De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 181]

Letterkunde

Reizen.
Reizen, en omzwervingen door het Oosten, door E.C. Döbel. Twee deelen, in een band. J.C. van Resteren. 1851.

Het Oosten gaf en geeft aan het Westen meer, dan het Westen aan het Oosten, en onder die tallooze geschenken en donatiën, ook reisbeschrijvingen, waarvan ge eene juiste opgave kunt vinden in een der laatste, welligt de laatste reisbeschrijving, door den bekenden, nu reeds zacht rustenden, verdienstelijken landgenoot van Senden. Er ligt in het Oosten voor den Westerling eene magnetische kracht; 't is of wij allen in ons koud, vochtig, mistig klimaat, onder die bedaarde, nadenkende menschen, die noordwestwaarts wonen, een zeker oud en geheiligd regt hebben op het warme Oosten. Immers alle geleerden, gevoeligen, en vromen, zijn hier contre coeur vrijmetselaren, die blik en hart wenden naar dat ‘groot-Oosten,’ van waar de beschaving, het Christendom, de oudheden, de specerijen, de koloniale baten, de echte shawls, de echte tapijten komen, waar de romantische fantazij uit den tijd der kruistogten manden vol schrikwekkende vertelsels heeft afgeleverd - onversaagde kruisvaarders, vreesselijke muzelmannen, Turksche schoenen, Christelijke deugnieten - met één woord: van Lamartine's ‘Indrukselen’ af tot op des wakkeren van Senden's helaas! half-Oosten, werpt ieder gaarne den blik daarheen, en in zoo verre zijn alle eenigzins beschaafde Europeanen - I met het boek in de hand - Oosterlingen geworden. - Deze opmerking is voldoende, om het reeds eenigzins bekende reisverhaal van Döbel hier als met den vinger aan te wijzen. Gij kunt des verkiezende den Duitschen ‘Handwerksbursch’ vergezellen op zijne togten naar Wallachye - Moldavië - Konstantinopel - Adrianopel - Smyrna - Alexandrië - Sinaï - Egypte - Palestina - Jeruzalem en zoo weder terug. - Meer vindt ge hier dan geleerde, en daarom eenigzins dorre, plaatsbeschrijving; meer dan een plundertogt naar vroegere geleerde schrijvers, met een zwaren legertros van noten en aanhalingen; - een zeer onderhoudend, naïef verhaal van reisavonturen - echte Germaansche ‘Abentheuer’ waarmede op ongekunstelde wijze land, stad, mensch, dier, gewoon te en gebruik, wordt voorgesteld, zoo als de heer Döbel (een patente wagenmaker) alles met zijne beide eigene oogen heeft gezien, en met zijne eigene vingers opgeteekend heeft. Wij gelooven derhalve, dat die omzwervingen ‘Streifzüge’ over het algemeen de waarheid behelzen, en er voor eene reize door het Oosten betrekkelijk zeer weinig leugentjes in te vinden

[p. 182]

zijn; maar dat wordt ook gevaarlijker, naarmate er meer pelgrims daarheentrekken, die elkaâr op zekere poëtische vrijheden in het verhaal betrappen. - Welhaast hebben wij, wat Palestina en Jeruzalem en het Heilige graf betreft, voor 3/s waarheid. - De heer Döbel heeft de gave ontvangen, oift zeer eenvoudig en onderhoudend voor de tweede maal op het papier te reizen; hij vermoeit ons niet door geweldige declamatiën, verbaast ons niet door gedurige exclamatiën, of verveelt ons niet door uitgerekte beschrijvingen, maar neemt ons met zich mede door de onveilige bosschen, in de zeer onreine Oostersche steden, op de klassieke bergen, in de gastvrije kloosters, bij de merkwaardigheden van Egypte, en eindelijk zijn we blijde, dat de wakkere pelgrim, heelshuids, t'huis is gekomen, en bij de vorstelijke personaadjen zoo gratieus wordt ontvangen. - Dit boek is leerzaam, onderhoudend - uitmuntend geschikt en als geschapen voor leesgezelschappen, voor het stadspubliek en het platte land, voor school- en burgemeesters in onze provincie-steden, voor oude heeren, die gereisd hebben, en nu in den leuningstoel alle mogelijke reisboeken verslinden, voor zee- en landkapiteins, voor ieder die het Oosten op zijn gemak, zonder nood of gevaar, in den winter bij den haard wenscht te bezoeken, en om die reden kunnen wij van deze reize niet slechts zeggen: 't is geen kwaad boek, maar 't is een goed boek, dat men gaarne en gerustelijk kan uitleenen, en dan terug ontvangt, met dit billetje er in: ‘Ik dank u wel zeer vriendelijk voor de lezing, en recommandeer mij bij voorkomende gelegenheid voor dergelijke werken. Na vriendelijke morgengroete uw Dienaar N.N.’

De heer Döbel zal dus wel andermaal zijn weg vinden in ons lezend en weetgierig vaderland, zoo als hij dien eens vond onder en tusschen de Egyptische bouwvallen. - Wij wenschen hem ook onder ons eene goede, gezegende, voordeelige reize, en in dien wensch deelt wel in de eerste plaats, van ganscher harte en ziele, de uitgever van het werk: de heer van Kesteren, en dat is zeer billijk.

Spiritus Asper en Lenis.