De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 36]

Den armen wordt het evangelie verkondigd.

Kinderbijbel, of de bijbelsche en kerkelijke geschiedenissen, gemeenzaam en bevattelijk verhaald voor jonge kinderen, door P. Duijs. Eerste stukje. Te Kampen, bij K. van Hulst. 1850.
Bijdragen ter bevordering van het christelijke leven, verzameld door M.A. Amshoff en W. Muurling. Jaargang 1851, te Groningen, bij M. Smit. Eerste en tweede stukje.
Handleiding bij het godsdienstig onderwijs, ten dienste hunner leerlingen ontworpen, door Dr. E. Moll en Dr. S.A. Piccardt, predikanten te Goes. Goes. L. de Fouw. 1851.

Onze lezers verwachten wel niet een uitgebreid artikel bij de aankondiging van bovenstaande werkjes. Wij vertrouwen dat dit ook het geval zal wezen bij schrijvers ep uitgevers. Over het algemeen bevonden wij, dat de heer Duijs zijnen Kinderbijbel (waarom niet Bijbelsche Geschiedenis aan kinderen verhaald?) voldoende voor het oogmerk had bearbeid. Eenvoud en juistheid achten wij in geschriften voor kinderen een eerst vereischte. - Die soldaten van Amrafel en diens bondgenooten kwamen ons wat vreemd voor. - Hier en daar zouden wij b.v. bij Babel's torenbouw nog een enkelen wenk meer hebben verlangd; doch over het geheel is het praktisch, bevattelijk, en... Maar wij hebben het laten beoordeelen. - Wij hebben het boekske ons dochtertje in handen gegeven, en kregen het terug met de vraag: - ‘Va, wilt ge hier een papiertje bij leggen, en mag ik 't dan na schooltijd weêr?’ - Zij zal wel niet vermoeden, dat zij mede heeft gerecenseerd. Nu en dan een wenk aangaande de gesteldheid van de bakermat van ons geslacht, de Oostersche landen en de natuur daar, zou misschien niet ongepast zijn geweest.

De Bijdragen ter Bevordering van het Christelijke Leven hebben zich, blijkens de beide stukjes voor 1851 ons daarvan toegezonden, staande gehouden. Dat wil reeds iets zeggen in dagen als de onze, met dien vloed van stichtelijke literatuur. - Met den inhoud van het eerste dier beide deeltjes zijn wij over 't geheel niet zoo ingenomen als met dien van het tweede. Christus de Waarheid, had meer in zijne diepte opgevat, met wat meer warmte kunnen behandeld worden. De heer Adriani Hoen had in plaats van de meer abstracte voorstelling, een' Paulus, een' Johannes kunnen schetsen, of uit latere tijden iemand, wiens bestaan een regt geloofsleven, een leven in Christus mogt heeten. Dat spreekt; vooral tot minder redenerende menschen. - Geloof, hoop en liefde kwam ons nu eens wat sprookjesachtig, dan wat kinderachtig, dan vrij onnatuurlijk voor. Is dat vers dat er in voorkomt oorspronkelijk, dan heeft de maker geen denkbeeld van poëzij; en als 't vertaald is, naauwelijks van zin of slot - in beide gevallen niet van rythmus.

(Met duizend blikken ziet d'Algoede neêr op onze rust,
Ons het afgematte oog te sluiten is zijn hartelust.)

De man die dat heeft gezongen moet een baas zanger wezen. Het is om er over te vallen. Van van der Zwaag hebben wij ook wel eens wat beters gezien dan ‘Ons huis’, - wij vonden het wat flaauw. En daaraan is in onze stichtelijke literatuur eer overvloed dan behoefte. De

[p. 37]

Christelijke stemmen uit de diepte, van Daub, oude bekenden, vullen de helft omstreeks van dit stukje. - In het volgende wordt het weder veel beter. Al spreekt de viering van het Heilige Avondmaal, als ruim subjectiv gehalten, minder tot ieders hart; daarvoor is Sara Martijn bij vervolg gegeven, hier zeer op hare plaats, Agathon goed, en de Christelijke gedachten zijn Goudschaal waardig. Dat is niet weinig er van gezegd. - Onze beste wenschen voor den voortgang!

Als iemand zich wil overtuigen hoezeer het den geleerden goed prediken is (niet juist omdat zij zich laten overtuigen; want dat bewijst iedere pennestrijd wel anders), dan raden we hem om voor het volk te schrijven, dat wil zeggen het volk, niet eens het plebs, eenige waarheid duidelijk uiteen te zetten, zoodat zij à portée van de zaak zijn, daarover met hun domme verstand, zooals men soms naïef hoort zeggen juist bij het uitkramen van wijsheid, uitspraak kunnen doen en zich in staat bevinden om de zaak met hunne eigene woorden weder te geven. - Daar hoort wat toe; en toch vóórdien vertrouw ik het niet dat zij het gevat hebben. - Ik heb boven van dom verstand gesproken, niet of minder van ongeoefend. Het laatste treft men bij kinderen, het eerste meer bij verwaarloosden aan. Er komt gewoonlijk indolence, indien niet zelfs de afkeer van den ΨνχιϞος ανϑǫωπος bij; want meer en meer moeten wij het er voor houden, dat niemand dom is en althans behoefde te blijven in zaken, waarvan hij inderdaad weten wil. - ‘De Goden hebben alles voor moeite te koop,’ heette het daarom onder het heidendom. - Naar de menigte van werken en werkjes die worden geschreven voor opkomend geslacht, eerstbeginnenden al is het dan ook wat laat beginnenden te oordeelen, zou men zeggen, dat die weg al zeer gemakkelijk wordt gemaakt, en niet het minst naar kennis van de godsdienstleer. - Klaarheid en juistheid, wil men ook wat beknoptheid, achtten wij boven een hoofdvereischte - vordering welke men, gelijk wij vertrouwen, wel billijk zal rekenen.

Aan den eisch der beknoptheid hebben de schrijvers van de bovenvermelde Handleiding bij het godsdienstig onderwijs voldaan, op een en veertig bladzijden van het klein 12^o boekje, met fiksche letter gedrukt, bijbelsche geschiedenis, dogmatiek, moraal en kerkelijke geschiedenis behandelende, als de geschiedenis van Gods openbaringen en den inhoud van Gods openbaringen. Wij hebben niets tegen zulke kortheid, zelfs hopen wij, dat de eigenlijke waarheid en wetenschap in het godsdienstige, gedrukt althans, eens in nog minder ruimte zal zijn zamen te vatten. - Meer hebben wij tegen de inrigting van verscheidene vragen en daarop volgende antwoorden. Soms zijn er daar twee in elkander geschoven, b.v. in de eerste - veelal maakt het antwoord geen op zichzelf staand geheel uit b.v. de tweede vraag, waarin de aanmerking staat, ‘dat God door Christus steeds voortgaat zichzelven bekend te maken,’ terwijl wij liever hadden gezien, dat men daarvoor des noods er op had gewezen, dat men Hem in wien alle schatten der wijsheid en der kennis verborgen liggen immer beter moest en kon leeren verstaan. - Natuur en geweten (vr. 3) geven ons geene genoegzame zekerheid, niet alleen ten opzigte van vergeving, maar wel ten aanzien van alle hoogere waarheid (men denke aan Kant's antinomieën), hetgeen hier wel te kennen is gegeven, maar niet regt uitgedrukt. - De heilige schrijvers worden door de heidensche van die dagen

[p. 38]

minder gekend; maar veel in de heilige schriften wordt wel zeer bevestigd. - Het zou der moeite waardig zijn om de getuigenissen in plaatsen en daadzaken in de geschiedenis te vinden, eens bijeen te zamelen, eene aparte cohorte tegen Strauss en de Tubingers, gelijk Olshausen de monumenta praecipua bij Christelijk kerkelijke schrijvers. En dan zou ook blijken, dat de heilige schrijvers door de Heidensche nog wat meer worden dan ‘niet gelogenstraft.’ - Jezus is wel ook in wat krachtiger beteekenis en door wat dieper grijpenden invloed de Weg, de Waarheid en het Leven, dan wij dit bl. 12 opgegeven vinden. Wij willen over de indeeling der tijdvakken niet twisten, anders zouden wij vragen: waarom den meer gewonen weg verlaten, en bij Rehabeam en elders een nieuwe station geplaatst? Maar toch vragen wij, waarom niet de jaartelling opgegeven, gelijk soms gebeurt? - De geschiedenis na Christus, behandelen de schrijvers in twee tijdvakken, van het eerste Christen-Pinksterfeest tot de vestiging (?) van het Christendom in het Romeinsche rijk, en van hieraf tot op onzen tijd. Wij zouden na ‘over geloof en bekeering’ te hebben gehandeld, ‘het Christelijk leven’ niet daarvan gescheiden, of het meer als leer van den pligt opgegeven hebben.

Wij kunnen natuurlijk niet vraag voor vraag het boekje nagaan, waarop anderen welligt meer aanmerkingen zullen hebben dan wij. Alleen nog hadden wij wel eene vraag gewacht: ‘Wat is de doop?’ hetgeen te naauwernood wordt aangeroerd, gelijk wij bij het ‘eenvoudige maaltijd’ aangaande het avondmaal nog zouden hebben opgegeven, waarmede die wordt gehouden. - Het kan en zal natuurlijk wel aangevuld worden bij 't onderwijs, doch het is voor - eenvoudigen.

Onze aanmerkingen hebben wij medegedeeld, geenszins willende laten vermoeden, dat wij het beter zouden maken. Er is zeer veel goeds in het boekske. - Eene handleiding leert men eerst regt kennen bij 't gebruik. Mogten de schrijvers zei ven daarbij hunne op- en aanmerkingen maken, die vragen van anderen die het werkje mede gebruiken, om daarmede bij een' herdruk hun voordeel te doen, ten einde deze en gene leemte aan te vullen.

chon.