voor de ‘dagen van grootheid en macht’ door de bezielde en bezielende taal van den echten dichter wel krachtig worden opgewekt. Wat ons smartte, 't was dat het niet in meer algemeen verstaanbaren vorm geschiedde. De kunst ontbreekt hier gewis niet, maar de kunst alleen is niet voldoende. Juist zegt de dichter:

Niets vermag de ruwe krachte,
Dan beheerscht door de Gedachte:

Zekerlijk zullen sommige lezers regels, als de volgende, volstrekt niet verstaan:

Uit de lenden der boot

Flitste een vlamme, wier rood

Het zwart van den nevel betintte,

Die dwarlend omhoog steeg en kringde over 't wijd,
Of 't vendel omhuifde, als weleer in den strijd,

Bij 't kraken van ribbe en gebinte.

Ligt konden wij er nog ettelijke bijvoegen. Wij betreuren dit te meer, omdat wij zoo gaarne en volkomen onze sympathie betuigen met des dichters denkbeelden, en het doel zijner conceptie van harte toejuichen.

Mina's bede door R. Als onze waarde lezers Mina niet voor een allerliefst wonderdoenstertje houden, dan weten wij 't niet; want haar

- zilvren zangstem slaat de ontroerde harten,

Die ze lokt in de ooren, zijden kluisters om,

Zalft de slangenbeeten der verborgen smarten,

Kweelt in 't lindenlommer 't nachtegaaltje stom!

Madame Persiani kan bij haar nog gaan les nemen!

Uit Anna's Dagboek. - De twintigjarige heeft open zin voor de natuur, gave van opmerking, dichterlijk gevoel, aanschouwelijkheid van voorstelling, en belooft zeer veel. Dat ze bij haar twintig jaren nog wel wat oefening behoeft, zal zijzelve evenmin ontkennen, als de lezers het in twijfel trekken, maar dat zoowel in haar Aan Zwitserland als Californië meesterlijke passages voorkomen, is onbetwistbaar. Zij opene haar Dagboek regt dikwijls!

Het viertal Höltyaantjes van de Kanter is een liefelijk en welluidend kwartet. De dichter zal nu allengs den geheelen Hölty vertolkt hebben, en verrijke er onze letterkunde meê

De heer van Lennep geeft ons, naar Tannyson, den heer van Burleigh, en heeft zoo dikwijls wat beters gegeven, dat wij hem niet euvel mogen of kunnen nemen, wanneer hij niet altijd uitstekends geeft.

[p. 195]

De Droom der Nonne, door A. Snieders Jr. - Wanneer de non zoo menschen zielkundig op hare sponde droomend wordt voorgesteld, zonder de poging om de middeneeuwen te verheerlijken, of lofspraken op de kloosters en het kloosterleven te houden, gelooven wij niet, dat ze iemand tot ergernis kan zijn, en geven haar verreweg de voorkeur boven zekere welbekende bagijn.

In Napoleon door Laurillard vinden wij eenige opmerkelijke bijzonderheden. Wij vinden er ‘milliarden Hemellingen.’ Wij vinden er voorts, dat Napoleon was ‘de stiefzoon der Fortuin.’ Wij vinden er ook ‘Drie Keizerskroonen in het vuur!’ Het gedicht eindigt aldus:

Zoo kwijnt hij, tot, met vaste schreden,

Een vijand voor hem is getreden,

Die 't bloed in 't hart hem stollen doet:

De Dood, die, moede hem te sparen,

Zijn stof tot vroeger stof vergâren,

Hem voor zijn Regter brengen moet!

De heer Laurillard houde ons ten goede, als wij meenen dat de groote Napoleon dichterlijker bezongen is. Wij herinneren aan Lamartine:

Son cercueil est fermé! Dieu l'a jugé! silence!
Son crime et ses exploits pèsent dans la balance:
Que des foibles mortels, la main n'y touche plus! etc.

Herfstbloemen door Albertine Kehrer - thans zelve een vroeg geknakte bloem! Zij het hoogere zonlicht eener eeuwige lente over haar opgegaan!

Welkom, lieve kleene. (Bij Daniëlkens geboorte). - Eene hartelijke uitboezeming van den dankbaren, verheugden vader, den wakkeren van Duyse waardig.

Elia's avondbede op Karmel door Tatum Zubli, niet ondichterlijk en stichtelijk.

Milton's Paradijs verloren - te weten: een fragment van dit reeds verouderd, maar altijd vernieuwing waardig Epos, een fragment, anders ware de Muzen- Almanak dit jaar te lijvig geworden! Vooraf eene nekrologie van den dichter Kisselius. Men kent hem in dit genre uit zijne vroeger geleverde proeven, waaraan deze zich waardig hecht.

Waarzeggen verraadt den meesterdichter, gelijk de gravure naar de schilderij van Van Mieris den toovenaar met het penseel.

Dichtkrans van Blieck. Wij wenschten van harte, dat er nooit dichtkransen van minder alooi werden gevlochten.

Levensroeping, door Dr. van Eyk. De dichter meldt ons, om onze sympathie op te wekken, dat hij lang genoeg heeft

- ‘gereuteld in 't gareel.’

Wat dat was, weten we niet heel precies, maar 't was zeker voor hem onaangenaam. Nu gaat hij ‘naar een verre kust,’ misschien naar Australië? naar China? Och neen! niet eens naar de West. Hij gaat ‘naar 't vreemde friesche strand.’ Hij fantaseert eigenlijk over zijne levensroeping, blijkens het onderschrift, tijdens de inwachting der koninklijke approbatie op het beroep naar de Hervormde Gemeente van Hindeloopen in Friesland, en innige blijdschap vervult hem de ziel, nu hij het doel zijner wenschen nabij is. Zeer natuurlijk! Eenigzins vreemd luidt het aan het slot:

- Reik mij den herderstaf!

Geef mij mijn pleeggewaad! -

Wij dachten onwillekeurig aan vader Gozewijn, in Vondels Gijsbrecht, en deze gedachte verwekte een glimlach, 't geen de dichter ons gelieve te vergeven. Wij konden het waarlijk niet helpen!

[p. 196]

Huwelijkszang, door Dautzenberg. Zuivere en keurige en kunstige versificatie, die aan Goethe herinnert, gelijk enkele gedachten aan Schiller.

Stemmen in den nacht, door Wijsman, 't Zijn eigenlijk gezigten in den nacht, of fantazijën, van een jeugdig meisje, stervende in geloof en berusting, van een' geredde uit doodsgevaar, van eene moeder, die haar eenig kind verloor, van een wegtrekkenden zendeling, waarbij telkens als referein terugkeert:

Trouwe wachter op den toren!

't Oog ziet uit, de ziele smacht:

Ziet gij nog geen lichtstraal gloren?

Wat is, Wachter! van den nacht?

In het vóórlaatste couplet vinden wij:

De vlam, die voor den afgod gloeit,

Wordt reeds gebluscht in 't nat der stroomen,

Dat op der Heidnen voorhoofd vloeit.

Misschien zijn deze regels wel een weinig op zijn Swanenburgsch of à la Jan Vos.

De Bastaard, door Gewin. Een verhaal, dat zich zeer wel laat lezen, vloeijend en los geversifieerd. - De inkleeding geenszins nieuw - te kort is het zeker niet, - twee en twintig bladzijden. Dat helpt huishouden, waarde heer Redacteur!!

Vadersmart en vertroosting, door Viehoff. - Roerend eenvoudig, aandoenlijk, Christelijk. Taal van het hart, die den weg vindt tot het hart.

Impromptu bij een wintertje van Schelfhout, door E. - Wij hadden de schilderij liever dan het plaatje, het plaatje liever dan het vers.

Waar Schelfhout's hand het doek beroert,

Daar slaan we op eens aan 't klappertanden.

O wee! o wee!

Waar E's hand dus 't papier beroert,

Daar slaan we op eens aan 't tonderbranden.

Hoezeer het wat forsch is om blaadjes uit een Muzen-Almanak tot fidibussen te maken en tot pulver te verbranden!

Uit de portefeuille van Tobias. Eerste proza-stuk. De schrijver heeft Claudius niet ongelukkig beoefend. Het stuk is voor menigen eene oude kennis, en werd zekerlijk als zoodanig met beleefden groet ontvangen en binnen genoodigd.

Van het Letterlover, door Dautzenberg, beviel ons n^o 2, De dochter des blinden, verreweg het meest, en van de twee Balladen, door W.J. Mensing, noch n^o 1 meer dan n^o 2, noch n^o 2 meer dan n^o 1; maar vonden wij de vertaling van beiden, naar Campbell, gelijk wij die van hem gewoon zijn, dat is: uitmuntend.

De dichterlijke nalatenschap van Brouwenaar, zes dichtstukken, aanvaardden wij met een dankbaar en weemoedig gevoel, en zeiden met Ruysch,

Uw lauwer, Brouwenaar, was slechts een .. lijkcypres!

Het jagertje van Verschuur, door E. - De gravure had beter kunnen zijn - maar beter, losser, schalker het liedje? - Onmogelijk! neen, onmogelijk!

Een paar trekken uit het beeld van een' arm' dorps-schoolmeester, door A. Snieders, Jr. - Tweede prozastuk. - Zijn proza beviel ons nog beter dan zijne poëzij. Het verhaal trof ons, en wij moesten onder het lezen het vochtig oog afwisschen. Snieders herinnert dikwijls aan Conscience, somtijds evenaart hij hem.

Paaschkymne, door Ten Kate. - Echte poëzij, waarachtig diep gevoel, schoone welluidende woorden, rijkdom van gedachten, keur van uitgelezen beelden. Een enkele proeve uit vele:

Het beekjen smelt zijn winterteugels,

De bloemen klimmen uit heur graf,

[p. 197]

 

De vooglen schudden van hun vleugels

 

Een daauw van melodiën af.

 

't Geboomte heft, als palmenmeiën,

 

De nieuw geboren takken op,

 

‘Hozanna!’ fluistren de valleiën,

 

En: ‘Amen!’ ruischt de heuveltop.

Minder behaagden ons deze regels:

Waar 'k eindlijk, eindlijk! U zal groeten,

Mijn Heer, mijn heil, mijn Levensvorst!

En grijpen uw doorboorde voeten

En zinken aan uw broederborst....

daargelaten, of de voeten werkelijk doorboord zijn geworden, - bij den verheerlijkten Levensvorst behooren ze gewis niet. Hoe is 't mogelijk, dat zulk een hymne aan het slot regels heeft als deze:

En 's menschen rede strijkt de zeilen,

Gelijk de zeeman in den storm.

Riekt dat niet een weinig naar Schenkman?

Ada Banjaert, door Hofdijk. Anno 1120. Bravo! heer Hofdijk! de middeneeuwen doorzocht, doorloopen, doordicht en doorkropen als een banjert (baanderheer)!

Eene inspiratie op het nevensgaande beeldtjen, door T.K. - Een kleinigheid, die waarlijk geen kleinigheid is! Alles behalve!

In de broeikas, door Hasebroek. - Dichterlijk zeker, maar wat broeikasachtig, gekunsteld, en wat geestelijke of vergeestelijkende Spielerei, à la Bunyan.

Weerhaanwijsheid, door Beets. - Meer dan ironie, satyre, en wel vinnige, van de echte kwade soort. 't Herinnerde ons aan de Zedelijke Gispingen van den ook in het vak der satyre niet overtroffen Bilderdijk. Misschien is alles niet overal even helder voor elk, en de grijns hier of daar wat te hard en te bits bejegend. Intusschen hopen wij, dat de heer Beets ook buiten de satyre moge zeggen:

- Plaag ons niet met wat wij stelsels heeten,

- En knel u in geen keurs....

De Fantazij, door S.J. van den Bergh, waarin hij zichzelven niet heeft overtroffen, maar gelijk gebleven is, en geleverd heeft, wat hij doorgaans doet, als hij soortgelijke onderwerpen poëtisch behandelt, een fiksch en krachtig vers.

Bij de wieg eener weeze, door A. de Visser. - Eene zoetelijke reminiscentie aan het bekende: ‘Wat slaapt het zacht op 't blaauw satijnen kussen,’ enz.

Huisman van Dueren besluit liefelijk den bundel met zijn: ‘Zuiver is de blanke parel,’ en hecht in zijn vijf coupletten vijf pareltjes aan de kroon der lieve Muzen.

Als wij nu op ons beknopt verslag terugzien, en er voor onszelven een résumé uit trekken, dan meenen wij in gemoede te mogen verzekeren, dat onze poëzij inderdaad waardiglijk wordt vertegenwoordigd door den 35^sten jaargang van den Muzen-Almanak, en wij wenschen den Uitgever, den Redacteur, mitsgaders al degenen die hunne bijdragen geleverd hebben, in een' volgenden jaargang niet minder succes, en steeds meer dichtlievende lezers!