De Tijdspiegel. Jaargang 10

Het Luthersch zendelinggenootschap te Amsterdam.

Op bladz. 418 en de volgende van den vorigen jaargang heeft de Tijdspiegel zijne lezers bekend gemaakt met de Statuten van dit Genootschap voor de Evangeliesch-Luthersche zending, waarvan de bedoeling is: 1^o gelden in te zamelen voor het Hoofdgenootschap te Leipzig; 2^o de leden der Nederlandsche Luthersche gemeenten afkeerig te maken van het Nederlandsche Zendelinggenootschap, te Rotterdam gevestigd; en 3^o door het uitdeelen van daartoe geschikte boeken en geschriften, ja zelfs door de oprigting van bijzondere Luthersche scholen te begunstigen, in ons vaderland te werken tot herstel en instandhouding van de leer der belijdenisschriften van de Luthersche kerk. Acht

[p. 166]

gevende op de teekenen des tijds, besloot de Tijdspiegel zijne aankondiging met zeven vragen, die van zelven uit de veertien artikelen der Statuten van dat Genootschap volgden. Hij is dus ook verpligt zijne lezers opmerkzaam te maken op de beantwoording dier vragen, voor zoo verre zij niet achter blijft, maar openbaar wordt. Het Bestuur van dat Genootschap, te regt begrijpende, van tijd tot tijd Mededeelingen te moeten uitgeven, heeft daarvan het eerste nommer doen verschijnen, en stelt ons in staat onpartijdig in te lichten, opdat de leden der Evangeliesch-Luthersche kerk beslissen, of zij verpligt zijn dat Genootschap te ondersteunen. Het behandelt en beantwoordt de vraag: waarom een Nederlandsch Genootschap voor de Evangeliesch-Luthersche zending? haar splitsende in drie bijzondere vragen: 1^o waarom, over het geheel genomen, zending en zendelinggenootschappen? 2^o waarom een Evangeliesch-Luthersch Zendelinggenootschap? en 3^o waarom een Nederlandsch Evangeliesch-Luthersch Zendelinggenootschap? Het betuigt vooraf, dat ‘de beantwoording een lidmaat der Luthersche kerk in de Nederlanden niet onverschillig kan zijn.’ Zoodra men derhalve beluiten mag a posse ad esse, van het kunnen tot het zijn, volgt noodzakelijk, dat de beantwoording de leden van de genoemde kerk niet onverschillig is. Het laatste onderstellen wij, en met toestemming van het antwoord op de eerste vraag, bepalen wij ons daarom bij die op de tweede en derde.

Opmerkelijk is het, dat de Schrijver der Mededeelingen als bedoeling van het Rotterdamsche of Nederlandsche Genootschap opgeeft: het verkondigen van ‘een kleurloos Christendom onder de heidenen, dat is niet Luthersch, niet Gereformeerd, niet Doopsgezind, niet Remonstrantsch, maar een algemeen Bijbelsch Christendom,’ en vervolgens het bestaan van zulk een Christendom ontkent, zeggende: ‘een algemeen Christendom heeft men even zoo min als een algemeenen mensch; ieder heeft zijne eigene gelaatstrekken, schoon sommigen die ook met elkander gemeen hebben: dus hebben wij, zoo lang wij op aarde leven, het Evangelie altoos slechts in een bepaalden vorm en naar eene bijzondere opvatting, hetzij die dan Luthersch, Gereformeerd of ook Roomsch enz. is. Zelfbegoocheling, verbeelding, zelfbedrog, en zeer dikwijls ook geestelijke hoogmoed is het dus, wanneer men trotschelijk zich niet onder eene bepaalde belijdenis, maar boven elke belijdenis stelt, en dit dan noemt: een algemeen Christendom of Evangeliesch standpunt.’ - Maar als het niet bestaat, hoe kan het dan verkondigd worden? Bij wettige gevolgtrekking zouden wij het besluit der onmogelijkheid verwacht hebben, of dat er geen algemeen Christendom is, waarin men zich vergenoegt met den Bijbel, zonder menschelijke leerstelsels, die daaruit zijn afgeleid en in geloofsbelijdenissen uitgedrukt: en dat derhalve het Nederlandsch Zendelinggenootschap met de Evangelieverkondiging onder de heidenen onmogelijk een algemeen Christendom, maar eene bepaalde rigting of belijdenis moet bedoelen. Wat het brengt is echter niets anders dan het Evangelie, dit kan dus geen algemeen Christendom, maar moet eene bepaalde rigting of belijdenis uitdrukken. Het Nederlandsch Zendelinggenootschap bevordert dus ook geen algemeen Christendom, maar de geloofsbelijdenis in den Bijbel vervat, de rigting van het Evangelie. - De Schrijver beweert verder, dat de belijdenis

[p. 167]

der Luthersche kerk ‘niet staat naast of buiten, maar in den Bijbel.’ Het Nederlandsch Zendelinggenootschap, dat den Bijbel brengt tot de heidenen, geeft hun dus de Luthersche belijdenis die in den Bijbel staat. Overeenkomstig de redenering van den Schrijver, voorziet derhalve het Nederlandsch Zendelinggenootschap in de behoefte die het Luthersche Genootschap bedoelt: waaruit wij wettig besluiten, dat de leden der Luthersche kerk, het Nederlandsch Zendelinggenootschap ondersteunende, doen wat de Schrijver hun pligt, hunne roeping noemt, en dat zij, die dat Genootschap niet ondersteunen, òf daarvan leden behooren te worden, òf zich aan te sluiten aan het Luthersche Genootschap.

Wij verblijden ons inderdaad over de aanbeveling van de zendingszaak bij de Nederlandsche Lutherschen, en laten hun gaarne de keus tusschen de ondersteuning van het Nederlandsche en het Hoogduitsche of Leipziger Genootschap te Amsterdam. Die keus zal ook niet moeijelijk zijn, daar de Schrijver verder zegt: ‘het Nederlandsch Zendelinggenootschap werkt in de Nederlandsche Koloniën, het Leipziger ‘niet in de Nederlandsche, maar inzonderheid in de Britsche.’ Daarop vraagt hij, of ‘Luthersche Christenen (in ons vaderland) niet billijke en meerdere verpligting hebben, om het in onze koloniën werkende Nederlandsche Genootschap te Rotterdam te ondersteunen?’ En het antwoord op deze vraag zal wel niet twijfelachtig zijn, daar de Engelschen zeker onze hulp niet noodig hebben tot verbreiding van het Evangelie in hunne koloniën, en daarentegen ons Genootschap nog geene middelen genoeg heeft, om in onze koloniën de bestaande behoefte te vervullen. Waarlijk! wij verheugen ons over zulk eene dégelijke verdediging van de noodzakelijkheid voor alle Protestantsche Christenen tot ondersteuning van het Nederlandsche Zendelinggenootschap, en bijna zouden wij lust hebben om de Engelschen te vragen, of zij zoo onmagtig zijn, dat zij de werkzaamheid van het Leipziger Genootschap in hunne koloniën behoeven?

Intusschen twijfelen wij, of de Schrijver der Mededeelingen onze gevolgtrekkingen uit zijne redeneringen zal overnemen; want bladz. 7 spreekt hij bepaaldelijk van het uitbreiden der Gereformeerde, ja zelfs ‘van eene nog kleurlooze kerk.’ Daar het Nederlandsche Zendelinggenootschap niet Gereformeerd is, maar Protestantsch, brengt het evenmin de belijdenis der Gereformeerde als der Luthersche kerk tot de heidenen, en sticht dus, volgens den Schrijver, ‘eene kleurlooze kerk,’ dat is, de Kerk die door den Heer gesticht is, en waarin men later scheuringen heeft gemaakt, zoodat Paulus moest vragen: ‘dewijl onder u nijd is, en twist, en tweedragt, zijt gij niet vleeschelijk, en wandelt gij niet naar den mensch? want als de een zegt: ik ben van Paulus; en een ander: ik van Apollos; zijt gij niet vleeschelijk?’ - Ja zulk ‘eene kleurlooze kerk’ sticht het Nederlandsch Zendelinggenootschap, en niets anders geeft het den heidenen dan den Bijbel, het Evangelie; en daar, gelijk de Schrijver zegt, de Luthersche belijdenis in den Bijbel staat, schenkt het dus, zonder den naam, de belijdenis van de Luthersche Kerk aan de heidenen in de koloniën. Die Kerk noemt de Schrijver ‘de alleen zaligmakende, maar niet naar de opvatting van het pausdom.’ Naar welke opvatting zegt hij echter niet. - Die Kerk houdt hij voor de getrouwe

[p. 168]

maagd des Heeren, dus nog niet voor moeder, nadat zij zoo vele leden tot kinderen heeft. Die Kerk stelt hij boven het aardsche vaderland, dat hij geheel van haar afscheidt, even als de Roomsche of pauselijke, die daardoor zoo gevaarlijk is voor de rust in ons land, en wier leden niet te vertrouwen zijn als zij twee heeren dienen.

Volgens den Schrijver ‘zou zelfs de Luthersche Christen met een goed geweten de Roomsche zendingen kunnen ondersteunen, indien er geene Luthersche zending bestond!’ Dat is zeker wel in den geest van het algemeene Christendom!

En hier moet de Tijdspiegel zich wenden tot een ander gedeelte van de Mededeelingen en opmerkzaam maken op haren vijandigen geest tegen de Nederlandsche Evangeliesch-Luthersche kerk, gelijk zij tegenwoordig is en wettig bestaat, vaststaande als eene rots door de Synodale grondwet, die de gemeenten vrijwillig hebben aangenomen, en waarin men leest, ‘dat de bewaring van orde en eendragt, en de aankweeking van liefde voor koning en vaderland, steeds het hoofddoel zijn moeten van allen, die in onderscheidene betrekkingen met het kerkelijk bestuur belast zijn.’ Onder vaderland verstaat men Nederland en niet Duitschland. Wie dus het vaderlandsche Zendelinggenootschap benadeelt, ten voordeele van een Duitsch Genootschap, plaatst zich in eene dubbelzinnige verhouding tot die grondwet. - De vijandige geest blijkt nog duidelijker, als men denkt aan de formule, waarop de leeraars in de Nederlandsche Luthersche Kerk aangesteld worden, en waardoor zij verpligt zijn ‘de leer, welke overeenkomstig met Gods heilig Woord, in de aangenomen Symbolische boeken der Evangeliesch-Luthersche kerk is vervat, ter goeder trouw aan te nemen en hartelijk te gelooven, en naarstig te zullen leeren en handhaven;’en in de Mededeelingen leest, ‘dat Lutherschen in naam zijn, die de echt Luthersche belijdenis, zoo als die in de belijdenisschriften vervat is, niet zijn toegedaan; - of rigtingen volgen van andere gezindheden (!); - of naar eigen willekeur zich een bijzonder stelsel van geloof maken, en van de Luthersche kerk maar op zijn meest niets anders dan den naam behouden.’ - Ja zelfs durft de Schrijver vragen: ‘wilt en moogt gij, Luthersch Christen! u voegen naar de zoodanigen, die hun afval van het geloof onzer kerk, niet alleen niet verbergen, maar zelfs in de plaats der goede belijdenis onzer vaderen, hunne eigene vonden (!), hunne eigene wijsheid stellen?’ De Schrijver zegt: ‘dat de Luthersche kerk, zoowel als de bepaald Luthersche belijdenis in den tegenwoordigen tijd het teeken is, dat allerwege wedersproken wordt. In en buiten haren schoot heeft zij verbitterde tegenstrevers en vijanden. Men mag alles zijn, doch volstrekt niet regtgeloovig Luthersch; dat wil de tijdgeest niet dulden.’ - ‘Slechts onze Evangeliesch-Luthersche kerk zal geacht worden te hebben: een sprakeloozen mond, verlamde voeten, trage handen, en een vreesachtig hart, ongevoelig voor de waarheid.’ - En eindelijk: ‘het verbasterd geslacht dezes tijds (zoo betitelt de schrijver de Nederlandsche leden der Nederlandsche Evangeliesch-Luthersche Kerk) wil geen eigene Luthersche zending dulden.’

Wij begrijpen niet, hoe de onbeschaamdheid zoo ver kan gaan bij menschen, die eene beschaafde opvoeding genoten hebben, en herinneren dat het verbasterd geslacht, door den Schrijver

[p. 169]

bedoeld, niet heeft ‘een' sprakeloozen mond,’ niet heeft ‘verlamde voeten,’ niet heeft ‘trage handen,’ en zeker het minst ‘een vreesachtig hart, ongevoelig voor de waarheid.’

Eindelijk wijzen wij op het doel van het Luthersch Zendelinggenootschap, dat eigenlijk op den voorgrond moet staan, en den vijandigen geest tegen het Nederlandsch Evangeliesch-Luthersch Kerkgenootschap onverholen openbaart. Het is bladz. 6 uitgedrukt in de woorden: ‘God zij geloofd en gedankt! men vindt hier nog Lutheranen, wier hart in den boezem klopt voor het welzijn onzer Kerk en harer aloude belijdenis! - en dezen wil het Nederlandsch Genootschap voor de Evangeliesch-Luthersche zending een vereenigingspunt zijn.’

Men zou kunnen vragen, of de Herstelde Luthersche Kerk dat vereenigingspunt niet is, en of zij, die het beoogen, wel behooren tot het Nederlandsch Evangeliesch - Luthersch Kerkgenootschap zonder het oogmerk om het zoo mogelijk weder te scheuren; maar wij willen dergelijke vragen thans niet op den voorgrond plaatsen, omdat wij wenschen dat zij niet noodig zullen worden, vooral daar ieder, die de beginselen van de tegenwoordige Evangeliesch-Luthersche Kerk niet is toegedaan, niet alleen de vrijheid heeft om haar te verlaten, maar in de Herstelde Kerk zal vinden, wat hij vruchteloos in de Evangeliesche zoekt, en nimmer vinden zal.

Het Nederlandsche Genootschap schijnt ook invloed te willen oefenen op het verrijken van onze taal, tenzij het in zijne Mededeelingen alleen zijnen Hoogduitschen oorsprong en Hoogduitschen geest wil openbaren door taal en stijl, b.v. de belangen voor de uitbreiding van het Evangelie levendig te houden, schijn voor werkelijkheid aanbieden, op zijn meest, regte voor ware, God helpt haar vroeg, de zendingszaak drijven enz.

Dat drijven is zeker eigenaardig, eenigzins naïef; want het Genootschap schijnt zeer te drijven. Vroeger heeft, de Evangeliesch-Luthersche Gemeente van Amsterdam ook vele drijvers gehad, en het gevolg van het drijven is scheuren geweest. Drijven wekt drijven, en er wordt dan gedreven tot dat de adem ontbreekt en de een of de ander valt.

Mogt het zoo ver toch niet komen! maar als wij bedenken dat onder de Hollandsche drijvers mannen kunnen zijn, onafhankelijk genoeg, om zich niet te laten afschrikken, tegenover Hoogduitsche drijvers, die niet altijd kunnen zeggen zich niet door anderen te laten gebruiken, meenen wij voorzigtigheid te moeten aanbevelen. Want zoodra het drijven in doordrijven overslaat, volgt het afdrijven.

Indien de Schrijver der Mededeelingen voortgaat met vijandelijke bedoelingen tegen de bestaande Nederlandsche Evangeliesch-Luthersche Kerk in zijne nommers te openbaren, zal de steller van deze aankondiging, die niet behoort tot de medearbeiders van den Tijdspiegel, ook voortgaan van zijne zijde te bewijzen, geen ‘vreesachtig hart te hebben, ongevoelig voor de waarheid,’ en evenmin ‘een sprakeloozen mond,’ en alleen dan ‘verlamde voeten en trage handen,’ als de partij meent, dat hij in staat is te vlugten of op te houden met tegenschrijven, waar het de waarheid en het regt geldt van het Evangeliesch-Luthersch Kerkgenootschap, dat hij met velen opofferend lief heeft! En zouden zij als Nederlanders meer bereid zijn om de Hoogduitsche pantoffel te eerbiedigen dan Luther was om die van den paus te kussen?