De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 348]

Een paar hulpboeken.

M^r.G. Dorn Seiffen, Geslachttafel der koningen van Europa, van 1500-1852 enz., 2^e druk. - Te Breda, bij Broese en Comp.

Indien het voor den auteur van bovengenoemd werkje eene aangename omstandigheid is, dat ook deze zijn arbeid een tweeden druk beleeft, het doet ook ons goed, te zien, dat den Nestor der docenten op gymnasien nog wakkerheid genoeg overblijft, om dien arbeid volledig en met den nimmer rustenden tijd gelijken tred te doen houden. Wij wenschen den waardigen man met de verschijning van dezen tweeden druk geluk en aarzelen niet, zijne jeugdiger ambtgenooten op hem te wijzen als op een man, die in der tijd zijne ridderorde verdiende en die welligt, als het hem gegeven werd, andermaal jong te worden, zonder zich te bedenken, andermaal de gewigtige maar doornige loopbaan van onderwijzer zou kiezen.

Ook in dit werkje is de geest van den opsteller niet te miskennen. Die geest is bij uitstek practisch; het is de geest van den verstandigen onderwijzer, die gedurig uit de wereld der idealen tot de werkelijkheid wordt teruggevoerd; de geest van den man van ondervinding, die zich gedurig afvraagt, niet, wat wenschelijk was, maar wat redelijkerwijze kan verlangd worden. Inderdaad, bij de encyclopaedische rigting, die het onderwijs dagelijks meer en meer ontvangt, terwijl de wetenschap, die één is, gedurig nieuwe namen bekomt, behoort er niet weinig kracht van geest toe, om een vasten gang te gaan en zich voor het onderwijs een oogpunt te kiezen, waaruit men het geheel overziet, en dat voor al het overige als 't ware een middelpunt wordt. Is het wonder, dat de man, die meer dan eene halve eeuw onderwijzer was van jonge lieden, die dus zoo ongeveer weet, ‘wat van hun maaksel zij te wachten,’ opdat ze in de geschiedenis met eenig gemak zouden kunnen vorderen, een oogpunt heeft gekozen, dat tot geen al te hooge vlugt noodzaakt, maar aan feiten en personen bindt en bewaart voor die holle zoogenaamde philosophische beschouwingen, die te belagchelijker zijn, naar mate zij minder gegrond zijn op kennis van zaken? Inderdaad, de bekendheid met de stamhuizen der vorsten en met hunne onderlinge betrekkingen is eene geschikte propaedeusis in de geschiedenis, vooreerst omdat zij door aan tijd te binden, orde schept in den chaos, ten tweede, omdat zij een zeker verband brengt in de lotgevallen van verschillende rijken, eindelijk omdat zij veelzins een leidraad in handen geeft, met behulp waarvan wij vele vooral uitwendige verschijnselen leeren verklaren. Jonge lieden, die dien leidraad volgen, zullen later met grooter gemak de inwendige ontwikkeling der staten, die dan toch het voornaamste deel is der geschiedenis, kunnen gadeslaan, en wij zelve, die niet geheel vreemd zijn aan het onderwijs, gelooven vast, dat men gerust de poging kan laten varen, om van jonge lieden, die nog niet eens zich zelven leerden kennen, zoo maar dadelijk Macaulays te maken.

Indien wij ons dus in zoo verre ver-

[p. 349]

oorloven, een gunstig oordeel te vellen over den arbeid van Mr. Dorn Seiffen, mogen wij toch aan de andere zijde niet nalaten, onze zienswijze over het naar onze meening alleen doelmatige gebruik van het boekje mede te deelen. Vooraf stippen wij aan, 1^o dat de titel niet geheel beantwoordt aan den inhoud, omdat er, behalve de koningen, ook de keizers, paussen en sultans in zijn opgenomen en 2^o dat het te bejammeren is, dat niet, in plaats van den titel van koningen, die van voornaamste vorsten gekozen is, omdat men dan ongetwijfeld, behalve de Nederlandsche stadhouders, ook b.v. de keurvorsten en hertogen van Brandenburg, Saksen, Wurtemberg en Beijeren, wier invloed toch zoo onbeduidend niet was, zou hebben vermeld.

Dan ter zake:

Vooreerst komt ons voor, dat het boekje, om zoo te zeggen, uitsluitend kan dienen tot een leidraad bij repetitie voor eigen oefening. Als niet voorafgegane studie van facta, als niet een vrij groot fonds van daardoor verkregen kennis tot grondslag ligt van zijn gebruik, kan het tot weinig anders strekken dan tot voldoening aan eene ijdele nieuwsgierigheid en eene pronkzucht met de kennis aan onbeduidende dingen.

Ten andere moet men niet uit het oog verliezen, dat het onmiddellijk voor exoterische, maar niet voor esoterische beoefenaars der geschiedenis is ingerigt. Ja wel, zij, wien het te doen is, om met een oogopslag herinnerd te worden aan de belangen der dynastien en de bedoelingen der kabinetten, ontwaren, als zij den naam van een Karel II van Spanje, Lodewijk XIV van Frankrijk, Karel VI van Duitschland met hunne familiebetrekkingen daar voor zich geschreven zien staan, dat eene reeks van herinneringen zich in hunne ziel als verdringt, maar zij loopen toch zoo doende gevaar, het wezen der geschiedenis in dynastieke belangen, in hofkabalen en intrigues, in den invloed van maitressen, in oorlogen en veldslagen, in uitbreiding of inkrimping van grondgebied te stellen. Er is eene andere geschiedenis, die zich, trots de inwerking van al die bijzonderheden, ontwikkelt en haren stillen gang gaat, zonder gebonden te zijn aan de jaren van opvolging der vorsten, of van den ouderdom waarop zij huwelijken sluiten, of het tal van kinderen, dat hun geboren wordt.

Ten derde. In verband met de beide vorige aanmerkingen zouden wij haast in bedenking geven, of niet, bij eene nieuwe uitgaaf van het werkje, ook nog eene tabel zou mogen gevoegd worden, die ministers bevattende die hun naam gaven aan de kabinetten. Immers wie zal het ontkennen, dat, naar mate wij ons van de 16 eeuw verwijderen, de persoonlijkheid der vorsten minder beslissend wordt, zoo zelfs, dat zij vaak genoodzaakt worden, ministers te benoemen, wier stelsel lijnregt met het hunne in strijd is. Wij houden het er voor, dat gaande weg, naar mate de constitutionnele vormen meer heerschende worden, eene geslacht-tafel als die wij op 't oog hebben, zonder een overzigt van de ministers, zelfs voor het staatkundig gedeelte der geschiedenis van hare bruikbaarheid zou verliezen.

Eindelijk spreekt de titel van eene Geslacht-tafel. Nu ja, dat is het ook, maar zij is toch niet tabellarisch ingerigt, zoo als het Gelijktijdig Overzigt enz. in vier tabellen van denzelfden schrijver. Waarom van dien vorm afgeweken, die veel meer tot de zinnen, ja maar ook tot de ziel spreekt? Zegt men: ‘die tabellen

[p. 350]

komen duur uit en toonen weinig: men wil liever een boek’ dan zuchten wij en zwijgen; doch nu wij eens van tabellen gesproken hebben, moet het hooge woord er uit, en beweren wij, dat, behoudens eene verstandige aanwending, zulke tabellen veel rijker zijn dan de onderhavige geslacht-tafel, waarop wij van oudsher reeds dichters, wijsgeeren, staatsmannen enz. behalve de vorsten vermeld vinden. Wilde men het belang der familierelaties buitendien doen uitkomen, welnu eene tabel leent zich gemakkelijk tot eene veranderde inrigting.

C.