De Tijdspiegel. Jaargang 8

Nagalm der feestviering te Groningen, den 25 September 1850, en volgende dagen, bij gelegenheid der inwijding van het academie-gebouw.

Dichtstuk van F.C. de Greuve. Te Groningen, bij P. van Zweeden. 1850.

We zijn alles behalve vijanden van de Groninger Hoogeschool en van de Groninger school tevens; we kunnen soms met luider keele en met geheel onze ziel galmen over vooruitgang en verlichting; we gelooven bepaalde voorstanders van poëzij te zijn; we houden op zijn tijd van jok en jool, en hadden met de jeugd wel meê willen doen aan de maskerade, en met de oud-kweekelingen van Gruno's Minerva gaarne

‘aangezeten

Niet uit nooddruft, niet om te eten

Maar te juublen;’

we zouden daarenboven dolgraag al die nieuw gepromoveerde doctoren onze hulde toegebragt en het vuurwerk - ‘vuurbezwering’ (!!) noemt het de maker van den Nagalm - aanschouwd hebben; we hadden dat alles willen doen, al had het ons ook veel geld gekost, als we maar verschoond waren gebleven van het lezen van dezen naklank op al de feesten, die nog versch in ieders geheugen liggen door de dagbladen, door de brochures, door het welgeschreven verslag in de ‘Europa,’ en door duizend en één wandelende beschrijvingen, die we hebben ontmoet. In waarheid, we kunnen dien ondichterlijken Maerlant dezer eeuw, dien nieuw modischen kronijkschrijver niet toejuichen, omdat we de Muze niet willen verlaagd zien tot uitkraamster van zielloos berijmde feiten, waarbij nog maar ontbreekt, dat zij als een liedjeszangster, voorzien van een beschilderd doek, de rijmsels uitbulkt op de wijze van ‘Femmes voulez vous éprouver, en hare woorden toelicht (?) door het kloppen met een stok op de ‘zichtbare poëzij’ (?) achter zich. Het denkbeeld om die voor Groningen onvergetelijke dagen in herinnering te houden, is zeker allezins natuurlijk en billijk; we kunnen het dan ook nog eventjes door de vingers zien, dat professor de Greuve in de eerste wintervergadering van het Departement Groningen der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, de nog feestelijk gestemde inwoners der akademiestad nagalmde van ‘Wien Neêrlands bloed’ van den ‘dag van 't feest der tempelwijding;’ dat hij ondichterlijk op den eersten dag zag:

‘naar 't ruime marktplein stappen

Een langen achtbren stoet van mannen, paar aan paar;
Gerangschikt en omstuwd van burgers, schaar bij schaar;’

wij vergeven het hem dat hij, misschien nog vervuld van den invloed van Spandaws niet prijsbaren feestzang zich ook aan 't rijmwerk heeft gezet - er is niets aanstekelijker dan middelmatigheid -

[p. 36]

opdat voor de Maatschappij, waarin hij moest optreden

‘Het hoofdwerk van dien dag met luister (?) werd verrigt’;

maar dat hij al die rijmelarij aan de pers overgaf, en nog wel in de meening dat het wat op zou brengen ten voordeele van het fonds ter aanmoediging van studie - zie, dat is wat al te kras en nog krasser is het dat hij dit potpourri van ongeveer een douzijn verschillende dichtmaten een een dichtstuk heet: O profanation des choses les plus saintes! zou een Deventersch Professor uitroepen, zoo hij nog met ons aan de Leidsche Alma Mater verkeerde, - en nu zeggen wij het hem na, waar het 't werk geldt van zijn collega, die de wijsbegeerte misschien met vrucht doceert aan zijne studenten, maar door dit gewrocht zijne ondichterlijke zijde bloot geeft aan ieder, die iets meer verlangt in een ‘poëtisch bouwstuk,’ - om eens te vrijmetselaren - dan de opsomming van gebeurtenissen, waarbij het ‘volk op de been is’ geweest en ‘gewemeld’ heeft ‘door de straten, de vreugde in 't oog, verrukt in 't hart, niet uitgelaten,’ en zich niet af laat schepen door een naar de katheder riekende captatio benevolentiae:

De nagalm van dit feest, gewijd dier nieuwe stichting,

Rol van mijn lippen thans en klinke u luide in 't oor.

Gewis, o IJv'raars voor beschaving en verlichting

Gij schenkt uw zanger met welwillendheid gehoor.

Hem, die waarlijk aanspraak maken mag op den naam van dichter, zal het niet in de hersenen komen zich een sujet ter bearbeiding te kiezen als het onderwerpelijke; het kan toch uit den aard der zake schier niets anders zijn dan rijmelarij, tenzij een man als Bilderdijk pour son bon plaisir het opgevat en het bezield hadde met zijn altoos vaardigen genie. Dan, het spreekt van zelf, dat een maaltijd en een harddraverij - de ondichterlijkste uitspanning die men zich denken kan - het uitdeelen van diplomata aan erkende mannen van wetenschap en kennis, het rondtrekken van ‘boekverkoopers, drukkers, binders,’ die men zag

‘Bij het licht van fakkels

En de maats aan 't werk met zwier-

- - drukken vouwen

Maar, het mooiste van de klucht

Uit een opgelaten luchtbol

Liedjes (doen) fladdren door de lucht’

maar het spreekt van zelf dat dit alles voor een minderen God geen onderwerp zou zijn om zoo te behandelen, dat de kunst er bij wint, en maar niet om den door het terugslaand rijmwoord opgetogen hoorder er bij te zien gapen van bewondering, gelijk de kinderen voor de banketwinkels op St. Nicolaas avond, die tegenwoordig ook al beschreven wordt door bekwaam en onbekwaam, voor jong en oud. Wil iemand onzer lezers behalve de, tusschen aanhalingsteeken gegeven, proeven nog een paar andere blijken, dat de Groninger Professor geen Professor in de dichtkunst, maar een nare rijmelaar is, wij willen ze hem niet onthouden. Wij kiezen er de beschrijving van den wedren op den tweeden dag voor, met den vierregeligen overgang van het uitdeelen der doctersbullen:

‘Zóó werd, toen reeds de zon den tweeden dag verguldde

(een echt St Nicolaas-beeld: 't is of de zon een groote kwast heeft met een vervaarlijke reep ‘goud’ om den dag te beplakken)-

Het tempelkoor gewijd door de openlijke hulde
Aan mannen van verdienste; en, na deez' plegtigheid,
De volksstroom naar genot van andren aard geleid.
Daar vangt de wedrit aan! Ziet, hoe de paarden draven
Langs 't afgebakend pad! Hoe zij, gedwee als slaven,
Zich onderwerpen aan den wil en heerschappij
Van hun berijders! - Die berijders, zijn ze vrij?-

(daar komt inderdaad de philosooph er tusschen, en als dat geschiedt, hebben wij meestal gezien dat de poëzij, zoo ze

[p. 37]

al aanwezig was wegvlugtte; maar hier kon de wijsbegeerte zich gerust vertoonen, de poëzij was er niet en liet zich dus niet bang maken door haar effen tronie.)

Niet vrij, zweept hen de drift, sleept hen de hartstogt mede.-
De ware vrijheid is afhanklijk van de Rede,
Die 's menschen daden en begeerten reeglen moet.-
Al wint hij dan geen prijs of premie; honger goed
Dan lof, is hem 't besef van zuivre pligtbetrachting.
Als 't loon zijns goeden wils; en zóó verwerft hij achting
Bij alle braven, en verbeidt uit hooger sfeer.
Den zegen van zijn God, zijn Vader en zijn' Heer.

En die common places werden gedrukt, in dezelfde stad, misschien op dezelfde drukkerij en met dezelfde letters, die de Hipprokreen-ontzwaveling in het licht deed komen! Het spijt ons, dat we niet ‘hart en stem’ kunnen verheffen en juichen met klem’ (blz. 24) over dit en het volgende citaat: maar wie een vriend van flaauwheden wezen kan, wij kunnen niet dan afkeuren wat meer dan den stempel der middelmatigheid draagt: sedert de Verontschuldiging van een onzer dichters verschenen is, is het hoog tijd te waarschuwen tegen berijmd proza.

Dat heil (het heil van stad en burgerij) ligt mede in 't doel

van 't nieuw gesticht besloten.

Want wetenschap verlicht den geest, beschaaft den zin

Voor 't ware, schoone en gorde, en kweekt bij landgenooten

Gevoelens aan van regt en pligt en menschenmin.

Dat heil is duurzaam, schoon wij allen die 't betrachten

En medewerken tot den luister van 't Gesticht,

Verganklijk zijn: want van geslachten tot geslachten

Blijft schittren onverpoosd het eens ontstoken licht.

t Was daarom, dat ook wij met welgevallen deelden

In 't op den laatsten dag gevierde Kinderfeest,

En bij hun optogt met het blij verschiet ons streelden:

Dat bij dat jong geslacht, gevormd naar hart en geest,

't Herdenken van ons feest nog stof tot dank zal geven,
Als ze, op ons voorbeeld, eens naar 't zelfde doelwit streven.

Die laatste regel is een model van welluidendheid.

Welaan! Met moed,

Met lust gespoed

Naar 't eind van onze baan.

En die regels geven ons van zelf een slot aan - want ook wij spoeden met lust naar het eind van dit ons woord over dit rijmproduct. Vraagt men ons of het nu zooveel slechter is dan menig ander gelegenheidsstuk - zoo antwoorden wij, dat er mogelijk nog slechtere zijn; maar dat die de verschijning van het hierboven genoemde niet verschoonbaar maken. De Groningsche hoogeschool in deze dagen van bezuiniging hernieuwd, is een te merkwaardig teeken des tijds om niet bezongen te worden, met al den waarachtigen gloed des dichters; is een te opmerkelijk feit om alleen door een Latijnsche oratie te worden gehuldigd, waaraan het, niet door gymnasiën en akademiën gevlogen, gekropen, en gesleept publiek niets heeft: de feesten, door bewoners van stad en lande grootendeels bekostigd bij inschrijving, zijn een te schitterend blijk van ingenomenheid met en waardering van hunne hoogeschool - dat Palladium van Waarheid en Liefde van Licht en Regt - dan dat een brekebeen er de luit voor zou opnemen. En juist daarom verdient deze nagalm een galm van langeren adem om hem te overstemmen, opdat de menigte, niet met opgespalkte monden haar ‘anathema!’ weerhoude uit goedwilligheid en onverstand. Een groot feit eischt een groot zanger. Zal er uit Groningen geen ander opstaan dan de Greuve en Spandaw? Och, waarom mogt Lulofs deze feestviering niet beleven: hij zou ons gewis schadeloos gesteld hebben voor het ontbreken van poëzij bij een zoo poëtische verschijning als het Nieuw-Akademie gebouw in een tijd, waarin kunsten en wetenschappen, licht en leven met een socialistische woede worden bekampt door domheid en onkunde, door nacht en slaperigheid - om evenwel verwonnen te worden op den wenk en den wil van Hem, die eens zelf die hemeltaal verkondigde aan een duistere wereld: Daar zij licht!