De Tijdspiegel. Jaargang 10

Memorie aan den koning, enz. door R.F. Baron Van Raders, rakende zijn bekomen ontslag als Gouverneur der Kolonie Suriname, met daartoe behoorende Bijlagen enz. 2^e druk.

Het verheugt ons inderdaad, dat de heer Van Raders het noodig heeft geacht, bovenstaande Memorie met hetgeen er tot toelichting van dienen kan, in het licht te geven en het verheugt ons niet minder, dat reeds een tweede druk daarvan noodzakelijk is geworden, omdat wij ons vleijen, dat het onbevooroordeelde publiek, na kennisneming er van, niet langer met zijn oordeel verlegen kan zijn en omdat wij gelooven, dat dit oordeel allezins ten gunste van de Regering, bepaaldelijk van den Minister van Koloniën, zal dienen uit te vallen. Men versta ons wel; wij verheugen ons niet, den Baron Van Raders in het ongelijk te moeten stellen; integendeel het smart ons, dat een man van eer als hij, na langdurige trouwe diensten, uit eene eervolle betrekking verwijderd werd; maar daaruit, dat iemand man van eer is, volgt nog niet, dat hij overal op zijne plaats is en bij een conflict tusschen de Regering en een bijzonder ambtenaar zien wij liever, en hierin rekenen wij op de algemeene sympathie, het gelijk

[p. 177]

op de zijde der eerste dan op die des laatste.

Het beheer van afgelegen koloniën, onder onmiddellijken invloed van het moederland, heeft onbedenkelijk veel bezwaren in, en zoo lang men meent, dit stelsel te moeten vasthouden, achten wij het een duren pligt van iederen burger, maar vooral van de leden der wetgevende magt, om zich zoo min mogelijk te mengen in maatregelen van bestuur, immers zoo lang men de overtuiging, dat te goeder trouw en in het waarachtig belang van het algemeen gehandeld werd, eer dan van het tegendeel koesteren mag. Het geven van bepaalde instructiën kan zoo belemmerend, het gunnen van groote vrijheid kan zoo gevaarlijk zijn, dat men, om zoo veel mogelijk alle klippen te vermijden, waarlijk geen andere uitkomst ziet, dan zijne toevlugt te nemen tot brave, bekwame, geniale mannen, die het juiste midden weten te houden en niet schromen, al moet het ook hun post hun kosten, in enkele gevallen eene groote verantwoordelijkheid op zich te laden.

Zulk een man nu, was, onzes bedunkens, de heer Van Baders niet, en daarom deed de Koning wel, hem op voordragt van zijn ministerraad zijn ontslag te geven: want ons komt het voor, dat de zaak niet uit het oogpunt van regten moet beschouwd worden, maar uit het oogpunt van de roeping der Regering. De heer Van Raders kon dus, hij kon ook anders gehandeld hebben; altijd was hij door zijne instructie gedekt; maar het lag op den weg der Regering, te beoordeelen, of hij verstandig, of hij met bekwaamheid gehandeld had; en daar deze vraag nu niet in het voordeel van den heer Van Raders kon beantwoord worden, daar diezelfde heer reeds meermalen in het beheer van zaken had ingegrepen, waar het op eene bedenkelijke wijze beginselen gold, heeft de Regering hare roeping allezins verstaan, door tot gemelden harden maatregel over te gaan. Het doet hier niets ter zake, of er onder de beambten van het Ministerie van Koloniën al of niet animositeit tegen den voormaligen Gouverneur bestaan hebbe: ware dit al het geval, dan zou men nog altijd kunnen vragen, waaraan die animositeit was toe te schrijven en dan zou men welligt ook hiervoor billijke redenen kunnen ontdekken; maar de vraag moet zuiver gesteld blijven: ‘is er in het gedrag van den heer Van Raders genoegzame grond te vinden, om de politieke verantwoordelijkheid van den Minister te dekken?’ en zoo ja, dan hebben derden geen regt, vreemde elementen in hunne beoordeelingen te mengen en zijn verpligt, voor rekening van het geweten van den Minister te laten, of welligt ook minder zuivere drijfveren tot de voordragt van het ontslag hebben geleid. Wij voor ons gelooven dat niet en nemen gaarne aan, dat ook de leden der Tweede Kamer, die deze zaak hebben aangeroerd, alleen uit belangstelling in de nationale eer en uit liefde voor billijkheid hebben gesproken: ware dit anders, wij zouden het moeten betreuren, dat somtijds volksvertegenwoordigers nog andere bedoelingen in het hart kunnen hebben, dan hunne woorden ons regt geven, te gelooven.

Wij achten dit weinige genoeg voor hen, die uit dagbladen enz. met de bewuste zaak niet onbekend zijn. Voor hen, die er geheel vreemd aan zijn, diene het volgende tot opheldering. Oostenrijksche reders maakten in 1851 voor de eerste maal gebruik van de gelijkstelling hunner vlag met de Nederlandsche, om een schip, Venezia geheten, door een Amsterdamsch huis te doen bevrachten.

[p. 178]

Toen dit vaartuig reeds gereed was, om de retourlading in te nemen, werd de bemanning door de gele koorts aangetast en bezweek met uitzondering van drie matrozen, die bij notariële acte verklaarden, ongezind te zijn, op dien bodem langer te blijven. Allezins bestonden er nu termen voor het departement der onbeheerde boedels en weezen om den verlaten bodem te benaderen en binnen den gestelden termijn te doen verkoopen, ook zonder dat de consignataris der Amsterdamsche bevrachters tot zulk een maatregel wenken gaf. Gezegde administratie deed dan ook, waartoe zij bevoegd was, maar getroffen door de zeldzaamheid van het geval en door het gewigt van de mogelijke gevolgen raadpleegde zij vooraf den Gouverneur, of deze ook van de bevoegdheid, die hem zijne instructie verleende, zou wenschen gebruik te maken, om den verkoop van het schip en de charte-partij te schorsen. Deze verklaarde zich, bij gemotiveerd schrijven, daartoe ongezind en de verkoop had tegen een spotprijs plaats. Tegen dit feit nu is de Oostenrijksche gezant in protest gekomen, en heeft voldoening gevraagd, niet alleen voor de door Oostenrijksche onderdanen geleden verliezen, maar ook voor de beleediging der Oostenrijksche vlag aangedaan: want, let wel, men had het schip gedenationaliseerd, er een anderen naam en tevens een Nederlandschen zeebrief aan gegeven.

Zietdaar in ruwe omtrekken het gebeurde met de Venezia. Het valt moeijelijk te begrijpen, hoe de heer Van Raders zulk een gedragslijn heeft kunnen volgen. Hij, die vroeger willekeurig in de zaak der te werkstelling van de vrije bevolking over belangrijke geldmiddelen had beschikt en zich daarmeê de verdiende verwijzing had op den hals gehaald naar zijne gehoudenheid tot naleving van het Regerings-Reglement, diezelfde man vindt thans geen grond, om van dat Reglement af te wijken op een punt, waarin het niet had kunnen voorzien, omdat sedert het werd opgesteld, de omstandigheden aanmerkelijk waren veranderd. Wij vinden het ronduit gezegd, stout, dat de heer Van Raders de eene fout door de andere tracht te dekken. Immers, die nu eens te veel, dan weêr te weinig doet, heeft niet het evenwigt hersteld, maar heeft tweemaal gedwaald en begint te verdienen, dat men hem mistrouwt. Het Regerings-Reglement had de scheepvaartwetten van 1850 niet kunnen voorzien en dus ook niet kunnen voorschrijven, hoe te handelen in een geval als het onderhavige, waar het de aanmoediging van handelsondernemingen en de goede verstandhouding met eene magtige mogendheid gold, maar altijd stond er toch in te lezen, dat hij, op zijne verantwoordelijkheid, zoodanige buitengewone provisionele maatregelen zou kunnen nemen, als hij, naar omstandigheden, ten nutte der kolonie zou oordeelen, te behooren. En dat de heer Van Raders toch 't zij door toespraak van derden, 't zij door ingeving van het gezond verstand, een zeker gevoel van dat belang heeft gehad, blijkt daaruit, dat hij, nog in het laatste uur, met eene zekere gejaagdheid alle moeite heeft laten aanwenden om den consignataris van het Amsterdamsche huis te bewegen het schip over te nemen, dat wil zeggen ettelijke dagen na zijn peremptoir schrijven aan de Weeskamer.

Wij houden hier alle aanmerkingen terug over détails en bijzondere personen; ook beoordeelen wij het werk van den heer Van Raders niet als letterkundig product; het was hier de vraag slechts, te beoordeelen, wie scheen gedwaald te hebben, wie niet. Welnu, dan verklaren

[p. 179]

wij gerustelijk, overtuigd te zijn, dat reeds in het Handelsblad van 13 Februarij 1852, gelijk nog onlangs korter in het Goudsche Kronijkske billijk werd uiteengezet en dat er minder edele bedoelingen onder schijnen te schuilen, als de Indiër het gebeurde met de Venezia tot tekst gebruikt, om den Minister van Koloniën met zijne aanvallen te vervolgen.

C.