De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 270]

Letterkunde.

Nederlandsche dichters.

Balladen en Gedichten, door S.J. van den Bergh. - Te Schiedam, bij Roelants.

He loves his country and his - art.

Gedichten? - men spreekt dit kapitale woord niet uit, of schrijft het, zonder er in gedachten een groot ‘vraagteeken’ achter te stellen. - Gedichten? - ja, wat kan er al onder dien enkelen grooten hoed niet gevangen worden? - Er is niets op de aarde en onder den hemel, of in de wateren der zee, of op het gebied der menschelijke kunst en kracht, waar men niet een gedicht op, over, en aan vastgemaakt heeft. - Immers van Homerus' ‘belegerd en bloedig Troje’ tot op het ‘houten Schotje in het Amsterdamsch Athenaeum,’ vonden de Muzenzonen brandstof, en - ‘heilige roeping.’ - Er is niets onder de zon, dat voor den dichter onbereikbaar blijft, - zelfs hebben de dichters zichzelven bezongen, beurtelings gepluimd of ontpluimd, en, zoo als Lamartine en Bilderdijk, vreesselijk gejokt, als ze het verterend dichtervuur - verwenschten en maltraiteerden - beter dan, voorzeker! de dichter Da Costa, die in zeker schoon gedicht wenscht, dat het dichtervuur, dat hem ‘doortintelt en doorademt’ - hem - meteen moge - ‘vernielen!’ - maar zij meenen het zoo erg niet - en dat zoude ook zeer jammer en droevig zijn voor de kunst, den kunstzin, voor de letterkunde en voor den boekhandel.-

De dichter Van den Bergh is productief, en zangerig van aard. - De hofstad, waar men ook grootere en kleinere Muzentempels (almede ‘heilige Hallen’) heeft, levert zooveel poëzij op - vergelijk Beeloo, eenmaal Van den Bergh zelf: - de Gevangenpoort - de schimmen der De Witten - en Tromp er bij, met den hoed over de oogen, - het Groene Zoodje, - de Loterijzaal, - de ijsselijkste metamorphose, die er op aarde denkbaar is, - het bosch, - Scheveningen, - het hof, cum suis, - en de Eerste en Tweede Kamer, - alles louter poëzij voor hem, die even als de honigbij en de dichter Van den Bergh, uit al die bloemen honig weet te puren. - Men kan, als dichter geboren, in de hofstad woonachtig, niet behoorlijk leven en ademen, zonder tevens een vaderlandsch, dat is, in goed Hollandsch overgebragt: nationaal dichter te worden - 't moet er uit, en 't kan er uit. - De vaderlandsche Gedichten en Balladen, die ons hier worden aangeboden, staan echter niet in verband tot onzen tegenwoordigen nationalen tijd. - Wij hebben hier geene Ballade aangetroffen, die, òf eene zitting van den homogeenen ministerraad, òf eene aangenomene of afgestemde wet in de Kamers, òf eene evolutie van het

[p. 271]

artilleriepark, nabij het Haagsche bosch, beschrijft of bezingt - neen, de vaderlandsche dichter heeft, zekerlijk om redenen, hem bekend, in den ouden heldencyclus der zestiende en zeventiende eeuw zijne helden en heldinnen gezocht, en zal welligt later ook onzen nationalen tijd poëtisch-dramatisch behandelen. - Wij gelooven, dat hij hier eene goede, verstandige en logische orde heeft gevolgd, verwachtende dat hij hier, in volgende bundels, van de genoemde eeuw - tot de achttiende en allerbeminnelijkste negentiende, altijd als klimax - zal kunnen blijven klimmen. (?) - Vaderlandsche gedichten, heldenfeiten, moedige, bloedige, niet altijd goedige daden der waarde voorouders te bezingen, wordt eenigzins moeijelijker, sedert vader Tollens hier met den meesterstaf vooraan ging, en in de snaren greep, even magtig als welluidend. - Uit den aard der zaak, brengen de beste, zuivere vaderlandsche gedichten, eene zekere eentoonigheid in het thema te weeg, waarop niet al de variatien even gelukkig terugslaan. - 't Is wel hier en daar, links en regts, altijd een bewonderenswaardig heldenfeit, - maar 't loopt altijd weder op vechten, kloppen, palstaan en - overwinnen - uit, - anders ware 't ook niet regt vaderlandsch. - De dichter, die ons den sierlijken bundel aanbiedt, heeft echter, zooveel mogelijk, hier, met het ‘boeck historiael’ nevens hem, naar verscheidenheid gezocht, en de nationaliteit van alle zijden gehandhaafd. De zonen van den Predikant de Swarte, - daar het onsterfelijk hondje van den Eersten Willem - ginds de Onversaagde Tamboer, en al die onvergetelijke, oudhollandsche personaliteiten, dappere landen water-leeuwen: Rochus Meeuwiszoon, - De Lange, - Jakob Martens, - Jasper Leunszoon, - 't Hoen, - Jan Braadt, - enz. enz., allen, mannen gedecoreerd, ja wel degelijk gedecoreerd, ge-sterd, voor drie eeuwen reeds ge-ëikenkroond door de hand der geschiedenis, en nogmaals overgeridderd door den wakkeren dichter, die zijn land, dat is hier, zijne voormalige landgenooten, lief heeft. - Hij bezingt ze met kracht, warmte en gevoel, en vergeet ook de vrouwen niet, - dat is nationaal-galant, - de Leidsche weduw, - Margarethe van Kalslagen, - de Drentsche dienstmaagd. - Wij zien hier eene ‘galerij’ - (zoo als men eens de boeken betitelde) - van dappere, kloeke mannen en vrouwen, die met moed, list en kracht, de geweldenaars, principaal de broeders van ‘Hispaniën’ - het hoofd en de borst toonden, en op eene geweldige wijze de handen uit de mouw staken. - Wij moeten den heer Van den Bergh een nationalen dank brengen, dat hij meer dan één minder bekend heldenfeit van het geschiedblad behendig oprakelde, losmaakte: en tot fiksche, strijdende, vechtende, gewapende en geharnaste - coupletten herschiep; hoewel wij hem niet steeds toegeven, dat hier de eigenlijke Ballade te vinden is, - vergelijk slechts Von Schillers Balladen. - Het kunstwoord is echter nog niet begrensd genoeg, en taal-wis-kundig afgebakend, om er over te strijden - pro en contra. - Als de heer Van den Bergh zijn bundel noemt: ‘Balladen en Gedichten,’ zal hij, dit vertrouwen wij, dezen titel beter kunnen verantwoorden, dan zoo menig menschenkind onzer dagen den respectieven titel, dien men hem, (vergeef het woordspel)! als een tittel op de i, heeft gelieven te - accrocheren - ofte wel: op het hoofd te zetten. - De vaderlandsche dichter ga echter, als een verstandig man, zoo als hij inderdaad is,

[p. 272]

en een goed braaf man tevens, voorzigtig en spaarzaam te werk: - nimium nocet! - te veel schaadt - sprak de Grieksche wijze, en hij is nog niet wederlegd. - Men moet op onze letterkundige ‘open tafels’ niet te veel van één soort opdragen, - dat mogen de letterlievende en aangestelde ‘Herrn Oberkellner’, niet vergeten; anders maken de gasten, die aanzitten, en voorgediend worden, - reflectiën, en geven u het tafelbord, al liggen er louter vaderlandsche spijzen, liefelijk gekruid, op, met een ontevreden gezigt terug. - Men moet nergens of nooit, noch in staatkundigen, noch in letterkundigen zin - uitputten - de heer Van den Bergh geve ons nu eens weder een ander voor- of nageregt, en kome dan weder, echt, oud, degelijk nationaal - te voorschijn. - De overige gedichten, die van anderen aard zijn, gedeeltelijk bekend, beschouwen we als eene liefelijke toegave. - Zooveel kracht en vuur, als er in het vaderlandsch gedicht ligt, en in het hart weêrklank vindt, zooveel gevoel in de Wachtende, in Fidèle, in Ebba Niels, ook dáár weet de heer Van den Bergh het Muzenpaard - (en 't is niet altijd even goed gedresseerd) te leiden op eene zachte, groene, malsche weide, tusschen louter bloemen en rozen, - elders hinnikt het strijdros, zoo als in het boek Hiob - en zegt telkens: ‘Hui, hui!!’ - De heer Van den Bergh maakt gedichten en laat ze uitgeven, - omdat hij dichten moet en dichten kan. - 't Is hem behoefte en natuur, - en daarom acht en mint hem het vaderland, het letterkundige vaderland, en hij vindt zijne vrienden daar, waar men met hem, al is het ook in proza, zonder balladen en gedichten, naar het goede, ware en schoone zoekt. - Wij wenschen dat deze bundel, keurig naar het uitwendige uitgerust, op zeer vele leestafels, in leesmuseums, in boekenkasten en op theetafels moge gevonden worden, - ook al op de digtbelommerde en dikwerf zeer schaduwrijke tafel van den broeder-recensent. - De dichter uit en voor het volk zal zijn' weg zekerlijk vinden, en men trede hem niet met een leelijk boosaardig gezigt in den weg, als hij luide en dapper zingt, - zoo als hij deed, doet, en, dat hopen wij, doen zal! - Ons doel was alleenlijk om zijn laatste werk - aan te kondigen.

De bundel is voorts opgedragen in dichtmaat aan Z.M. den Koning der Nederlanden.

Spiritus Asper en Lenis.

September.