De Tijdspiegel. Jaargang 7

't Eerste schot voor het hotel van buitenlandsche zaken te Parijs, op den 23^sten Februarij 1848.

(Toen in Februarij 1848 te Parijs eene revolutie uitbrak, was ik voor zaken, mijnen boekhandel betreffende, juist dáár. Parijs te verlaten was eene onmogelijkheid. Ik schikte mij in 't geval, en trachtte 't verlies van tijd zooveel mogelijk te vergoeden, door van deze gelegenheid gebruik te maken om waar te nemen hoe de Parijzenaars revolutie maken. Schoon mijne familie natuurlijk zeer bezorgd was, en ik door menigeen beklaagd werd, waren er toch ook die mijnen toestand benijdden, en gaarne hunne nieuwsgierigheid hadden bevredigd gezien. Zonder mij te veel bloot te stellen, heb ik dan ook nog al veel waargenomen. Zich in zijne kamer zonder bezigheid of gezelschap op te sluiten, ging moeijelijk. Zoo bevond ik mij dan den 23 Februarij, des avonds te tien ure, op den Boulevard des Capucines, digt bij het ministerie van Buitenlandsche Zaken, toen daar 't schot viel, dat aan verraad deed denken, het volk op nieuw te wapen riep, in 't eigen oogenblik honderden barricades als door tooverkunst daarstelde, en ten gevolge had dat Frankrijk des anderen daags geen koning meer bezat. Op dat oogenblik, te tien ure des avonds, was het feest in Parijs, ieder was vol vreugde en volkomen gerust. De huizen waren geillumineerd tot aan de bovenste verdieping. Men had de aftreding of wegzending van den minister Guizot verkregen, en scheen daarmede voldaan. Of dat noodlottige schot de omwenteling heeft doen geboren worden en met haar de republiek, dan wel of het de gebeurtenissen slechts eenigzins verhaast heeft, wie zal dat beslissen? Genoeg, dat duizende Parijzenaars van oordeel waren, gelijk ik op het strijdveld zelf vernemen kon, que tout était fini. Ik zal dien avond en dien nacht nimmer vergeten. De moeite die ik had om mijn hôtel, een uur van daar gelegen, te bereiken, het wild geschreeuw en de plundering die de oprigting der tallooze barricades vergezelden, de duisternis die al dadelijk de luisterrijke illuminatie verving, het luiden der alarmklok, het knallen der geweerschoten in alle rigtingen, en vooral de akelige alarmkreet ‘aux armes!’ 't maakte een' verwonderlijken en diepen indruk op mij. Ik ging dien nacht niet te bed, en bragt denzelven met mijne huisgenooten voor het open raam door. Geen wonder dat het sedert altoos veel belangstelling bij mij gewekt heeft, hoe het eigenlijk met dat schot voor het hôtel van den minister Guizot was toegegaan; of werkelijk door de troepen het eerst en onberaden vuur gegeven was en daardoor aanleiding tot de wraakkreten: ‘nous sommes trahis! vengeance!’; dan wel of hier door de hoofden der revolutiemakers eene comedie gespeeld is. Het laatste

[p. 304]

schijnt het geval te wezen. Een zeker regtsgeding dezer dagen te Parijs gevoerd en in de Gazette des Tribunaux medegedeeld ligt een slipje van dien sluijer op. Velen hebben met mij belang in die gebeurtenis gesteld en ik meende derhalve den lezers van de Tijdspiegel geen ondienst te doen door hun een klein verslag der bedoelde teregtzitting mede te deelen. Het regtsgeding heeft wel geene bepaalde daadzaken aan het licht gebragt, maar doet toch het vermoeden rijzen, dat die heer Lagrange meer deel heeft gehad aan het zoogenaamde ‘verraad’ der troepen, dan hij nu wel weten wil.)

's Hage, 25 Maart 1850.

K. Fuhri.

Regtsgeding van den heer Lagrange tegen den courrier De la Gironde.

‘Men werft in de klubs: men houdt revuën gedurende de banketten; er worden gelden ingezameld om kruid en wapenen aan te koopen, in naam van zoogenoemde wettige vennootschappen.

‘De lijkbezorger, met zijn galeiboefachtig gelaat, dat door geheel Frankrijk bekend is, maakt zijne karren en fakkels gereed voor eene nieuwe vertooning.

‘In afwachting van den oogst, waarop hij hoopt, vraagt die ellendeling onophoudelijk om eene algemeene amnestie, ten einde het leger ten opstand te vergrooten.’

Ziedaar de woorden uit den Courrier de la Gironde van 21 Januarij 1849, in welke de heer Lagrange, volksvertegenwoordiger, eene lasterlijke strekking heeft gemeend te ontdekken, en waarom hij den redacteur van dat blad, den heer Grucy, heeft doen dagvaarden. Bij verstek had het hof van assises van de Seine genoemden redacteur veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf en 1000 fr. boete. Tegen dit vonnis is de Courrier de la Gironde in oppositie gekomen, en de zaak op nieuw behandeld geworden voor hetzelfde Hof, den 11 Maart jl.

Van die zitting nu willen wij een klein verslag geven, daar zij eenig licht verspreidt over het begin van den opstand van Februarij 1848.

De President. Blijft gij bij uw voornemen, mijnheer Lagrange, om u als civiele partij in deze zaak te stellen?

Lagrange. Ja.

De getuigen van beide kanten worden opgeroepen; de heeren de Lamartine en Armand Marrast, tot die getuigen behoorende, zijn niet tegenwoordig.

Na eenige woordenwisseling tusschen de advokaten der beide partijen, den Heer Crémieux voor den Heer Lagrange; en den Heer Delangle voor den redacteur van den Courrier, over het al of niet toelaten van sommige getuigen, worden, het eerst de getuigen à décharge gehoord.

De Heer Chauveau, advokaat te Bourdeaux, eerste getuige. Ik ken Grucy; den Heer Lagrange zie ik heden voor het eerst. Drie weken ongeveer na de revolutie van Februarij, begaf ik mij naar Bourdeaux, met verscheidene personen, onder welke zich bevond de heer Sauriac, commissaris, die naar Montauban gezonden werd. Hij verhaalde ons, dat toen in den avond van den 23, alles rustig werd, de republiekeinen vereenigd waren in de bureaux van den National, en dat de heer Marrast zeide: ‘'t moet hierbij niet blijven; wij moeten op nieuw beginnen;’ dat daarop een zestigtal zich naar de boulevards begaven en dat het Lagrange was, die het sein gaf, door het lossen van een pistoolschot.

Sauriac voegde er bij, dat hij zich naast Lagrange bevond, toen het schot viel, en dat hij verscheidene slagtoffers zag vallen doorbet geweervuur der troepen, dat op het pistoolschot antwoordde. Men plaatste de dooden en gewonden op de karren, die Sauriac verklaarde zelf mede te hebben voortgetrokken.

[p. 305]

Een kweekeling der polytechnische school was er bij, en zeide: ‘ik meende, dat de troepen het eerst geschoten hadden’ waarop Sauriac antwoordde: Gij vergist u, ik stond naast Lagrange, toen hij zijne pistool afschoot.

Op de vraag van den voorzitter of Sauriac is opgeroepen, antwoordt de advokaat Delangle bevestigend, maar dat hij tot heden niet is weêrgezien.

Mevr. Dubray van St. Cloud. In den avond van den 23. Februarij heb ik gezien, wat iedereen gezien heeft. Ik woonde in het huis van Mevr. d'Ormont, tegenover het ministerie. Wij meenden, dat alles gedaan was, toen wij zeer duidelijk een pistoolschot hoorden, onmiddellijk gevolgd door geweervuur, en al wat voorts in dien ongelukkigen avond is voorgevallen. Terstond verspreidde zich het gerucht, dat de heer Lagrange de pistool gelost had. Elkeen zeide dat, en men voegde er bij, dat hij het erkende. Het zijn geruchten, die ik niet...

De President. 't Is wel, Mevrouw, gij kunt u verwijderen.

Izaak Gansberg, koopman in rariteiten. In den avond van den 23. Februarij sloot ik mijn winkel uithoofde van den oploop. Ten ongeveer 10 uur zag ik door de straat rue basse du Rempart een troep van 150 man komen, uit welks midden eene pistool gelost werd, dat een geweervuur ten gevolge had, waardoor een menigte viel, als koren onder de sikkel des maaijers. Men beurde de gekwetsten op; ik bragt een kind in mijne woning, dat een kogel in den schouder had; spoedig daarop reed een voertuig langs mijne deur, getrokken door een wit paard, en vergezeld door fakkeldragers. Op dat voertuig lagen, naar ik geloof, vele lijken.

De President. Van welken kant kwam de bende, die gij gezien hebt, en vanwaar gelooft gij, dat het schot gelost is, hetwelk tot het geweervuur heeft aanleiding gegeven?

Gansberg. Van de zijde der straat d'Antin.

De President. Hoeveel tijd is er verloopen tusschen het pistoolschot en de komst der karren?

Gansberg. Een halfuur.

Courteille, commissaris van policie. Den 23 Februarij was ik officier de paix; ik ging in het koffijhuis des Variétés, waar ik mijnen vrienden berigtte, dat er niets gebeurd en alles geeindigd was. Een persoon, dien ik niet kende, kwam binnen en zeide: ‘gelooft niet, dat alles uit is. Lagrange is aan het hoofd der opstandelingen; hij gaat op nieuw beginnen.’ Een half uur later vertelde men mij van het schot door Lagrange gelost, en van hetgeen er opgevolgd is.

Gustave Duzuc, onderwijzer in de geschiedenis aan het lycée van Bourdeaux. Ik herinner mij tegenwoordig te zijn geweest bij een gesprek in de diligence, tusschen de heeren Sauriac en Bida. Zij spraken over een pistoolschot, door den heer Lagrange gelost op den Boulevard des Capacities; ik gaf te kennen, dat het gerucht de eerste schoten aan de troepen toeschreef; men zeide mij, dat ik dwaalde.

De Voorzitter. Voegden zij er bij, dat zij er bij tegenwoordig geweest waren?

Duzuc. Ik durf zulks niet verzekeren; 't is reeds zoolang geleden. Ik kende toen de eigenlijke betrekking dier heeren niet.

De Voorzitter. En welke was die betrekking?

Delangle. Sauriac werd naar Montauban gezonden, als kommissaris. (Gelach.)

Hierop werden gehoord de getuigen à charge.

Louis Vivant, advokaat te Azin. Sedert geruimen tijd ben ik een boezemvriend van Lagrange. Het artikel uit den

[p. 306]

Courrier de la Gironde werd in mijne woonplaats herhaald, waar ik het voor lasterlijk heb verklaard. Heden morgen is een jongeling mij komen zeggen, dat hij aangezocht geworden was, om tegen Lagrange te getuigen en te verklaren, dat mijn vriend de pistool had afgeschoten.

De Voorzitter. Wie is die jongeling?

Vivant. Ik heb slechts zijn' voornaam onthouden. Hij heet Jozef.

De Voorzitter. Waar woont hij?

Vivant. Bij den Temple.

De Voorzitter. In welke straat?

Vivant. Dat heeft hij niet willen zeggen. Hij vreest voor een lasteraar te worden gehouden door hem, die den voorslag deed.

Ernest Gibert, ambtenaar. De verontwaardiging, die de handelwijze der municipale garde mij had ingeboezemd op het plein de la Concorde, heeft mijne inhechtenisneming veroorzaakt.

De Voorzitter. Wat noemt gij hun onwaardig gedrag? Het oogenblik waarop zij werden doodgeschoten? (Langdurige goedkeuring.)

De getuige beantwoordt deze opmerking, door de uiteenzetting van een strategisch plan van zijne vinding, dat, naar hij beweert, den opstand van Februarij zou hebben belet. De getuige verhaalt vervolgens, hoe, met eenige straatjongens aan het hoofd der bende, bij welke hij zich bevond, men de voorstad St. Antoine in opschudding gebragt heeft; hoe men zich begeven heeft naar de bureaux van la Réforme en van den National, die, zegt de getuige, toen het orgaan van den tegenstand was; hoe men zich vervolgens rigtte naar den Boulevard des Capucines, zorg dragende telkens te roepen: vive la ligne! zoo dikwijls men soldaten voorbijtrok. Deze reikten hun de handen, terwijl de officieren met hunne degens groetten. Deze kunstgreep had eene goede uitwerking langs den geheelen boulevard; hij mislukte echter bij de troepen, die den boulevard bezet hielden in de nabijheid van het ministerie van Buitenlandsche Zaken. De bende werd verrast; men naderde den troep. De geweren werden op de menigte gerigt, maar weer afgezet, en het was op dat oogenblik, dat uit het tweede gelid een salvo gelost werd, hetwelk de bende terug deed deinzen. De getuige wierp zich, om niet getroffen te worden, op den grond, en twee andere losbrandingen volgden op de eerste. Daarna stond hij op, en spoedde zich naar den National, om het voorgevallene te verhalen. De getuige, en dit is het voornaamste punt zijner verklaring, verzekert, dat geen afzonderlijk schot de drie salvo's is voorafgegaan.

De Voorzitter. Hebt gij den naam van Lagrange hooren noemen?

Gibert. Neen, ware hij daar geweest, had men hem genoemd, hij zou terstond aanvoerder der bende geweest zijn. Aan het hoofd ging ik met Blot, officier van het 3^e legioen, die door de eerste schoten sneuvelde. Ik had niet den minsten naam. Er bevonden zich 7 of 8 nationale gardes bij; al de anderen waren burgers.

Alfred Pourchal, secretaris bij de nationale vergadering. In den avond van den 23. Februarij, was ik aan het bureau van den National. Ik heb de bende gezien, die Marrast heeft toegesproken. Lagrange was er niet bij.

De voorzitter. Was hij dan aan het bureau van den National?

Pourchal. Neen. Tegen middernacht ben ik, als nationale garde, naar den Boulevard des Capucines gegaan, om patrouille te maken. De officieren zeiden, dat zij het voorgevallene betreurden; dat bij ongeluk een geweer was afgegaan,

[p. 307]

hetwelk een officier het been had verbrijzeld. Zij verlangden door anderen vervangen te worden, uit vrees van door de opgeruide menigte vermoord te zullen worden. Ik geloof te mogen zeggen, dat de heer Lagrange, onafhankelijk van zijne staatkundige meening, bij de vergadering geacht is; dit is genoeg, om hem onbekwaam te achten tot het begaan van eene dwaasheid die den dood van zoovelen moest na zich spelen.

Antonio Watripon, letterkundige, oudredacteur van een dagblad voor studenten. Ik bevond mij den 23 Februarij aan het bureau van l'Avant-garde, dagblad voor studenten. Lagrange was er ook, op het oogenblik dat het gevecht op den boulevard des Capucines voorviel; hij was er zelfs vóór dat het plaats had.

De Voorzitter. Hoe laat is hij er gekomen?

Watripon. Bepaald weet ik het niet.

De Voorzitter. Wat deed hij er?

Watripon. Hij beval ons den volgenden dag te 2 ure bijeen te komen op het plein des Victoires, ten einde een' beslissenden slag te wagen; dat is het gevecht, dat plaats greep bij le Château d'Eau.

Suin, Advocaat-Generaal. Indien alles reeds bepaald was in den avond van den 23^sten, waarom dan die afspraak tegen den volgenden dag, voor een beslissenden aanval?

Watripon. De republiekeinsche partij had zich daartoe verbonden; zij kon niet terugtreden; 't was voor ons eene zaak van eer.

De Voorzitter. 't Is al wel; ga maar zitten.

De advocaat Crémieux houdt de beschuldiging namens den heer Lagrange staande.

De heer Delangle verdedigt het artikel van den Courrier.

De Advocaat-Generaal concludeert tot schuldigverklaring.

Na repliek van den heer Delangle spreekt den Jury den aangeklaagde vrij.