De Tijdspiegel. Jaargang 6

Het Inlandsche kind in Oost-Indie.

Sommige lezers, die iets hebben gehoord van de beweging te Batavia in Mei des vorigen jaars, waarvan ginds en hier zoo ongepaste en zoo groote beweging is gemaakt, zullen misschien verlangen te weten, wat het was, waarover onze medeburgers aan de andere zijde van den oceaan zich meenden te moeten beklagen en waarvan zij herstelling verlangden. In onze koloniën zijn er velen, die daar uit geheel of gedeeltelijk Europesche ouders geboren, als Christenen en blanken of kleurlingen zich van de eigenlijke inlanders, en door het gemis aan eene opvoeding in Europa zich van de Europeanen onderscheiden. Deze zeer talrijke en hoogst belangrijke klasse van ingezetenen bevindt zich in een eigenaardigen, door de bepalingen van het Gouvernement zeer gedrukten en verongelijkten toestand. Volgens de in de laatste jaren geldende voorschriften konden slechts zij, die het radicaal van Indisch ambtenaar of het diploma der Koninklijke akademie te Delft hadden verworven, tot landsbedieningen van eenig gewigt in aanmerking komen. Slechts een klein gedeelte dus der ouders in Neerlands-Indië, zij namelijk, die geld genoeg hadden tot het bekostigen eener reize hunner kinderen naar, en opvoeding in Holland en die tevens konden besluiten, hunne kinderen zoolang van zich verwijderd en aan tallooze gevaren blootgesteld en overgegeven te zien, konden op eenige vooruitzigten voor hunne zonen hopen. De meesten daarentegen, die het aan de middelen tot zulk eene kostbare opoffering ontbrak, of die de gevaren van zoo verre scheiding en lange omzwerving onder vreemden voor hun kroost vreesden, moesten hunne kinderen in het land zelve hunner geboorte van alle meer gewigtige ambten uitgesloten zien. Waren aldus voor deze inlandsche kinderen alle kansen tot een eerlijk bestaan in Gouvernementsdienst afgesneden: even weinig bleef hun in andere opzigten in Indië over, daar handel en nijverheid, krijgs- en zeedienst hun mede weinig

[p. 427]

uitzigten aanboden en niet vreemd is het, dat velen hunner, vooral bij de zoo gebrekkige Indische opvoeding, zeer laag zonken en tot volslagen armoede vervielen. Maar dit onregt, een deel der ingezetenen aangedaan, werd nog verzwaard, door dat het Gouvernement niets deed om op Java zelve inrigtingen van iets meer dan gewoon, lager onderwijs te doen ontstaan, terwijl van de andere zijde hooggeplaatste personen niet schroomden, in weerwil der wetsbepalingen, zonder zich aan de Delftsche akademie te storen, hunne betrekkingen en gunstelingen naar Indië te zenden en daar in aanzienlijke posten te doen plaatsen. Wien kan het verwonderen, dat allen, die belang stelden niet slechts in zichzelven, maar ook in de kolonie, met zorg die gesteldheid van zaken gadesloegen en op de dringende noodzakelijkheid van verandering en voorziening aandrongen; wien kan het bevreemden, dat toen de mare van vrijzinniger staatsinstellingen aan Nederland geschonken in Indië bekend werd, de herstelling dier drukkende verongelijking een der hoofdwenschen was, die lang gevoeld en uitgedrukt, zich nu luide deed hooren bij een talrijk gedeelte der Europesche bevolking op Java. Bekend is het, hoe de heer van Hoëvell hiervoor in de bres is gesprongen en niet heeft geschroomd alles op te offeren en naar het vaderland terug te keeren, om ook die grieve te doen wegnemen. Met openheid en moed heeft hij dan ook deze zaak in zijn Tijdschrift ontwikkeld, verdedigd, aangeprezen en getrouw heeft de hoogleeraar Veth hem daarin ter zijde gestaan. Behalve de uit het Tijdschrift voor Neêrlands Indië zoo gunstig bekende heer J.W. Arnold, heeft echter nu onlangs ook een ander inlandsch kind zich over deze zaak doen hooren en zeker, zoo iemand door plaatselijke kennis, door schranderheid en beschaving des geestes, door juistheid van oordeel en algemeene geachtheid van karakter daartoe bevoegd was, het is de als fijn kenner der Javaansche taal beroemde heer J.A. Wilkens. (Zie zijne brochure: Het inlandsche kind, in Oost-Indië, en iets over den Javaan, Amst. 1849.) Zeer verheugden wij ons ook zijne stem te vernemen en al heeft het ons eenigzins teleurgesteld, dat hij zoo kort, slechts in enkele opmerkingen en meer naar aanleiding van de schriften van anderen, dan ex professo dit gewigtig onderwerp heeft behandeld, het door hem medegedeelde verdient hooge belangstelling en warmen dank. In deze weinige bladen laat de Schrijver een blik slaan in de huiselijke opvoeding, dien grondslag der maatschappij, in Indië en de niet minder gebrekkige inrigting en gesteldheid van het onderwies en men moet het bekennen, meer systematisch kan er niet gezorgd worden, om de inlandsche kinderen ongeschikt te maken voor, en te weren uit alle hoogere ambten en staatsbedieningen. Gewigtig is het hier de beschouwingen te vernemen van een inlandschen vader over dat zenden der kinderen naar Europa, dat voor velen de weg is tot verderf van ziel en ligchaam, de meesten geheel van hunne ouders vervreemdt en voor altoos verwijdert en te regt wijst de Schrijver de oorzaken aan, waarom zoo velen dier jonge lieden in Holland geheel verongelukken, ofschoon hij er had kunnen bijvoegen, dat juist de Delftsche akademie, bij al de voortreffelijkheid harer leeraars, zoowel door de te groote vrijheid, of liever losbandigheid der studenten, meestal nog kinderen, en het gebrek aan behoorlijk opzigt over die jonge lieden, bij de vele gelegenheden tot allerlei

[p. 428]

buitensporigheden, als misschien ook door de strengheid en niet genoeg herhaalde gelegenheid tot aflegging der examina voor velen de school wordt, waarin zij voor geheel hun leven verloren gaan. Met kracht en, naar wij meenen, met het volste regt weerspreekt de heer Wilkens eenige uitdrukkingen uit het bekende adres van Directeur en Docenten der Koninklijke akademie te Delft, waarin zij, tegen de toenmalige Ministeriële vernielingskoorts voor hunne instelling en zichzelven kampende, tot eenige zeker min doordachte beschuldigingen tegen de inlandsche kinderen zijn gekomen, die de heer Wilkens met goed gevolg wederlegt. Zeker was het eene ongelukkige overhaasting en verwarring, die vrees deed uitdrukken voor de vijandige gezindheid van hen, die in de koloniën zijn geboren en geheel opgevoed en hen door eene gedwongene overplanting en opvoeding in Nederland van die vijandige gezindheid meende te moeten genezen en met een behoorlijke dosis gehechtheid aan Nederland te vervullen. Vijandige gezindheid staat slechts bij onbillijke wetten, bij onthouding van regten, bij verongelijking en dwingelandij te wachten, en hoe weinig zij zich dan zelfs op Java vertoont, hebben de laatste jaren, maar vooral de tijd sedert Mei 1848 duidelijk genoeg geleerd. Maar toch zouden wij in zooverre met het adres instemmen, ‘dat al konden ook, met der tijd, in Oost-Indië kundige en bekwame ambtenaren gevormd worden, de hoogere ambten en posten niet, zonder groot gevaar van een spoedig verlies der kolonie, zouden kunnen toevertrouwd worden aan personen, die in de kolonie geboren en daar geheel zijn opgevoed.’ Wij gelooven namelijk, dat tot hoogere regeringsbetrekkingen zoodanige mate van beschaving, ontwikkeling en kennis, zoodanige wetenschappelijke vorming en vrije oefening noodzakelijk zijn, als er ook bij de beste inrigtingen niet ligt in Indië zullen te verkrijgen zijn en dat het van wezenlijk gevaar voor de kolonie zou worden, de hoogste ambten aan min geschikte en bekwame personen toe te vertrouwen. Welke inrigtingen van verbeterd onderwijs dan ook op Java, niet slechts voor de Javanen, maar ook voor de inlandsche kinderen, worden daargesteld en dat zij dringend noodig, hoe zij het best in te rigten zijn, heeft de heer Wilkens aangetoond, toch zal de Delftsche akademie altoos in het belang der kolonie zelve onmisbaar noodig zijn, zou hare opheffing inderdaad van onberekenbaar nadeel voor de kolonie worden en kunnen wij slechts wenschen, dat zij door eene betere inrigting meer aan haar doel moge beantwoorden. Terwijl wij deze bladen van den heer Wilkens en vooral het laatste gedeelte aan ieder, die in de kolonie belang stelt, ten sterkste aanbevelen, hopen wij zeer, dat de bekwame Schrijver zich meer over koloniale zaken zal doen hooren en zoo wij iets bij hem vermogten, wij zouden hem ten sterkste aansporen aan ons publiek toestanden op Java, gelijk hij die op bladz. 46 en volgg. heeft aangeduid, zeden en gebruiken der Javanen beter te doen kennen. Als eene aardigheid van den Schrijver of den zetter, merken wij op, dat waar, bladz. 5, sprake is van den voorgestelden verkoop van gronden op Java, als een middel om de beschaving bij den Javaan te bevorderen, het woord beschaving het onderst boven staat gedrukt en wij zijn het daarmede eens, die hooggeprezen verkoop van gronden zou niets anders ten gevolge hebben, dan omgekeerde beschaving, de naaste weg zijn tot de hatelijke slavernij!