De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 20]

Kerkhervorming.
Beknopte geschiedenis der Kerkhervorming, een lees- en leerboekje voor Protestantsche huisgezinnen, catechisatien en Zondagsscholen, Te Amsterdam, bij C.L. Brinkman. 1851. 176 blz. Prijs 40 Cents.

De jeugd, de lieve jeugd moet geleerd, gecultiveerd, gedresseerd, - opvoeding! onderwijs! - Stoomploegen om het aankomend geslacht oirbaar te maken voor waarheid, deugd en alles wat - in deze onwelluidende wereld - welluidt; - maar de lieve jeugd moet vooral godsdienstig onderwezen: naast de teeken- de muzijkde dansles, - ook de katechizatie, de predikant of de meester. - Men weet dit in de aanzienlijke wereld thans zeer goed: - men moet het eene doen, en het andere toch niet laten, - danspassen en lieve teekeningen, - ja wel, - maar ook de belijdenis en de katechizatie. - Neemt, waarde lezers, deze kleine inleiding niet kwalijk, waar wij u op een uitmuntend boekje heenwijzen, dat bij de godsdienstige ontwikkeling der lieve jeugd, al is ze niet altijd juist even lief, zeer gewenscht is, voor ons Protestanten, wèl te verstaan. Als men, en 't is billijk, van de andere zijde ook zorgt, dat de geschiedkundige kennis des Christendoms niet wordt verwaarloosd, dan mag en moet de niet-Katholieke kerk van haar regt gebruik maken, om bepaaldelijk de geschiedenis der kerkhervorming in hare geboorte, ontwikkeling, bloei, aan de leerlingen mede te deelen, - ja, bij het godsdienstig onderwijs moest de geschiedkundige kennis der kerkzuivering eene voorname plaats beslaan. - Men heeft zich hier aan eene ergerlijke, onverantwoordelijke nalatigheid schuldig gemaakt, - wij gelooven zelfs, dat ijverige Katholieke godsdienstonderwijzers in onze dagen, bij de meer verlichte leden en leerlingen hunner gemeente, degelijk en krachtig, over de onheilen en de vreesselijke gevolgen der verwerpelijke kerkhervorming, allerlei zaken in het midden brengen, - en daartoe hebben ze het volmaaktste en grootste regt, mits dan ook de Protestanten, van hunne zijde, van hun goed regt evenzoo gebruik maken, en de kinderen en de jonge lieden leeren wat de kerkhervorming is, - waardoor ze ontstond, welke waarde men er aan hechten moet, en wat ze van ons, die in haren zegen deelen, onvoorwaardelijk eischt. - Als nu bepaaldelijk een eenvoudig leerboekje die vragen behandelt en beantwoordt, wordt daardoor aan eene zeer dringende behoefte voor de Protestantsche kerk voldaan. - Men kan toch, waarde heeren predikers en katechizeermeesters! niet meer volstaan, en aan zichzelve en aan de gemeente voldoen, door het godsdienstig onderwijs zaam te knijpen binnen den band van een vijftigtal gememoriseerde Bijbelteksten, of de tien geboden, het apostolisch geloof en het Onze Vader, of binnen de muurtjes van den braven katechismus, of binnen de ingeheide palen van het oude leerstelsel, - daarmede ook al te zijner tijd begonnen en voortgegaan. - Breng de kinderen eerst in de groote, verhevene beeldengalerij der helden des Ouden Verbonds, daar zullen ze hunne plaats weten te vinden, - breng ze dan tot den eenigen Heiland, opdat zij Zijne liefde, dat is: Zijne verlossing en genade, als voor de oogen

[p. 21]

zien en gevoelen, - en neem dan uit uw Evangelie uw stelsel, als gij het kind ‘zoo iets’ vermeent te moeten geven, maar, als ze u dan vragen: wat er na Christus, en na de apostelen, van die groote en heerlijke kerk is geworden, zult ge hun moeten antwoorden, - gij zult hen op den worstelstrijd, toen deze kerk zich eindelijk loswrong uit de knellende boeijen, - moeten opmerkzaam maken. - Uwe leerlingen zullen toch ook moeten weten, waarom, en waardoor ze geene Roomsch-Katholieken, en bepaaldelijk Protestanten zijn en willen blijven, - dat zullen ze moeten begrijpen en verstaan, - en zonder die geschiedkundige kennis, behoudt ge halve Protestanten, en moogt ge u niet verwonderen, als ze eens bij gebrek aan kennis, vroeg of laat naar de Moederkerk heenneigen of teruggaan, - dat hebt gij op uwe rekening. - Daarom is deze beknopte geschiedenis der kerkhervorming, ‘wegens het gewigt der zaak in het algemeen’ reeds hoogst aanbevelenswaardig, - en nog te meer, omdat de bewerking bijzonder gelukkig en gepast is, - en aan twee groote vereischten beantwoordt: volledigheid en onpartijdigheid. - De ongenoemde schrijver dezer bladen heeft getoond, dat hij voor Christelijke kinderen en jongelieden schrijvende, niet eerst een bepaald gekleurd oogenglas of bril heeft opgezet, en de kerkhervorming uit een Gereformeerd, Luthersch, of confessioneel standpunt beschouwde. Hij heeft de geschiedenis, zoo als ze daar ligt, overgenomen, geëxcerpeerd, verhaald, de merkwaardigste feiten medegedeeld, zeer vele bijzonderheden hier en daar ingelascht, en daardoor een even nuttig als onderhoudend en ook partijloos handboekje geleverd. Gij kunt het op uwe Gereformeerde en Luthersche scholen gerustelijk invoeren, - ja zelfs zullen de kinderkens op de gezindheids- of sectenscholen, daar volstrekt geen afschuwelijke, hemeltergende ketterijen in vinden, die arme kinderen! - Gij zult de oude vrienden: Luther, Zwingli, Kalvijn, Arminius, Menno, enz., enz. allen begroeten, en wel - dat is een hoofdverdienste dezer geschiedenis - zoo als de geschiedenis hen begroet, en niet zoo als men hen en hunne leer heeft gekleurd, vernist, hier in het licht, daar in het donker geplaatst, - daarom maakt dit boekje op algemeene deelneming, op de gunst en recommandatie van verstandige menschen in de Protestantsche kerk, aanspraak. Gij vindt daar de voorbereidende inleiding, - de pogingen tot hervorming der kerk vóór de kerkhervorming, - de geschiedenis der hervorming in Duitschland, - de geschiedenis der hervorming in Zwitserland, - de hervorming in andere landen, - de dertigjarige oorlog, - en een zeer verdraagzaam - besluit. - Stelt gerustelijk deze handleiding naast die van Leipoldt en Leo, ja welligt daarboven, wegens de eenvoudige beknoptheid, de aaneenschakeling van merkwaardige feiten, en ziet eens of ge u dan uwe 40 centen beklaagt, - goedkooper kan het toch wel niet hier op aarde! - En daarmede wenschen we den ongenoemden schrijver geluk, dat hij het werk - niet zoo geheel gemakkelijk als het schijnt - op die wijze heeft voleindigd, en voor waarheid, licht en geloof, een geschiedkundig populair ‘Gutachten’ heeft gegeven, dat in onze dagen even noodig als nuttig was, en waarvan welligt meer vruchten zullen geplukt worden, dan hijzelf vermoedt of verwacht.

Spiritus Asper en Lenis.