De Tijdspiegel. Jaargang 6

De zendingszaak de zaak voor onzen tijd.

Redevoering, uitgesproken voor de Vergadering van de afdeeling Doetinchem van het Zendeling-Bijbel- en Tractaatgenootschap, 5 September 1849, door J.P. de Keijser, predikant te Varsseveld. Utrecht en Meppel, W.H. van Heijningen, 1849.

Aanschouwt de teekenen des tijds.

De betrekking, waarin schrijver en recensent tot elkander staan, buiten die, waarin zij voor dát oogenblik treden, waarin de laatste het werk van den eersten vóór zich legt, blijft gewoonlijk eene qualitas occulta, een verborgen, soms een verheimelijkt iets. Voor den ingewijden is dit trouwens dikwijls weinig meer dan eene struisenvoorzigtigheid. Wij doen daarvan volgaarne afstand. Het is de tweede maal dat referent het werk van eenen vriend in dit Tijdschrift zal beoordeelen; en hij komt er gaarne rond voor uit, dat hij boogelijk én met dien vriend én met dít zijn werk is ingenomen. De Ring van Doetinchem drong aan op de uitgave van het in zijn midden gesprokene, en heeft den redenaar daartoe, wij weten het, als geprest. En daaraan deden de ringbroeders wel. Het is een schoon woord, dat de scheidende broeder tot hen rigtte.

De titel geeft den inhoud op. Hij bevat eene lang ontwaarde, maar eerst in later tijd meer tot heldere bewustheid gekomen gedachte, eene roeping der Christelijke kerk, vroeger enkelen als in het oor gezegd, nu van de daken gepredikt, - gave God, dat wij konden zeggen, eene door allen verstane roeping! De Keijser heeft het zijne gedaan om in de hier aangekondigde redevoering op die roeping opmerkzaam te maken, en haar zijnen hoorderen aan het hart te leggen. Hij deed zulks krachtig, een bewijs gevend dat het ‘pectus est quod disertum facit’ hier ook als geldig mag worden beschouwd. Wat hij als de zendingszaak aanmerkt, hoe hij haar teregt ruimer en tevens inniger, ook juister opvat dan gewoonlijk, zien wij op bladz. 6, waar hij de zendingszaak vindt in de getuigenis der kerk van Christus bij en tegen de onchristelijke wereld - Het is deze innere Mission, welke hij bij voorkeur behandelt. Het lag in den aard der zaak, dat hij op het, hoewel dan meer naar ééne zijde gadegeslagene, toch zeer ruime veld van beschouwing, slechts enkele blikken kon werpen, dat hij zijne hoorders slechts hier en daar op een standpunt kon stellen om de zendingszaak en onzen tijd gade te slaan, ten einde het bewijs te voeren dat híer de verhoogde behoefte aanwezig was, dat dáár de vervulling lag.

Ééne aanmerking, die welligt door

[p. 411]

meerderen zal worden gemaakt, en die het gevolg was van die opvatting van zijn onderwerp, is deze, dat de Keijser het bijzonder doel der bijeenkomst wat weinig gedacht. Bepaalde behandeling van en opwekking ter medewerking aan de zendingszaak door deelneming aan bijbel- zendeling- en traktaatgenootschappen vinden wij minder. Evenwel wordt ook dat niet geheel gemist. Verlaat hij ook den bij zulke gelegenheden meer gewonen weg, hij vergat dien niet geheel. Hij prijst die inrigtingen den doordenkenden en oplettenden aan in weinige woorden op bladz. 28, 29. Hij kan zeggen: ‘sapienti sat.’ - Rijkelijk vergoedde hij dat evenwel door ter zelfder plaatse op een minder gunstig gevolg van de deelneming aan zulke bestaande vereenigingen opmerkzaam te maken, op de verflaauwing der individuele werkzaamheid. Teregt wordt dit genoemd ‘eene donkere schaduw van den genootschapsgeest onzer dagen.’ Laat ons allen, zooals wij meen en genoeg te doen met voor een of ander godsdienstig of maatschappelijk oogmerk f 5 of f 5,25 jaarlijks op te offeren, ter harte nemen wat ons hier wordt te gemoet gevoerd. ‘Als gij strandbewoners waart ener werd eene maatschappij tot redding van schipbreukelingen opgerigt, zeker zouden wij het in u prijzen, zoo gij haar door uw deelneming steundet. Maar als gij nu voor uwe oogen een' ongelukkige met zijne laatste kracht zaagt worstelen tegen de baren, als zijn stervende (?) blik u smeekte om toch eene reddende hand uit te steken, en gij wenddet u koel af met het woord: dat is de zaak der maatschappij, wier lid ik ben, - voorwaar wij zouden uw menschlievendheid niet roemen, evenmin een waardig lid der reddingmaatschappij u achten.’ - Wie ooren heeft om te hooren, die hoore! Vraagt gij: wat kan ik? Gij zult u opgewekt voelen tot waken en bidden bij het lezen van die redevoering, die ons een heilig belang digt aan het hart legt.

Dat doet de schrijver door zijn onderwerp zoo te behandelen, dat hij eerst onzen tijd beschouwt en wél uit dát oogpunt dat de stof hem aan de hand gaf, als hij de aandacht vestigt

Op de Christelijke kerk en

Op de onchristelijke wereld van onze dagen.

Daarin toont hij ons, hoe wij een tijd beleven van groote stoutheid en grooten invloed des ongeloofs. - In levendige trekken vinden wij El Pastor, het guerillahoofd Strauss, en den Mirabeau der tegenchristelijke rigting, Hegel, gedacht; de Tubingers, de terroristen der ongeloovige beweging, geschetst, het communismus en materialismus voorgesteld als de Christenheid ten kamp dagend.

Maar dan zien wij ook een tafereel opgehangen van die kerk zoo als zij, niet meer de boeijen dragend van een staatkundig utilismus, niet meer als slavin huisdiensten verrigtend op de wenken eener eigenbatige politiek, maar vrij en als uitdrukking van haar eigen geest, de boeijen van een dor dogmatismus verbroken aan haar voeten, eene waarlijk hemelsche γλαυиῶπιϚ ʾΑϑήνη, optreedt, harer roeping zich bewust, krachtig in het besef van haar goed regt en steunend op de eeuwige waarheid, welke demenschheid een tijdlang verloochenen, niet op den duur missen kan. Gij ziet haar, die Kerk, wijzend op Christus haar Hoofd, wiens levendmakende kracht haar bezielt en sterkt om leven te brengen in het doode. Zij spreekt Zijn woord: komt allen tot mij, gij die vermoeid en beladen zijt, en ik zal u rust schenken, Zijn woord; Niemand komt tot den Vader dan door

[p. 412]

Mij!’ - Wat heeft zij daarbij te wachten?

Dat rigt onze aandacht naar de onchristelijke wereld van onze dagen, zoo als zij niet enkel bij Jood en Heiden (hier mogelijk, op het doel der vergadering gezien, wat weinig gedacht), maar in zoo menige rigting onzes tijds zich openbaart. Dat doet ons door de leuzen van strijd heen het geroep vernemen om verlossing en vrede.

Immers zulk eene wereld heeft dubbele behoefte aan herschepping. De wereld zoo als zij is en met al wat zij geeft bevredigt de wereld niet. Zij doorwandelt als de booze geest dorre plaatsen, zoekt rust maar zonder die te vindenz, noch in vergoding van den mensch, noch in de voor vrijheid uitgegevene bandeloosheid, noch in hare hebzucht die haar alles doet vergeten en wagen om naar schatten te wroeten, noch in verfijnde zinnelijkheid. - Schoon is daar geschetst het beeld van het trotsche ongeloof, den afgod onzer dagen op leemen voet, vallend onder zijn eigen zwaarte. Schoon geschetst, hoe menige smet er kleeft op het blinkend gewaad eener schijn philanthropie, waarin onze eeuw zich gaarne hult. Schoon is geschetst, hoe de adem van den geest der letterkunde de harten vergiftigt met den pestwalm der zonde. Schoon geschetst dat jagen naar geluk op paden waar het ons slechts kan ontvlieden; - alles commentaar in daadzaak op het eeuwenoude thema: ‘wat geeft ge uw geld uit voor het geen wat geen brood is?’ - ‘Zulk eene wereld,’ wordt er ieregt gezegd,’ heeft behoefte aan een' zendeling, die tot haar spreekt van God, van eeuwigheid en van oordeel, die haar het woord voorhoudt: de wereld gaat voorbij met al haar begeerlijkheden; - zoo wat gij zaait dat zult gij maaijen. Zij heeft behoefte aan een' zendeling, die baar wakker schudt uit haar wellustigen sluimer, om haar op de zedewet verligchaamd in den reinen Jezus, te wijzen; om haar toe te roepen: tot arbeid, niet tot genot (tot het zondige) is de mensch geschapen; - zelfverloochening is de weg tot geluk.

Staat af van úwe wijsheid om wijs, van uwe grootheid om groot, van úwe vrijheid om vrij, van úwen schat om rijk, van úw geluk om gelukkig te worden; dat is het wat het Christendom met verdubbelden aandrang predikt aan eene verwarde, beginsellooze wereld die eenen geest huldigt, die het hooge haat omdat het hoog, het schoone omdat het schoon, het uitstekende omdat het uitstekend is, die jubelt in verwoesting.’

Waar is, vragen wij, de bezadigde beschouwer die, het oog op de gebeurtenissen der laatste jaren geslagen, die woorden niet beaamt, die niet toegeeft dat de indicatie, de aanwijzing der ziekte, juist mag heeten? - Maar waar is het geneesmiddel voor onzen híer in koortshitte razenden, dáár aan verslapping en tering wegkwijnenden tijd, waarin de ongelijkheid der standen zich meer dan ooit der aandacht opdringt en ergert? Wie zal het betere schragen en de regte rigting geven? Dat is boven de magt eener beschaving, die veelal slechts uitwendigen vorm geeft, slechts polijst; het humanismus is weinig meer dan palliatief. - Het geneesmiddel is de geest van Christus, de kerk van Christus, die tot heiliging roept en tot opofferende liefde aanzet, die de vadzigheid, de weelde, de zinnelijkheid, de zonde in bare wortels aantast, die voor het blinde omtasten waarmede de wereld naar hare goochelbeelden grijpt, of zij ook mogt voelen en vinden, een edel streven in de plaats stelt naar gezegende en toch bereikbare idealen.

Dat betoogt de schrijver treffend, levendig, als hij op het spoor van anderen,

[p. 413]

maar toch zijn eigen weg bewandelend opgeeft, hoe de onchristelijke wereld in hare leuzen, die leuzen werden van strijd en moord, eene onwillekeurige hulde bragt aan het Christendom, dat vrijheid, gelijkheid, menschen waarde, broederschap predikt, maar deze niet misvormd tot de karikaturen der dolle omwentelingszucht of van een dweepend communismus. Dat alles is hem een suizen van den geest Gods, aanduiding van de ontvangbaarheid dier wereld voor het Christendom, punt van aanknoopiug voor den Christenzendeling, dat zoodanige wereld zoowel in haar ontwikkeling, als in haar ongenoegzaamheid hem aanbiedt.

En nu volgt bladz. 23 en volgg. eene schets van onzen tijd, wier trekken blikken van een' wijzen mogen heeten gekleed in dichterlijk woord, zacht soms, soms schokkend, eene schets in tableaux met meesterhand voorgesteld, waarna telkens een enkel woord als ter toepassing volgt, dat in het hart grijpt, - eene schets, waarin wij het gesteen vernemen van het zuchtend schepsel, noodkreten hetzelve ontperst door den druk eens tijds, die vorsten en vorstendienaars welke hunne roeping vergaten van hunne zetels zag bonzen, wiens wetenschap verslagen staat voor eene krankheid, die de wijsheid der wijzen beschaamt, die meer sterven dan ziekte mogt heeten.

Aan het slot oppert de Schrijver de vraag: hoe in onzen tijd dat zendingswerk moet worden verrigt. Het heet in het algemeen: in den geest van Christus, die een geest is der wijsheid en der liefde, die teregtbrengt met eenen zachtmoedigen geest, die niet verdoemt maar tracht op te bouwen in het goede, die uitgaat van en voert tot Hem, die de weg en de waarheid en het leven is. - Zal misschien het laatste sommigen voorkomen als afstekend bij het vorige wat levendigheid en zeggenskracht betreft; het ontbreekt ook hier niet aan gedachten, aan gevolgtrekkingen, die aanspraak maken op behartiging. Hier is het minder om te treffen dan om aan te wijzen wat er moet geschieden en om te bewegen te doen. Wij deelden daaruit boven bereids een staaltje mede. Er mogen er hier nog enkele volgen:

De wereld moet Christelijk, niet de kerk verwereldlijkt worden.

Het zendingswerk droeg wel eens meer de kleur eener partij dan de kleur van het Christendom (Otaheite). Dat zal beter zijn als wij meer kerk zijn geworden.

Elk Christen moet een zendeling zijn, elk Christen moet het Evangelie prediken door woord, meer nog door daad.

Doch wij willen niet meer afschrijven. - De stijl mag de zilveren schaal heeten, waarop de gouden appelen prijken, die deze meer doet uitkomen.

Wij zijn rond voor onze vriendschappelijke betrekking uitgekomen. Wij hebben ons door deze evenwel niet laten besteken. Wij zouden de redevoering niet minder hebben geprezen, was die ook van een vreemden geweest. - Het woord vinde koopers, hoorders, doenders!

Vrome wenschen aan het einde der aankondigingen van geschriften, als het stuk in quaestie, zijn zoo stereotyp geworden, dat onze lezers ons van de openbaarmaking, al hebben wij ze ook, wel zullen verschoonen.

CH.