De Tijdspiegel. Jaargang 7

Dagboek van een Evangelie-dienaar, gehouden op zijn reis naar en door het Heilige Land.

Naar het Engelsch van George Fisk, predikant te Londen, twee deelen, met platen. Haarlem Erven F. Bohn.

Te regt zegt de onbekende vertaler die zich van zijn taak uitmuntend gekweten heeft, in de voorrede van dit werk.

‘De vertaler durft zich vleijen dat er... in ons vaderland genoeg lezers zullen gevonden worden, die belang stellen in de heilige oorden, uit welke vrede, verlossing en zaligheid voor het gansche menschdom is opgegaan.’

Toen wij dit werk in de dagbladen aangekondigd zagen, trok het niet alleen onze aandacht, maar wekte het onze nieuwsgierigheid dermate op, dat wij besloten het ons aan te schaffen en te lezen.

Dat land toch, waar Israëls kroost van klein groot, en omgekeerd van de hoogte der heerlijkheid en magt in de diepte der afzigtelijkste slavernij en ellende neêrgeslingerd werd; dat land, waar ééns Abraham en zijn zonen, een Mozes met het magtig volk verlost uit den diensthuize van Egypte in de woestijn veertig jaren omgezworven hebben; dat land, waar de Christus Gods geleefd heeft en gestorven, maar ook opgewekt en ter regterhand des Vaders verheerlijkt is; dat land waar 't licht der waarheid ontstoken werd, dat later ons bestraalde, en eens alom alle volkeren der wereld beschijnen zal - o, 't kan niet anders of het heeft voor den Christen iets aantrekkelijks. Hoe veel hij er door onderzoek van te weten kwam, nooit is de nieuwsgierigheid voldaan, en naarmate er meer aan voldaan wordt, te meer men naar dat weleer gezegend land zich voelt heengetrokken. Die belangstelling vooral wordt tegenwoordig grooter, naarmate de verschijnselen in 't Oosten ons overtuigen, dat de toekomst zwanger gaat

[p. 10]

van hoogstgewigtige gebeurtenissen, die met het oogop de gewijde bladeren, en met terugzigt op 't geen de heilige zangers, op 't geen de Christus, op 't geen Zijn discipelen spraken, tot niets anders leiden kunnen en leiden zullen dan, de uitbreiding van 't rijk des lichts en der waarheid, waardoor 't zal worden één God, aller Vader, en Christus, de Heer, de Redder der wereld.

Maar ter zake.

Van der jeugd aan was ik bezield van heilig verlangen om Palestina te zien, en de streken te bezoeken waar Israëls kroost had omgezworven, een David de vlakten deed wêergalmen van snarenspel en gezang, of de eer van Jehova tegenover zijn vijanden werd gehandhaafd.

O! wat ik aan de lippen mijner vrome, onvergetelijke moeder hing, als zij mij van dat land en van dat volk des Heeren vertelde, en wat ik haar lastig viel met vragen, als ik bij 't lezen in den grooten Bijbel met koperen sloten, iets historischs of geographischs aantrof, dat ik niet wist, en waar 'k graag meer van woû weten. Wat ik later opgetogen was van verrukking, toen 'k op mijn verjaardag J.F. Röhr's beschrijving van Palestina ten tijde van Jezus' omwandeling present kreeg! - Tranen van blijdschap glinsterden in mijn oogen. Dag aan dag, als 'k uit de school weêr t' huis kwam zat ik te lezen, en op de kaart van Palestina de plaatsen op te zoeken, waar 'k Bijbellezende kennis meê gemaakt had.

En die belangstelling in wat men 't Heilige land noemt, nam toe, toen 'k ouder geworden met de kruistogten bekend werd, en las wat stroomen bloeds den grond dáár kleurden, en wat wreedheid en willekeur dáár gepleegd werden.

Sedert is alles wat daarmeê in verband staat, en nieuw en helder licht over dien gewijden grond werpt, en de geschiedenis opklaart, mij welkom.

Van die zucht en van dat verlangen doordrongen, begaf zich onze Engelsche ambtsbroeder Fisk, den vijfden Maart 1842, op reis van Londen naar Alexandrie over Boulogne, Parijs, Lion, Avignon, Marseille, Genua, Livorno, Civita Vecchia, Rome, Napels, en Malta.

Van Alexandrie ging hij over Kairo langs den Nijl, na de pyramieden bezocht te hebben, door de woestijn van Suez naar die van Sin; van daar naar Horeb-Sinaï, beklom den berg der wetgeving, en voorts door de woestijn van Paran, langs den berg Seïr naar Palestina. Na een verblijf van drieweken te Jeruzalem, waarbij geen enkele plaats in den Bijbel van eenig belang onbezocht bleef, vertrok hij naar Constantinopel; op reis derwaarts alles aandoende wat van eenig belang kan gerekend worden. Eindelijk van daar langs den Donau en Rijn naar Calais, en zoo over 't Britsch kanaal naar Londen terug, waar hij in October van dat jaar gezond in den kring zijner gemeente en van zijn huisgezin aankwam.

Ziedaar zoo terloops de reisroute opgegeven.

Reeds uit deze oppervlakkige opgave zal men zich overtuigd houden dat het werk niet slechts een reis naar, maar inderdaad door het heilige land zal bevatten. En zóó is 't ook, en moge die beschrijving niet van dat poëtisch licht bestraald zijn, of dien dichterlijken gloed ademen, die over Lamartines opmerkingen door 't Oosten verspreid liggen, zij boeide ons meer dan die van Frankrijks dichter en staatsman. Daarom omdat zij eenvoudiger is, daarom omdat zij in verband gebragt is tot den Bijbel, daarom omdat zij de geloofwaardigheid van dat Godsgeschenk meer staaft dan alle bewijzen

[p. 11]

door geleerden in hun compendia meêgedeeld. Daarom eindelijk omdat zij, mag ik het zoo noemen? met het Bijbelsch oog bekeken is.

Die beschrijving heeft er juist te meer waarde om in onze schatting, omdat zij van een kundig ambtsbroeder is geschreven, die niet alleen door reislust gedreven en om een kijkje te nemen dien togt ondernam, maar omdat bij èn zijn kennis wilde uitbreiden, èn zijn geloof er door zocht te bevestigen.

En dat hij de pen kan voeren, wordt ge al dadelijk gewaar, als gij zijn beschrijving van Rome en deszelfs omstreken leest, en als gij de gewaarwordingen die hem bezielen u ziet meêgedeeld. Meer dan dat, als gij zoo van tijd tot tijd onwillekeurig in staat zijt, om eens de diepte van zijn vroom en van heiligen ijver blakend gemoed te peilen, dan vat ge hoogachting voor hem op, en dan gevoelt ge u aangetrokken naar den man, al bezigt bij somtijds een enkel woord, waar ge liever iets anders voor gelezen hadt.

Nog eens: al ontbreekt er die poëtische tint en gloed die 't werk van Lamartine zooveel opgang deed maken, gij vindt er meer degelijkheid, gij vindt er meer positiefs, en bij zijn beschrijving, ongekunsteld en onopgesmukt als zij is, is 't u of ge Paulus op zijn togten vergezelt, en of ge bij de opgedolven overblijfselen van Pompeji staat. Uiterst belangrijk voor volken- en zedekennis is, om van geen andere te gewagen, zijn verslag van de Bedouinen.

En toch is 't hier en daar meer dan bloote, eenvoudige, ongekunstelde beschrijving. Meermalen roert hij u, en weet hij u te treffen, en doet hij u aan, als hij b.v. bij 't beklimmen van Horeb-Sinai schetst wat zich uit het verledene aan zijn oog voordoet, of als hij een blik werpt op 't lot van Israëls diep gezonken nageslacht.

Hebt ge lust een schoon, boeijend tafereel te lezen?.. Sla dan het tweede deel eens op, en lees blz. 100 en volgende. Ik verzeker u, die schildering van den overtogt van Israël over den Jordaan onder Jozua doen 't hoofd en hart van onzen medebroeder eer aan.

We zouden zoo kunnen voortgaan, en wijzen op blz. 187 de beschrijving bevattende van Baalbek en de puinhoopen van Baals tempel en meer anderen. Maar genoeg.

Niet omdat we hier veel nieuws en vreemds vonden, niet omdat de wetenschap verrijkt is, zijn we met dit werk ingenomen. Neen maar omdat, gelijk reeds gezegd is, alles heenwijst naar den Bijbel, en als 't ware de Bijbel eenigzins althans tot reisboek is gevolgd. Wie zou niet toestemmen wat hij blz. 188 met zooveel warmte neêrschrijft staande bij de puinhoopen van Baals tempel.

‘Elke nog overgebleven zuil, elk gevallen kapiteel, waarover nu de hagedis schuifelt, waar de slang zich thans omheen kronkelt, spreekt luide tot het nageslacht, dat deze merkwaardige bouwvallen gadeslaat, nog altijd grootsch en indrukwekkend, ondanks hunnen verwoesten, verlaten toestand.

‘Uit dit oogpunt beschouwd zijn de puinhoopen van elken heidenschen tempel belangwekkend voor het Christelijk gemoed. Welke pracht heeft niet het bijgeloof en de afgoderij besteed aan vergankelijke dwalingen. Weinig dachten de vereerders van die goden, dat er geen goden waren, en dat zij den eenigen woren God gedenkzuilen stichtten! Hoe vreemd is het en hoe vernederend tevens, dat het den mensch, een schepsel

[p. 12]

van den dag, vergund is, door zijne onvermoeide pogingen gebouwen op te rigten, die duurzaam schijnen, terwijl de naam des kunstenaars, die daartoe het plan ontwierp, voor altijd is weggevaagd uit de rij der menschelijke overleveringen. Door wien werd het plan van Baalbek ontworpen?... De bloote gissing heeft hier een weinig bevredigend antwoord, en gissing doet slechts nieuwe gissing ontstaan. Zullen wij daaraan het oor leenen? Waartoe zou dat leiden?

‘Het was mij een treffend gevoel te midden van de bouwvallen van Baalbek, in het westen op den Libanon te mogen staren. De Libanon was reeds oud, - was reeds grijs geworden in den loop der eeuwen, lang vóórdat het genie der Grieken zich in Baalbek luisterrijk openbaarde. En datzelfde Baalbek dat wij vergelijkenderwijze nieuw mogen noemen, verliest zich in den nacht der eeuwen; het lijkkleed van den tijd bedekt het, terwijl de Libanon van de Schepping dagteekent, bij alle menschen bekend, en zijne geschiedenis door eene gewijde pen geboekt is. Men heeft hier geene gissingen te maken. De Libanon staat daar tegenover de bouwvallen van Baalbek, gelijk de eeuwige waarheid Gods, en ziet met medelijden neder op de afdwalingen van een gevallen geslacht. En terwijl Baalbek eene geheele vernietiging te gemoet gaat, neemt de luister van den Libanon steeds toe en verzinnelijkt het denkbeeld van eeuwigen duur. Zoo wij over God en menschen, over tijd en eeuwigheid nadenkende, levendig van dit denkbeeld doordrongen zijn, zullen wij minder gevaar loopen van het regte spoor af te dwalen.’

Met de uiterste belangstelling vernamen wij zijne ontmoeting te Beirut met Assaad-Yacoob Hayat een Syrisch Christen en lid van de oorspronkelijke Kerk van Antiochie. Deze edele man ontziet geen moeite om 't Christendom in zijn vaderland te bevorderen en uit te breiden. Gedurende zijn tweejarig verblijf aan de universiteit te Cambridge, was hij de Engelsche taal volkomen magtig geworden, en houdt zich onledig om onder zijn landgenooten onderwijzers aan te kweeken voor het volk, waarin hij aanvankelijk goed geslaagd is. ‘Opdit oogenblik, meldt de Schrijver, dat ik dit alles te boek stel, is Assaad, benevens zijne echtgenoote en kind mijn gast, even als een zijner jeugdige leerlingen, Patragi Zacharias.’

Deze edele man had die reis naar Londen ondernomen om den bijstand van vermogenden voor zijn gewigtig werk in te roepen. Hij zamelde liefdegaven in voor de opvoeding en het onderrigt van behoeftigen. Abdallah Araman, Moossa Tanoos en Nassif Giamal waren te Chelsea op 's lands school geplaatst; terwijl Antonio Amiuni te Londen in de geneeskunde studeerde en Patragi Zacharias in October 1843 de universiteit van Cambridge zou bezoeken.

Assaad had toen reeds twee scholen te Beirut en een te Damascus gesticht, waar onseveer 600 kinderen onderwezen werden.

Bij het neêrschrijven van dit berigt dachten wij aan de Kaapsche boeren. Wat zal daarvoor gedaan worden?.... Of zal in de behoeften dier aan Nederland getrouw gebleven zielen niet voorzien worden?....

Één gewigtig artikel nog, 't is de noot op blz. 220, nadat de Schrijver opmerkzaam heeft gemaakt op den ondergang van 't Ottomannische rijk en 't bewustzijn daarvan bij vele Turken.

‘De Turken,’ zegt hij, ‘gelooven vrij algemeen, dat binnen veertig jaren het Christendom allerwege heerschen zal.

[p. 13]

Deze meening is thans eene zekere verwachting geworden, en daar ééne der hoofdleeringen van den Koran het geloof aan een onfeilbaar noodlot voorschrijft, zoo ziet men van lieverlede alle vijandige gezindheid jegens de Christenen ophouden en te niet gaan.’

Wij onthouden ons van aanmerkingen, maar komen er gul voor uit dat de verwezenlijking van dat volksgeloof vervulling der profetie en de gebedsverhooring van den Christen zijn zal, wien 't hart op de regte plaats zit.

En nu de pen neêrgelegd. Hier en daar aanmerkingen te maken is gemakkelijk, b.v. vertoornde God, de wrekende God, meer Oudtestamentisch dan leer van Christus en Christelijke voorstelling... Doch punctum. Wat minder over het dogma getwist, en wat meer de groote liefdeles betracht, dàn zal alles in orde komen.

Één aanmerking, niet dat ik den schoolmeester uithangen wil, of een muggenzifter ben, maar soms is de correctie al heel slordig geschied.

Overigens verklaar ik 't werk met het grootste genoegen gelezen te hebben en durf het vrijmoedig aanbevelen als een degelijk boek dat de bibliotheek van een dominé en van een onderzoeklievend leek niet ontsieren zal.

De plaatjes van Duitschen bodem zijn niet onaardig, de typographische uitvoering zeer goed.