De Tijdspiegel. Jaargang 9

Viertal leerredenen, door W. Francken, predikant te Rotterdam. Te Rotterdam, bij W. Wenk.

Gij zijt ongelukkig, schrijft ge mij, waarde neef! Aandoenlijk als ge zijt, moest u de slag geweldig treffen, die u, zoo als gij Borger nazegt, ‘de kroon deed vallen van uw hoofd.’ Ge zijt van mijne innigste deelneming overtuigd. Maar als men gelooft, dan kan men niet geheel ongelukkig zijn. O kon ik slechts kinderlijk gelooven, zoo roept ge dan ook uit, en gij beklaagt u, dat gij God nog niet gevonden hebt. Ja, God gevonden te hebben dat is zaligheid! En gij hebt God gezocht en niet gevonden, en daarom zijt ge ongelukkig. Gij weet zeker dat een groot natuurkundige, wiens dagelijksch werk 't was de gewrochten van den Allerhoogsten te beschouwen, gezegd heeft: ‘ik heb den geheelen sterrenhemel beschouwd, 't heelal doorzocht, maar den Almagtigen vond ik niet.’ Wat had die ongeloovige van het heelal gezien? En al had hij als een komeet langs

[p. 168]

eene ontzettend lange elliptische lijn 't heelal kunnen doorwandelen, met de beste teleskopen gewapend, hij zou God niet gevonden hebben met die oogen waarmede hij Hem zocht. Als men den Eeuwigen niet ziet in het gras dat aan onze voeten groeit, als men Zijne wijsheid niet opmerkt in plant en dier en mensch, als men Zijne goedheid niet verneemt in den zachten adem der lentekoelten, Zijne almagt niet hoort in den rollenden donder en den loeijenden orkaan, te vergeefs zou men dan naar den hemel opklimmen om Gode nabij te komen. Had die geleerde dan geen begrip van Gods alomtegenwoordigheid? Hij is niet ver van een iegelijk van ons; Hij voedt en beschermt en bemint ons; elken ademtogt geeft Hij op onze lippen. In de diepste diepte der aarde is niets dat Hij niet geformeerd heeft, daar is Hij dus tegenwoordig met Zijne kracht. En kan dan een geleerde zoo dwaas zijn om een teleskoop voor 't oog te plaatsen, met het doel om God te vinden?

Als ik 't u schrijven mag, dan hebt ook gij, mijn vriend! God nog niet op de regte wijze gezocht. 't Is u alsof gij Hem eerst zult kunnen vinden als de dood u meer in zijne nabijheid brengt. Dat God Zich heerlijker in den hemel openbaart, zoodat Hij wordt gezegd daar te wonen, is waar; maar 't is ook waar, dat Hij Zich hier op aarde heerlijk openbaart. En 't woord des Heeren is waarheid: heb ik u niet gezegd, dat gij, als gij gelooft, Gods heerlijkheid aanschouwen zult. Opgevoed als ge zijt in de school van het supranaturalisme, is uw begrip van God te weinig ontwikkeld nog, te weinig Evangeliesch, als ik 't zoo zeggen mag. Gij stelt u God voor als hoog in den hemel, niet alleen onderscheiden, maar ook afgescheiden van de wereld. De levendige betrekking van God tot de wereld, die Hij schiep en onderhoudt, moet dieper worden opgevat, inniger worden geloofd. Wanneer er een geestelijk wezen onzigtbaar in uwe kamer was, zoudt ge immers als die geleerde te vergeefs al de hoeken van uwe kamer doorzoeken, te vergeefs u met bril of vergrootglas wapenen. Maar als gij Hem leerdet kennen, hoe dan ook, Hem bemindet, als gij den invloed van Zijne persoonlijkheid ondervondt en de zekere bewustheid dus hadt van Zijne tegenwoordigheid, dan zoudt gij Hem gevonden hebben. En welke is dan de weg tot God? Ik weet het, hoewel gij 't dan ook niet stellig verklaart, dat Christus u niet alles is, omdat ge door eene valsch zich noemende wijsbegeerte tegen Hem vooringenomen zijt. Daarom durf ik u aanraden de preken te lezen, die D^s. Francken van Rotterdam in het licht gaf. Mij dunkt ik zie u groote oogen opzetten, als ge deze aanbeveling leest. Ik heb al zoo veel stichtelijks gelezen, zegt ge wis in uzelven, en ben nog niet gesticht geworden. En toch zult ge zeker deze preken met genoegen lezen, en om u daartoe aan te moedigen, zal ik hier overschrijven, wat D^s. Francken in zijne tweede leerrede gezegd heeft over den weg tot den Vader.

‘Velen meenen door zichzelven ten hemel te kunnen gaan. Maar hoe? Zal ons eigen hart, zijn natuurlijk begeeren en lusten, - zal dat de weg zijn tot God, zullen wij daaraan onszelven gerust toevertrouwen als aan een veilig pad, welks uitgang de hemel is?

‘Zou ons hart tot God leiden en zijn vaderhuis, - daar moest waarheid in wonen en heerschen, maar ach de grootste leugen heerscht er in. Want de zonde is leugen; leugen omtrent God, leugen

[p. 169]

omtrent onszelven en onze bestemming, leugen omtrent 't ware blijvende geluk. Zou ons hart de weg zijn tot God - van uit zijn diepsten grond moest zich een leven van liefdevollen heiligen zin door geheel ons aanzijn en werken verbreiden. En ons hart wil 't niet juist onafhankelijk van God zijn, terwijl het leven is willig afhankelijk te zijn van God en Hem lief te hebben?

‘Of zal de wereld ons tot God leiden, zij, in welke alleen een leven van zinnelijkheid en schijn gewaardeerd wordt? De geest van waarheid en liefde bezielt noch doordringt haar, en hoe zou zij tot God leiden, daar zij zichzelve aan ons opdringt, om als God gediend te worden, en wij door hare vriendschap tot vijanden Gods worden gesteld?

‘Maar dan onze rede, dat oog van God zelven in ons binnenste geplant - zou haar licht ons niet tot God kunnen leiden? Wij verachten de menschelijke rede niet; wij ontkennen ook niet, dat zij buiten Christus tot op eene zekere hoogte tot God ons het spoor wijzen kan. Maar op zichzelve is zij de weg tot den Vader niet; door den nevel die opstijgt uit het zondige hart, en de onreine dampen der wereld is zij bezoedeld. Waarheid kan zij leeren, niet de waarheid; iets van God kennen, maar niet God zelven zoo als Hij is; iets van het leven voor en in God stamelen, maar 't hart ombuigen tot de liefde Gods, dat kan zij niet.

‘Maar dan ons geweten, zoo als het binnen in ons Gods wet predikt, of als zijne stem versterkt wordt, wanneer die wet van buiten ons tegenkomt.... Als wij alleen Gods onveranderlijk streng bevel hebben, dan blijft er tusschen ons en den Vader, tusschen deze aarde en den hemel eene diepe klove en die klove is het vonnis der veroordeeling, gesproken over een ieder die de wet overtreedt.

‘Jezus is de eenige weg tot den Vader, onze rede vindt in Hem het licht, en die uit de waarheid is vindt in Hem voor enkele sporen der waarheid, de waarheid zelve ontsluijerd. Hij zelf staat in onafgebroken betrekking tot God (blz. 43 enz). Al de stralen van Gods heerlijkheid komen in Hem te zamem Zijn leven is het hoogste leven, in de gemeenschap met God heeft het Zijn grond, in vertrouwen op Hem Zijne kracht, terwijl het zich openbaart in de meest vrije en willige gehoorzaamheid aan den Vader. Zijn denken plaatst alles in betrekking tot Zijnen Vader. Al de vrede en de zaligheid Zijns gemoeds is in Zijns Vaders nabijheid. Zijn willen is te willen als de Vader.

‘En hoe geschikt is die weg voor onzen voet? Hoe geschikt voor ons menschen, daar de waarheid tot ons komt in menschelijken vorm. Hoe geschikt voor ons zondaren? Wij aanschouwen in Christus de goddelijke genade, den verzoener met God. Hoe geschikt voor ons, die leven in het midden der zvereld. Christus is Zelf de wereld doorgegaan,’ enz.

Ik hoop dat dit u aanmoedigen zal om eens weêr preken, ten minste dit voortreffelijk viertal, te lezen.

De eerste schetst het leven van Paulus voor zijne bekeering, naar Hand. XII:3-5. Dat leven wordt ons geschilderd, terwijl de redenaar het oog vestigt: ‘op zijne uitwendige levensomstandigheden, op zijn karakter en godsdienst en op zijne verhouding tot de gemeente van Christus.’ Met genoegen zult ge vervolgens lezen, ik ben er zeker van, hoe dat leven van Paulus voor zijne bekeering: ‘een toonbeeld is van 's menschen ellende buiten Christus, eene proeve van

[p. 170]

Gods bestuur in de leiding zijner toekomstige dienaren, en een krachtig bewijs voor de waarheid van het Evangelie.’ Eindelijk vraagt de Schrijver ons: ‘of wij beneden den onbekeerden Paulus staan, hem gelijk zijn, of ons boven hem plaatsen.’

De tweede, waaruit ik u een en ander mededeelde, draagt het opschrift: Jezus de weg ten hemel, naar Johann. XIV: 6. De redenaar doet onderzoek naar ‘de aanleiding bij welke, den zin waarin, den grond waarop, en de zekerheid waarmede Jezus zich den weg ten hemel noemt,’ om vervolgens overtuigend aan te toonen, dat ‘Hij de zekere, eenige, geschikte en heerlijke weg ten hemel is.’

Het aandoen van den Heer Christus is de inhoud van de derde leerrede, naar aanleiding van Rom. XIII: 14a. Dat is des Christens levenstaak, de groote roeping welke deze ure den jeugdigen leden der gemeente brengt - die bij die gelegenheid bevestigd werden - en als 't hoofddoel van het te vieren Avondmaal.

De laatste behandelt Jezus' afzondering in de woestijn, ons ten voorbeelde, naar aanleiding van Luc. IV: 1. ‘De afzondering van Jezus in de woestijn,’ zegt de Schrijver, ‘zal in al hare waardij ons voor den geest rijzen, als wij bedenken, welke heerlijke ure achter hem ligt, en wat moeijelijke werkkring zich voor hem ontsluit, en wat hij in die veertig dagen deed.’ In het tweede deel wijst hij ons op Jezus ‘als 't wel passende, sterk sprekende, ernstig vermanende en bemoedigende voorbeeld.’

Inderdaad deze leerredenen zullen u bevallen. De vloeijende, duidelijke, levendige stijl zal u boeijen, en zelden las ik preken, die mij zoo aangenaam bezig hielden.

God gevonden te hebben dat is zaligheid, Hem te zoeken dus onze bestemming, dat woord, van Heinroth als ik mij wel herinner, was mij altijd een dierbaar woord, vooral omdat ik daardoor meer de noodzakelijkheid heb begrepen van 't geloof in Christus. Met dat geloof, mijn vriend, kan men niet geheel ongelukkig zijn, en God trooste u daardoor in uwe droefheid.

Uw

D-l.