De Tijdspiegel. Jaargang 6

Een goed woord met een goed doel over een kwade zaak.

De eerste zonde. Leerrede over Genesis III vers 16, door C. van Schaick. Haarlem, A.C. Kruseman, 1849.

Een kwade zaak voor den Evangelieprediker de behandeling van de geschiedenis der eerste zonde! Zooveel duisters, zooveel onverklaarbaars in dit schrift; zoo menig struikelblok, waarover grooten vielen, zoo menige vraag, naauw terug te dringen, en waarop 't eenig antwoord is: we weten 't niet. Een kwade zaak, omdat de verklaring van 't historische feit zoo ligt 's hoorders aandacht van 't psychologische feit aftrekt, - omdat men zoo ligt den Evangelieverkondiger voorbijziet voor den Schriftverklaarder. Een kwade zaak, in anderen, droeviger zin nog: de eerste nacht in 't rijk van zedelijkheid en menschengeluk, de eerste dissonant in 't heerlijk duo van God en mensch, het eerste zaad van een' boom, wiens wortels overal woelen onder den grond, onder wiens giftig lommer duizenden bij duizenden den doodslaap der ziele insluimerden, wiens vruchten millioenen vergiftigden; de eerste stap op den weg, van afgrond op afgrond doorsneden, met verscheurend gedierte en giftige adders bezaaid, hellend naar peillooze diepte, besproeid door stroomen van bloed en van tranen! Voorwaar, de eerste zonde heeft bij 't afschrikkende iets dat den Christelijken prediker aantrekt. Hij wil, hij moet wijzen op de bron van zooveel ellende, hij wil, hij moet het, omdat hij meer kan dan weenen met de weenenden, omdat hij de tranen kan droogen en den betraanden blik kan afleiden van Eden's beroofden boom der kennis, naar Golgotha's immer groenenden levensboom.

Van Schaick heeft het gedaan. Waarom biedt hij ons zijn woord over de kwade zaak aan? Met goed, met Christelijk doel. Eene arme gemeente, Grafhorst, door brand geteisterd, wachtte eene gave; hij gaf wat hij had, hij gaf wat goeds en wat schoons. Wat goeds: hij heeft de professorale toga niet aangeschoten, om met brallende geleerdheid de uiteenloopende denkbeelden omtrent den crux interpretum voor de gemeente de revue te laten passeren, en dan door zijn gezag ééne beschouwing te ijken; hij heeft niet voor ongeroepenen en onbevoegden de gronden voor en tegen gewogen. Hij gevoelde, dat er klove is tusschen de katheder en den Christelijken leerstoel, hij gevoelde, dat 's predikers roeping eene andere is dan zijne hoorders tot bastaard-theologen op te kweeken met drabbige druppen uit den wetenschappelijken stroom. Het gevoelen, dat Eva de slang zag eten en door dat zien tot nadenken kwam, wordt eenvoudig voorgedragen, zóó dat het ons meer voor dat denkbeeld innam dan 't

[p. 334]

ons vroeger bekoorde. Maar dan, en hier toont hij zijn roeping te kennen, wordt de zaak op psychologisch terrein overgebragt en in de eerste zonde van Eva het beeld aangewezen van onzer aller eerste zonde, betoogd, neen foei, betoogd niet maar niet den vinger aangewezen, hoe die eerste zonde de onschuld vermoordt, de vrijheid ontneemt, het geluk verwoest. Een hartelijk woord over 't geneesmiddel voor 't door de zonde vergiftigde hart, is het geheel waardig, dat een goed woord is - ook een schoon. Een schoon, mijnheer de diaken van de groote steden A-Z., die in 't gevoel uwer hooge roeping en uitgebreide magt den nek fier opheft in den hagelwitten das en 't laatste pluisje afschuijert van uw' blinkend zwarten rok, eer gij uit hooren gaat, of de beroemde E-Y ‘talent’ genoeg heeft om in uwe gemeente wat Roomschen en Joden in de kerk en hun centen in uw armenzakje te prediken. Een schoon woord, fijne keurmeester, die bij elk beroep meent nu toch eens den eersten prediker van 't land te hebben ingepakt, zijt ge ook zelf ingepakt met een gepolijste middelmatigheid of een' opgekwikten orthodoxe. Een schoon woord: zie, ge waant wel niet als ge van Schaick leest, in den Amsterdamschen schouwburg of bij ci-devant Lehmann een schitterend gemonteerd ballet te zien, de weelderige dansen der geblankette schoonschijnende leelijken verrukken u niet, de decoraties flonkeren en blikkeren zoo niet van klatergoud, ze wisselen niet af met zoo verbazende snelheid. 't Bengaalsch vuur betoovert u niet; maar zie mijnheer, van Schaick kent zijn eigen hart en daardoor ook nog al 't uwe, hij weet, dat hij dat hart moet roeren, niet maar de oogen verblinden; hij grijpt in de ziel, verbaast hij u ook niet met driemaal zevenentwintig onderdeeltjes, hij voert geen drom van marionetten op, maar de enkele beelden die hij geeft zijn waar, zij leven; hij sleept er geen duizenden meê, maar honderden roert hij zeker; men zal niet om hem strijden als om een benijdenswaardige prooi, - maar hij strijdt zelf moedig en vaardig om der zonde menige prooi te ontrukken. En zie, mijn brave heer, als ik nu op den titel van 't werk diens mans zie: ‘predikant te Dwingeloo’ en ik moet dat Dwingeloo in een aardrijkskundig woordenboek opzoeken, - dan glimlach ik eerst even over uw fiere houding in uw' witten das, maar dàn begin ik mij waarlijk haast boos te maken over uw domme aanmatiging en eindelijk betrap ik mij op den wensch, dat het met den aard onzer kerkinrigting minder strijdig mogt zijn, u een weinig onder curatele te stellen en de beroeping der predikers op te dragen aan menschen, die 't schitteren van 't kaf wat minder voor de flonkering van 't goud aanzagen - ware hun das ook wat minder helder, hun borst wat minder hoog.

J.