De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 176]

Adres aan de herstelde Evangelisch-Luthersche gemeente te Amsterdam, Door H. Groenewegen, predikant te Harlingen, (gedaan den 3^den Januarij, 1852.)

Het bederf der Luthersche leer sedert 1786 in de Amsterdamsche Gemeente opgemerkt, en door de afscheiding van dat gedeelte, waaraan D^s Groenewegen zijn adres heeft gezonden, in 1791 ten minste met strenge bepalingen verboden, heeft volgens zijne getuigenis zich toch ingedrongen in het gezuiverde en sedert 10 jaren het zout smakeloos gemaakt. Wie zou dat verwacht hebben? - Zoo is het oogmerk der afscheiding slechts eene halve eeuw bereikt gebleven, en heeft de booze na dien tijd weder ‘nieuwigheden en verbasteringen’ doen insluipen, ofschoon art. 1 van het reglement had bepaald: dat dezelve (Luthersche) leer onveranderd zal blijven en als onveranderlijk zal gehandhaafd worden: en art. 50 en 51 den predikanten verbieden, zich van dubbelzinnige en onbepaalde uitdrukkingen te bedienen: zelfs is de diepte des satans naauwelijks te peilen bij de herinnering der bepaling, dat bij eene vacature eene nominatie moet gemaakt worden van drie regtzinnige, bekwame en onbesproken predikanten naar den zin en begeerte der gemeente, daar toch de adressant, H. Groenewegen, predikant te Harlingen en schrijver van Kern uit de leer der Evangelisch-Luthersche kerk, viermalen, zegge viermalen, is voorbijgegaan, wanneer de Amsterdamsche kerkeraad nomineerde! Onbegrijpelijk is dit, volgens zijne getuigenis, voor zijne vrienden, en nog onbegrijpelijker vinden wij het voor hemzelven, die (blz. 18) ‘sedert 22 jaren, onder opzien tot den heere, alle zelfverloochening, geduld en vlijt heeft aangewend, om bijeen te houden, en afgedwaalden teregt te brengen; God weet, hij hield zoo gaarne allen bijëen, maar ziet niets dan tegenwerking.’

De natuurlijke mensch heeft dan ook alleen ‘om bijeen te houden’ dit adres van 19 bladzijden laten drukken en algemeen verkrijgbaar doen stellen, want beweging bevordert de gezondheid en stilstaande wateren geven stank. En hoe voortreffelijk is de leeraar, van wien de beweging uitgaat! Hij belooft te zuiveren als een tweede Hamelau, wiens portret met dat van Luther op de consistorie-kamer hangt, en vergeet, hoe reeds de eerste zuivering heeft verzwakt en opgelost, wat den broederen, die buiten zijn, steeds welkom was! Daartoe, - altijd echter om bijeen te houden, - zegt hij in zijn adres aan de zoo geruste Herstelde gemeente: 10 dat ‘de algemeene vergadering, zittende in Augustus ieder jaar (dus in de warmste maand, waarin ook de Groenianen hunne Odéon's zamenkomst hielden). NB. in art. 4 van haar reglement de leer onzer op Gods woord gegronde Symbolische boeken heeft veranderd in leer, vervat in de op Gods woord gegronde geloofsbelijdenissen der Luthersche kerk: 20 dat het Amsterdamsch consistorie zich in 1838 daartegen heeft verzet, maar dat de Algemeene kerkelijke Vergadering in 1840, ‘het voorstel, om de leer volgens den grondslag der kerk te behouden, heeft afgestemd,’ en zelfs dat een der leeraars van de Amsterdam-

[p. 177]

sche gemeente tegen de leer, en een ander voor de helft, en een derde met verachting eerst er tegen, en eindelijk nog voor de helft heeft gestemd. En die drie zijn te Amsterdam ter nominatie gebragt, maar hij, H. Groenewegen, is voorbijgegaan: 30 dat diaken A aan B vroeg: ‘Symbolische boeken, wat zijn dat voor dingen? weet gij het?’ en B met minachting antwoordde: ‘Wat, weet ik het?’ waarop A hervatte: ‘Daar geeft Kirberger nu weêr zoo iets uit, wat zal dat voor een ding wezen?’ En dat iets was nog wel Groenewegen's Kern uit de leer der Evangelisch-Luthersche kerk: 40 dat in zes nominatiën, die uit zes buiten-predikanten gemaakt kunnen worden, één uitsluitend altijd is voorbijgegaan, zonder dat de kerkeraad zijne gronden van uitsluiting opgaf: 50 dat de Herstelde kerk ligt onder de boeijen der vormen, en 2500 zielen verloren heeft in de laatste tien jaren: en eindelijk 60, dat de kerkeraad der gemeente, waarvan zij zich in 1791 hebben afgezonderd, destijds heeft gedaan, wat regt was, en de kerkeraad der Herstelde gemeente nu heeft geweigerd: want de door de misnoegden ter nominatie begeerde predikant werd genomineerd, de ingediende klagten tegen de leer van sommige leeraars werden onderzocht, Hamelau was zelfs vrij naar zijn geweten de zuivere leer te verkondigen, en de kerk had nog meerdere regtzinnige leeraars overig. Bij de herstelden daarentegen is de begeerde predikant Groenewegen niet genomineerd, zijn de klagten tegen de genomineerde predikanten niet onderzocht, wordt de leeraar die aan zijn verbond getrouw blijft, bij een groot gedeelte des bestuurs veracht, en worden de leeraars, die tegen de leer stemmen, of slechts de helft erkennen, aan de gemeente opgedrongen. Op grond van deze zes punten protesteert dan de Dominé van Harlingen tegen de nominatie door den kerkeraad te Amsterdam gemaakt, en het beroep door de gemeenteleden zelven uit die nominatie gedaan, ‘omdat noch de genomineerden, noch de beroepene met een opregt geweten de leer, die geëischt wordt, kan onderteekenen en verkondigen.’ Zou de Kerkelijke Geschiedenis wel zulk een protest kennen? Zou het kerkelijk regt daarvan ooit een wederga gegeven hebben? Dat is eerst orthodox! Welk eene zelfopoffering voor de regtzinnige leer! Onder het schrijven van zijn adres dacht hij aan 31 October en Luther's werk. Niet alleen te Rotterdam, ook te Harlingen is dus nog een leeraar te vinden, die nederig genoeg is om een Luthertje te zijn, en zoo al geen stellingen gelijk de Rotterdamsche collega, dan ten minste een protest publiek te maken. Gezegend Vaderland! Millioenen letters, zegt Groenewegen (blz. 18), sedert elf jaren geschreven te hebben ‘om onze leer te verdedigen’, en het was te vergeefs. Gezegend Vaderland! vijfmalen, zegt Groenewegen, reeds geprotesteerd te hebben, en het was te vergeefs. Gezegend Vaderland! ‘Wat ik schrijf,’ betuigt Groenewegen, ‘onderteeken ik en ben bereid, het elk uur te verdedigen,’ en het is te vergeefs. - Gezegend Vaderland! het zesde en publieke protest van Groenewegen is alleen ‘om bijeen te houden!’ - Wat zijn die ijveraars toch opofferend voor de leer, - opdat in ons vaderland de Evangelische kerk tegenover de Roomsche bloeije, zoeken zij door publieke protesten en beschuldigingen van de beroepenen, die boven hen werden gesteld, de gemeenten te verstrooijen! En hoe regtvaardig oordeelt Groenewegen! - Niet voor het consistorie, niet

[p. 178]

voor den kerkeraad, niet voor de kerkelijke commissie, niet voor de algemeene kerkelijke vergadering, maar alleen voor eenige, zeker door hem zei ven gekozene, ‘bedaarde, onpartijdige, met onze leer bekende (dus Luthersche leeraars?), godvreezende mannen’ wil hij als voor een kerkelijke regtbank ter verantwoording en verdediging van zijn adres verschijnen. Zou hij dan nog moeten bewijzen, dat hij berigtende hoe D^s. G.H. Sesbrugger reeds in 1849 (zie blz. 4) heeft gezegd: ‘dat moeten daar in Harlingen wel zwakke broedertjes zijn’ de waarheid heeft medegedeeld? Zou zijn adres zelf reeds genoeg bewijzen, dat D^s. Groenewegen van Harlingen, zich adresserende aan de leden der Amsterdamsche Hersteld Luthersche gemeente, niets anders beoogde dan hare rust en haren vrede? woorden van Petrus aan het einde: Verootmoedigen wij ons voor den Heere, Hij zal ons verhoogen, alle vermoeden op het tegendeel uit?