De Tijdspiegel. Jaargang 8

[p. 249]

Lijden, strijd en zege, op het gebied des Christendoms en des christelijken levens.

Twaalftal leerredenen, door L.S.P. Meyboom, te Nijmegen, bij J.F. Thieme.

‘Den felsten strijd strijdt men om de kostbaarste goederen des levens’ zegt de schrijver in zijne voorrede. 't Verwondert ons dat zoo heet een strijd kan gevoerd worden op godsdienstig terrein. Daar is geen meer vreesselijke haat dan het odium theologicum. 't Is menigmaal alsof juist de christen ‘die hundert Augen des Argus’ heeft. Die een hartelijk dienaar van Christus zich waant, vonnist soms ‘mit einem Achselzucken und verdammt mit einem Christlichen Ach.’ Wij willen dan ook niet ontkennen dat zondige hoogmoed dikwerf de oorzaak is van dien hevigen kamp. Maar waar zoo veel ijver, zoo langdurige, ernstige, moedige strijd bestaat, daar kampt men om meer kostbare goederen, dan om eene zegepraal der wraak. Zoo hevig een strijd, zegt men, kende men onder Grieken en Romeinen niet. O neen, maar 't was toch zeker niet om hunne grootere deugden, dat die strijd minderwas. Waar men onverschillig de goden van oud Griekenland naast den Romeinschen Jupiter plaatsen kon, daar was minder strijd te wachten. Maar 't Christendom, dat niet transigeert, omdat het niets vreest, kampt om de kostbaarste goederen des levens. ‘Daarom wordt er nergens meer geleden en gestreden zegt de heer Meyboom, dan op 't gebied des christelijken levens.’ Dien strijd ‘die in de harten en in de maatschappij der menschen bestendig woelt,’ wil de schrijver doen kennen. Tot dien strijd heeft hij ons aangemoedigd, in dien strijd heeft hij ons getroost. In twaalf preken schetst hij dien strijd.

De verzoeking van onzen Heer in de woestijn wordt door den redenaar beschouwd als het beeld van onzen levensstrijd. Daar is een geest in de wereld, zoo wordt 't in de eerste preek gezegd, die van ons vergt, wat er van den Heer gevergd werd in de woestijn. Indien gij Gods zoon zijt, sprak die geest, gebied dat deze steenen brooden worden. Wie kracht en middelen bezit, zegt hij tot ons, om armoede te ontkomen, moet geene armoede willen lijden. Het eerste waarop hij zich toelegt moet zijn om zichzelven een ruim bestaan te verschaffen. Van Jezus werd daar vervolgens geëischt, dat Hij van het dak des tempels zoude springen, van die verzoeking is de algemeene inhoud, vertooning maken met gaven en krachten, ten einde voor zichzelven aanzien en eer te ontvangen. Van Jezus werd eindelijk gevraagd, dat hij den duivel aanbidden zou, opdat hij de koningrijken der aarde zou hebben. Als iemand in de gelegenheid is om magt te verkrijgen, als hij maar zwijgen en de zonde aanzien wil, hoe noemt de wereld hem, als hij geen vooroordeel ontziet, wat boos is weêrstaat? Zij noemt hem een onvoorzigtigen, die zijne wrereld niet kent, die zijn belang niet verstaat. Dat wij aan die eischen geen gehoor mogen geven, en dat wij tegen dezelve bestaan, wanneer wij dezelfde wapenen bezigen die Jezus gebruikte, zijn de beide laatste deel en der eerste leerrede.

De Heer vond strijd op aarde; hij

[p. 250]

brengt dien ook in de wereld over. Daar komt strijd tusschen zijn geest en dien der wereld, zoodat er lijden voor zijne tegenstanders, zege voor zijne geloovigen geboren wordt. Dit denkbeeld wordt in de 2^de leerrede ontwikkeld. De doop met geest en vuur naar Luk. III: 16^b. In de 3^de schetst de redenaar de wijze waarop onze heer het lijden van dien strijd verdroeg en de zege door Hem behaald. Jezus lijdzaamheid ons voorbeeld, I Pet. II: 18-25. Ligter zal 't ons vallen zachtmoedig en geduldig te blijven onder onverdiend lijden, wanneer wij in de overtuiging staan dat het lijden door een liefderijk (sic?) vader tot ons best bestuurd wordt. Naar aanleiding van Gen. L: 20 worden de gezindheden der menschen en van God bij het plegen en toelaten der zonde voorgesteld, wat hier echter gezegd werd van 't lijden, dat ons overkomt door de zonde van anderen, dat wordt aangetoond ten opzigte van alle lijden in de 5^de preek. Verdrukking, lijden en dood eene onmisbare voorwaarde, om verruiming, vreugde en leven te ontvangen. Johan. XII: 24. Nu vestigt de schrijver het oog op dat lijden en strijden, 't welk uit de eenmaal gevoelde geestelijke behoefte ontstaat, terwijl hij herinnert, dat voor zulk lijden en strijden bij Christus hulp te vinden is. Zalig zijn de armen van geest, Matth. V: 3. Hoe verkeerde lust ons vaak in bitteren strijd brengt en hoe wij naar Christus' woord een einde aan dien strijd moeten maken wordt in de volgende leerrede voorgesteld. Indien oog en hand u ergeren enz. Matth. V: 29, 30. Het doel van de 8^ste is vervolgens aan te toonen, dat wij ook een strijd hebben tegen 's levens moeite en inspanning, waarin slechts de Christen overwinnen kan. Heb. XII: 1 en 2. En nu vraagt de prediker naar de krachten die Christus den zijnen geeft om te overwinnen. Deze zijn: vooreerst de waarheid. De waarheid zal u vrij maken, Johann. VIII: 32^b. Ten tweede ontvangen de geloovigen in 't geloof een veelvermogend wapen (10^de preek), want het geloof overwint de wereld, I Joh. V: 4. Eindelijk is de zegepraal die Christus over zonde en wereld behaalt en behalen doet niet onzeker noch tijdelijk, want (11^de) het Godsrijk staat vast, Heb. XII: 28 hoewel des Christens volle zegepraal eerst komt in eene andere woning van Gods Vaderhuis. Openb. XIV: 13.

Dat alles belooft veel en geeft ook inderdaad veel. Eenvoudig zijn deze leerredenen, eenvoudig in vinding en bewerking, ze bevatten veel wat tot leering en stichting strekken kan. Met veel genoegen hebben wij ze gelezen en bevelen ze zeer gaarne aan onze lezers aan. Onkundigen worden onderwezen, bedroefden getroost, zondaren geroepen, moedeloozen opgewekt tot den strijd. Dat was 't werk van Christus, dat moet ook 't werk zijn van hen die Christus prediken.

Wij hebben 't boekje met te veel aandacht gelezen, om geene aanmerkingen te hebben. Wij stellen te veel belang in die eenvoudige preken, om ze niet bescheiden mede te deelen. Wij zullen ons echter bij een paar opmerkingen bepalen.

Wij hebben den gang opgegeven van des Schrijvers redenering. Is daar nu eene geleidelijke goede orde in? wij twijfelen er aan. Als de Schrijver eerst de grondlijnen getrokken had van 't gebouw, dat hij in dit boekje wilde oprigten, 't zou in beteren meer harmonischen stijl zijn gebouwd. En of 't zoo zoude hebben moeten geschieden dunkt ons niet twijfelachtig. Als men vrij de grondslagen leggen en 't bestek maken kan, zich bewust van overvloed van bouwstoffen, dan zal 't gebouw volmaakter zijn, dan wanneer

[p. 251]

men met eene zekere hoeveelheid van steenen en hout werken moet. Dan moet men er toch wel eens een balk in leggen, die met de andere minder goed overeenkomt, hoe men er ook schaaf en zaag bij gebruike, om hem zoo goed mogelijk te maken. 't Komt ons voor dat de Schrijver zóó gehandeld heeft. 't Heeft den schijn alsof hij eenige preken zoo goed mogelijk heeft zoeken te vereenigen. De vijfde leerrede was gemaakt voor den dankdag in 1847, de tiende voor een zendelingsbidstond, de elfde op het pinksterfeest tijdens de woelingen in het staatkundige. Natuurlijk werd de gang van des schrijvers redenering daardoor belemmerd. Of dat goed te keuren is als men zich bouwstoffen verschaffen kan, om in een beteren, meer gemakkelijken stijl te bouwen?

Wij zijn 't ook niet in alles met den Schrijver eens, als hij den tekst verklaart. 't Kwam ons geene gelukkige gedachte voor, om de Grieksche woorden, bij de onzen vertaald door armen van geest over te betten door die bedelen voor den geest. Door die hand die ergert wordt zijns inziens uitgedrukt de werkkring die een mensch op aarde heeft, zijn ambacht, zijne nering, zijn beroep. Dit zouden wij toch niet gedacht hebben.

't Is vervolgens reeds meermalen gezegd dat Jozef eene neiging tot hoogmoed had, die door 't lijden gefnuikt werd. Dit wordt gezegd, opdat wij de wijsheid van 't Godsbestuur in de leiding van Jozef te beter zouden opmerken. De beschuldiging van hoogmoed tegen Jozef ingebragt door Engelsche deïsten, werd eerst geheel verworpen, maar nu weer eenigzins gewettigd, om de opvoedende wijsheid van God in 't regte daglicht te stellen. Hoezeer wij 't prijzen moeten, dat men de wijsheid van God leere opmerken, zoo moeten wij toch vooral de historie niet a priori construeren, opdat er zulke resultaten uit voortkomen, die ons de wijsheid Gods doen verstaan. Ligt mogelijk dat de Allerhoogste geheel andere oogmerken had, dan wij a priori meenden te moeten vaststellen. Daar was een tijd dat men het zonnestelsel construeerde naar de toenmalige begrippen, en de wijsheid Gods aantoonde en loofde, omdat Hij juist op die wijze den loop der hemelligchamen geordend had. Maar zie later blijkt 't, dat 't zonnestelsel hoogst waarschijnlijk lang in duigen gevallen was, als't zoo ingerigt was, als ze toen met de wijsheid Gods zoo overeenkomstig geoordeeld hadden. De geschiedenis spreke dan, men hoore haar eenvoudig verslag, maar overdrijve niets, al ware het dat Gods wijsheid daardoor heerlijker zou schitteren. Vooral worde er geene traditioneele exegese uit geboren.

Van Jozef zegt onze schrijver nu ook, ‘dat er in zijn hart eene sterke neiging tot hoogmoed huisvestte, door zijns vaders partijdige liefde gevoed en reeds vrij erg ontwikkeld.’ 't Bewijs voor die beschuldiging is, dat hij droomde, dat hij die droomen verhaalde en 't kwaad gerucht van zijne broeders overbragt. Daaruit wordt dan bewezen hoe goed de leiding Gods voor Jozef was. Zonder aan 't laatste iets te derogeren beschuldigt men den jongeling Jozef toch vrij hard. De zeventienjarige jongeling bragt 't kwaad gerucht van zijne broeders tot zijnen vader. Maar is dat nu een bewijs voor eene vrij sterke ontwikkeling van hoogmoed? De jongste kinderen in 't gezin doen dat niet zelden, vooral als de ouders hun eene groote voorkeur betoonen. De schuld lag zeker meer bij Jakob. Hij betoonde aan Jozef bij voor-

[p. 252]

keur zijne liefde, hij maakte hem zelfs een bijzonder kleed. Maar hij droomde zulke droomen, die van toekomstige grootheid spreken! Is 't mogelijk, zal dat bewijzen moeten, dat Jozef eene sterke neiging tot hoogmoed had. Welke zeventienjarige jongeling droomde wel niet eens van glorie in de toekomst, hij verhaalde die droomen, maar zonder ophef, eenvoudig. En toen zijne broeders hem zeggen: zult gij dan waarlijk koning over ons zijn en hem haatten, verhaalde hij toch nog zijn anderen droom. Zijn hoogmoed zou dan toch zeer onnoozel geweest zijn, zoo onverstandig pleegde hij anders niet te handelen. Jakob betoonde hem eene onverstandige liefde. Ligt zou 't hem hoogmoedig hebben kunnen maken. 't Was wonder als 't hem niet wat bedorven had. Maar als ik nu lees van dien jongeling in Potifars huis, van zijns meesters liefde en achting voor den slaaf, van zijne edele overwinning in de verzoeking, neen dan kan 't er bij mij niet in, dat die Jozef, dien ik zoo lief had van mijne jeugd af aan zoo buitengewoon hoogmoedig zou geweest zijn.

Nog eene aanmerking zij geoorloofd. De zoogenaamde liberalen klagen over 't harde vonnis, dat niet zelden over hen uitgesproken wordt. Maar zijn wij op dat punt onschuldig. Wij zeggen dikwijls veel wat hun niet anders kan voorkomen dan hard en streng. Dat doen wij dan wel niet opzettelijk, maar ze moeten 't toch maar hooren. Zoo spreekt onze schrijver (in de 3^e leerr.) hoe wij ons moeten gedragen bij miskenning op het gebied des kerkelijken levens. ‘Zij, zoo zegt hij, die de vroomheid langs huizen en straten dragen heeten u een grof mensch, een wereldling. De liefhebbers van menschengezag waarschuwen voor u. Zij die 't wezen der godsliefde in 't hangen aan vormen stellen verachten u. Die slaven van den geest willen blijven, en de leugen en 't onregt niet laten varen kanten zich tegen u. Wat moeten wij nu doen - zwijgen en lijden, onze tegenstanders vermoeijen door geduld. Maar dat is toch waarlijk geen zwijgen, als men hen, 't zij dan op zijdelingsche wijze, met zoovele titels heeft aangewezen. Als 't pligt is zachtmoedig tot hen te spreken, dan moet 't ook pligt zijn zachtmoedig over hen te spreken.’

Met hartelijke belangstelling hebben wij 't boekje gelezen. Druk en uitvoering verdienen allen lof.

D- l.