De Tijdspiegel. Jaargang 7

Nog een reiziger in Zwitserland.

Schetsen en verhalen uit Zwitserland, door J. Kneppelhout. Haarlem. Erven Bohn, 1850.

Maar ik zou wel dwaas zijn, als ik voortschreef.
(Bravo!)
Voorrede blz, XII.

Reizende Urian's ontbreken niet, ook binnen de palen van ons waard vaderland, en menigeen, vervuld van alles wat hij ziet, gevoelt eene morele en litteraire verpligting om bij de tijd- en landgenooten te biechten, en tevens een journaaltje in de wereld te zenden, even alsof men het den braven vent, die zoo even weêr te huis is gekomen, niet op zijn woord, zonder zijne pen en zonder zijnen uitgever wil gelooven, dat hij veel en goed gezien heeft, zeer voornaam heeft gereisd, en wel behouden te huis kwam. Als de respectieve heeren reizigers daarenboven onder de geestige, vernuftige touristen behooren, of zichzelve dáár zoo gaarne zagen geplaatst, dan wordt het journaal, als de opflikkering van een bel esprit, immers nog meer waard, en het ga hoe het ga, men moet, ja, men moet het lezen, voortreffelijk, of ten minste heel aardig, of toch ten minste heel lief vinden. De heer Kneppelhout behoort, 't is boven allen twijfel verheven, tot de geestige en aardige reizigers, die er diep van over-

[p. 196]

tuigd zijn, dat hunne verschillende reisavonturen, hoe magtig onbeduidend ook, door den tooverstaf der reizende en schrijvende genie voor de onsterfelijkheid, op het papier, moeten bewaard blijven, en de nationale letterkunde door gemis van dergelijke verhalen een onherstelbaar verlies zoude lijden. Deze zienswijze straalt zoo duidelijk in de voorrede door, waarmede de Zwitsersche reiziger zijne schetsen heeft ingeleid, dat wij tot heil onzer vaderlandsche letterkunde genoodzaakt zijn bij den merkwaardigen inhoud der voorrede eenige oogenblikken te vertoeven; want een dergelijk gedenkstuk van nederigheid en letterkundige autoriteit mag niet spoorloos verdwijnen in den stroom des tijds, daarvoor moet de Tijdspiegel zorgen. - Wij moeten vooraf aanteekenen dat deze voorrede zoo eenig en onvergelijkelijk geestig is uitgevallen, dat wij al de schetsen en verhalen die er op volgen er wel voor zouden willen missen; want moesten Nederlandsche letterkundigen niet weten, waar en hoe de heer Kneppelhout gereisd heeft? Wie stelt daar geen zeer geweldig belang in? De tourist deelt ons de interessante opmerking mede, dat, als ‘de letterkundige zich koestert in de Julij-zon’ - de brieven om bijdragen aan de Wel Ed. Geboren heeren worden geschreven voor de jaarboekjes, van welke soort van brieven ons eene kopie wordt medegedeeld; dit vindt de heer Kneppelhout gelijk aan eene bedelpartij - hij is er zeer gebelgd over. Daarom zouden wij in gemoede de heeren redacteurs en uitgevers ten sterkste aanraden, dat zij voortaan geene bedelbrieven ineer aan den heer Kneppelhout (geplaagd letterkundige) zonden, en zijne ergernis en toorn niet opwekten: daardoor ware de zaak gevonden, en de heer Kneppelhout, zooals men zegt, in zijn geheel gebleven.

Maar wij moeten de zaak zoo hoog niet opnemen; want, verklaart de heer Kneppelhout even naïf als aandoenlijk: ‘Ook de ondergeteekende (de letterkundige, zich koesterende in de Julijzon), is vele malen bezweken, noem het zwakheid of vriendelijkheid, voor den aandrang der bede.’ bladz. VII. O ware de Schrijver toch wat sterker van geest en meer zelfstandig geweest, hij zoude zich over de indringende bedelpartij der arme redacteurs, die in een kring nedergeknield om den geestigen Schrijver liggen te smeeken, en de handen opheffen, niet zoo behoeven te ergeren. - Had hij met fieren moed die bedelende aanvragers, die bedelaars met de hand afgewezen, en ze verstrooid heinde en ver!! maar hij is wel bezweken; hij was toch te goed, te edel, te menschelijk, te ontroerd om aan die smeekbede geen gehoor te geven, en nu, nu valt hij over de onschuldige jaarboekjes heen, en zet ze aan de kaak? hoewel hijzelf als een der schitterende sterren dáár altijd opgaat; want (lezen wij) om de getuigenis te bewijzen der zwakke vriendelijkheid en vriendelijke zwakheid: ‘Getuige het boekdeeltje, dat zich, nederig en bescheiden, het Hollandsch publiek aanbeveelt.’ Ja wel nederig en bescheiden; want als we uit de talrijke reisbeschrijvingen van het heerlijke Alpenland eene keurlezing moesten maken, de tafereelen van den heer Kneppelhout zouden dan, vooral naar zijne eigene meening, wel bovenaan moeten blijven. Hoe levendig de tourist daarvan overtuigd was, blijkt daaruit, dat hij ons hier voor tweede maal, twee allergeestigste reisverhalen, die reeds hun debut in de bedelboekjes, zooals de Aurora is, maakten, aanbiedt, wel overtuigd, gelijk hij zeer naïf zegt: ‘dat een jaarboekje bovendien van voorbijgaanden aard is, en het werk daarin spoedig half, misschien geheel ver-

[p. 197]

gelen, bladz. VII.’ Juist! opdat het werk van den Heer Kneppelhout niet mogt vergeten worden, begreep hij te regt, in het belang der nationale letterkunde, om die twee kunstjuweelen nog eens aan de dreigende vergetelheid te ontrukken. Hoe nederig en bescheiden, en welk eenen dank verdient de Schrijver, dat hij zooveel over zichzelven heeft kunnen verkrijgen, om de twee verhalen tweemaal aan het dankbare Nederlandsche publiek uit loutere menschlievendheid aan te bieden. Zulk eene handelwijze van iemand, die door redacteurs en uitgevers zoo onmenschelijk geplaagd is geworden, vervult ons met eene stille bewondering. - Wij meenen dat over de frappante reisavonturen van den heer baron von Hagen van Tolhoeve, in dit Tijdschrift (Zie aflevering Januarij blz. 36) reeds een oordeel is uitgesproken. Welligt zoude de lezer ons hier van partijdigheid kunnen beschuldigen, daarom nemen wij de vrijheid, tot staving van dat oordeel, dat zeer bepaald afkeurend was, hier te laten volgen, het competent vonnis uit de Gids afl. Februarij bladz. 218, onderteekend H. Riehm, luidende als hier volgt:

‘Hier echter wachtte ons eene teleurstelling (te weten bij het Baronnen- en studentenverhaal, herdrukt in de Schetsen). Wij kwamen al spoedig tot het onaangename bewustzijn, dat we de rekening van ons kunstgenot buiten den waard gemaakt hadden.... de vinding, de intrigue, de ontknooping ons zoo weinig bevredigden, dat we het daaraan toeschrijven, als we de schoonheden van menig detail, (?) de pikante schildering (?) van sommige toestanden geen regt lieten wedervaren, maar genoegzaam over 't hoofd gezien hebben. Mogten we, in het jaar 1851, eene bijdrage te vermelden hebben, die ons deze doet vergeten!’ Aldus de Gids, maar aldus niet de heer Kneppelhout, die zijne onletterkundige misgeboorte in het reisjournaal heeft opgenomen, en begreep dat men den naren Baron met zijne flaauwe dochters en de laffe studenten die voorwaar! geene Nederlandsche academie eer aandoen, nog eens moest ontmoeten - om ze allen voor altijd naar de maan te wenschen! - Die nederige en bescheiden voorrede heeft intusschen nog eene sentimentele zijde. De letterkundige ‘die zich in de Julijzon koestert’ beschrijft het herfstbuitenleven, het verhuizen, de verwelkte bloemen, het terugkeeren naar de stad waar de letterkundige (de heer Kneppelhout) genoodzaakt wordt uit belangstelling in de kwijnende nationale letterkunde zijne reisavonturen te boek te stellen. - De tourist hoopt maarniet (Zie bladz. X) ‘dat gij, de lezer, de Nouvelles Genévoises van Topffer kent,’ en als wij ze nu eens kenden - dan - dan is het groote en waarachtige waarheid, zoo waar als iets waar kan zijn: ‘dat zijn werk bij dat van den zoo gemoedelijken en fijnen humourist zeer zoude afsteken.’ Juist gezien, voortreffelijk gezegd! die diligence- of table-d'hôte-aardigheden, die herberg- en wagenkout, welken men hier vindt is van een ander allooi dan Topffer's greep in het leven. Elk het zijne - mits men ons maar niet dwinge, om dergelijke reisbeschrijvingen, wegens de gezochte aardigheden, en de niet pikante, bijzonder- en narigheden te admireren, dan zijn ons tien bladzijden van van Senden's Alpenrozen meer waard, al werden ze ook niet expresselijk tweemalen voor het publiek afgedrukt! Weet ge echter hoe het komt dat de heer Kneppelhout zoo ‘nederig en bescheiden’ is geworden, om ons op

[p. 198]

zijne lettervrucht nog eens te willen vergasten? Het raadsel zal u opgelost worden bladz. XI: ‘Ongelukkig spruit hetgene ik voor laakbaar houd in wat het toegeeflijke publiek van mijne hand ontving, hoofdzakelijk voort uit de eigenaardige organisatie en ontwikkeling, waaraan ieders vernuft onderworpen is.’ - Zekerlijk, blijkens deze Schetsen is de organisatie van het vernuft des Schrijvers zeer eigenaardig, en hij kan het dus niet helpen, dat zijne letterkundige proeve zoozeer is gedesorganiseerd; maar dat het publiek zoo toegeeflijk is, dat kan het publiek wel helpen: toegeeflijkheid is geene organisatie van het vernuft - toegeeflijkheid is hierin eene zwakheid, eene ondeugd, zooals de papa's en mama's de kinderkens bederven, als ze om hunne laffe en zoutelooze aardigheden lagchen. - Wij wenschen dus, dat het publiek voortaan minder toegeeflijk zij jegens den heer Kneppelhout, en hem ernstig herinnere, dat iemand als litterator ook zijn fatsoen moet weten te houden en te bewaren, en niet mag denken dat alles, rijp en groen, aangenaam is, al vindt hij zijne eigene vruchten, naar zijne organisatie, ook bijzonder aangenaam. - Wij hebben hier vooreerst niets meer bij te voegen, dan dat pedante menschen zeer onverdragelijk zijn, pedante boeken niet minder, maar een pedante voorrede zekerlijk het ondragelijkste van alles is! - Zegt het voort!

Sincerus.