De Tijdspiegel. Jaargang 6

Brievenbus.

I.
Brief aan een' quasi-dichter over Hollandsche duisternis.

Vergeving voor dat opschrift, amice, 'k beken het, tot heden had ik u dichter geacht, ik kán het niet meer. Tot heden had uw vaderlandsch gevoel mijne sympathie opgewekt, uwe verbeelding mij medegesleept, uwe oden mij opgetogen, uwe minneliedjes mij verteederd, uw treurspelen met schrik en medelijden mij vervuld: - ik ben ontnuchterd. Gij kunt geen dichter zijn. Nederland bezit geen dichters, geen verdienstelijke proza-schrijvers. Bewijs? De extra-Staatscourant, bij 's konings inhuldiging verschenen. Gij vindt er eene monsterpromotie tot ridders, grootkruisen, kommandeurs: gij vindt met 't ridderlint gesmukt rijks-advocaten, directeurs van sloeproeimaatschappijen, commissarissen van policie, leden der regtbanken, referendarissen, stads- en plattelands-dominés; gedecoreerde letterkundigen zoekt gij er te vergeefs. Het gouvernement zou onverschillig zijn voor de letterkunde? Zoo dwaas acht gij 't toch niet, welk staatsman, die dien naam verdiende, was 't in onze eeuw, was 't ongestraft? Daarenboven, - de feiten weêrspreken u: de beide chefs van de litteraire maison Alexandre Dumas et Comp. zijn van 's koningswege tot de inhuldiging genoodigd, een opgesmukt verslag er van leest ge weldra - in 't Fransch; méér nog, de Fransche vaudevilleschrijver Scribe prijkt met 't ridderkruis, door de Hollandsche Majesteit hem geschonken, - en gij zoudt nog van koelheid omtrent de letterkunde durven spreken!,...

Maar ik gevoel het, amice, die toon valt mij moeijelijk: bij ironie moet men koel zijn, en ik ben warm, ik gloei van verontwaardiging, dat men een' Franschen romanfabrikant laat overkomen om getuige te zijn van 't verbond, door Hollands vorst en volk voor 't oog van den Almagtige gesloten; ik gloei van verontwaardiging, dat men wie ten onzent verre boven Dumas et fils staan die onderscheiding niet heeft waardig gekeurd; dat men 't in 't aangezigt van Europa heeft beleden: wij bezitten geene letterkunde; - dat men den ligtzinnigen vaudevillist oppronkt met ridderlint, en den man,

[p. 64]

die 't vaderlandsche treurspel zoo krachtig releveert, miskent, ignoreert, - dat men den vaderlandschen dichter, die schoon burgerman, vóór lang reeds streed voor het stelsel, dat de tegenwoordige excellenties op 't kussen bragt, minder acht dan een' Franschen lagchebek, - dat men kommandeurskruisen wegsmijt aan menschen, wier éénige verdienste is, dat ze een knoopsgat hebben om 't aan te hangen, terwijl men den Nestor onzer poëzij vergeet, die nog onlangs zoo roerenden klaagtoon slaakte aan 't graf van den ontslapen' vorst. Is dát de weg, dien onze geimproviseerde staatslieden den vorst afbakenen? Is dát het middel om onze nationaliteit te ontwikkelen, dát om gunstig op den volksgeest te werken? O, ik weet, de dichter heeft hooger roeping dan 't afbedelen van kruis en lint, 'k weet het, dat een vroeger bestuur zich belagchelijk maakte door een Reinier Hendrik te decoreren; maar ik weet het ook, dat eene handelwijze als die van onze tegenwoordige staatslieden ons in het oog van Europa compromitteert, - dat eene wijze regering zich 't eene eere rekent, verdienste te erkennen; - dat een der middelen, waardoor Willem I zoo magtigen invloed oefende op den volksgeest, de eere was, die hij aan dichters gaf;- dat een der oorzaken, die 't goede van Willem II meer in het licht, zijne zwakheden in de schaduw deed stellen, zijne bescherming van kunsten en wetenschappen was.

Maar we worden te materialistisch voor 't genot der letteren; ze zijn nog te dulden, mits ze ons amuseren en ons door kwinkslag en bonmot een' glimlach afdwingen, - maar geestelijk schoon - 't is uit de mode als 't zedelijk schoon. De letterkunde deelt 't lot van het Christendom.

Wees gegroet van uwen niet gedecoreerden, nooit te decoreren, prozaïschen, maar Hollandschen, meer dan ministerieel schoonheidlievenden

sijmen.

II.
Brief van een' verbolgen' mede-arbeider aan den Uitgever van den Tijdspiegel.

Mijnheer!

Door de redactie word ik naar u verwezen, en mij rest dus niets dan van u rekenschap te vragen van het voorbeeldelooze dralen met de plaatsing mijner stukken. Den 29^sten April zijn ze u toegezonden, en vergeefs zoek ik ze in het nommer, dat 1^o Mei verscheen. Ik ken uw antwoord reeds vooraf, ik weet, dat gij mij te gemoet zult voeren, dat de ingekomen stukken eerst door de redactie in hunne mindere of meerdere geschiktheid voor den Tijdspiegel moeten beoordeeld, vervolgen sgezet, de proeven gecorrigeerd, gerevideerd, afgedrukt, geplet, gevouwen, ingenaaid, gepakt, verzonden moeten worden, en dat dit alles onmogelijk in één' dag kan geschieden. Ik erken 't, dat die gronden ietwat bij mij gewogen zouden hebben - voorheen, toen wij nog niets dan den slakkengang kenden, maar ik verzeker u ook, dat die tegenwerpingen thans geen' invloed hoegenaamd meer op mij uitoefenen, ik voeg er bij, dat gij bij mij den naam van actief uitgever en man van den vooruitgang gladweg verbeurd hebt. Vlieg maar niet op, mijnheer, uw schaamte zal er te grooter om zijn: feiten zullen tegen u getuigen. En waan niet, dat ik u zal bluffen met de stoompersen van de Times, die de redevoeringen der parlementsleden wedergeven bijna vóór ze worden uitgesproken: op ons vaderland wijs ik u, op uwe woonplaats,

[p. 65]

op den man, wiens Tijd altijd met den tijd medegaat, wiens Zondagsblad den tijd vooruitloopt. Dat Zondagsblad, mijnheer de uitgever, strekke ten verwijt u, maar ook ten prikkel. Weet ge wat het bedoelt? De gaping tusschen de Zaturdagsche en Maandagsche Haarlemsche Courant aan te vullen. Nu weet gij zoowel als ik, dat de couranten één dag vóór dien, waarop zij gedateerd zijn, worden gedrukt en verzonden. Zoo komt de Zaturdagsche Haarlemsche Courant op Vrijdag van de pers, om in der haast gevouwen en onder kruisband verzonden te worden, opdat de brievenbesteller mij die Zaturdags 's morgens aan het ontbijt brenge. Zondags nu komt er geene courant uit, dat wil zeggen, de Hollandsche geest is tegen een dagblad, waarop: Zondag staat, - of dat dagblad moest in overeenstemming zijn met de godsdienstige rigting der gemoederen op dien dag. Wat doet nu de opregte, hier bijna een weinig onopregte Haarlemmer? Hij drukt 's Zaturdags een nommer, verzendt dat per post, 't arriveert 's Zondags in alle oorden van ons vaderland, - maar 't heet: Maandagsche Courant! Dezelfde brievenbesteller, die mij dit nommer brengt, heeft nog een' ander vel druks onder kruisband voor mij. Wat mag 't zijn? Drukproeven wacht ik niet, voor schrijver heb ik geen talent, voor vertaler van romans geen geduld en geen' honger genoeg. 't Is het Zondagsblad van den heer van der Vliet, te 's Gravenhage, dat gelijktijdig met de Haarlemsche Courant van Maandag door mij wordt ingezien, eer ik naar de kerk stap (ik ben ouderwetsch genoeg om te gelooven, dat we behalve regtstreeksche verkiezingen ook nog godsdienst noodig hebben). Maar dan zijn die beide bladen tegelijk uitgekomen, zegt gij. Ja, dat een man, die geene kans ziet om 29 April een stuk op te nemen in het Tijdschrift, dat 30 April verzonden wordt, zoo oordeelt, kan ik mij ligt begrijpen. De heer van der Vliet echter verzekert, dat zijn Zondagsblad veel latere tijdingen medebrengt dan de Haarlemsche Courant, adverteert, dat de berigten tot van Zaturdag avond toe in zijn blad worden opgenomen. 't Is dus blijkbaar, dat de laatste tijdingen uit Rome, Weenen, Parijs, Londen, America, Groenland, en China ZEd. per duif worden aangebragt, dat het Zondagsblad in den nacht van Zaturdag op Zondag door stoomzetters wordt gezet, door stoomcorrectors gecorrigeerd, door stoominpakkers gevouwen, en in den vroegen morgen van Zondag met stoomduiven van hooge drukking door het gansche land verzonden. Ik erken, 't zijn slechts vermoedens die ik opper; mijn brievenbesteller verzekerde mij, dat het Zondagsblad met dezelfde postkar was gearriveerd, die den Haarlemmer overbragt, maar blijkbaar was 't, dat de man het correspondentie-, druk-en verzendingsgeheim van den heer van der Vliet niet wilde verraden. 't Is dan ook mijne zaak niet, dit geheim geheel te ontsluijeren. Genoeg, dat het feit bestaat, dat het Zondagsblad, schijnbaar gelijktijdig met de Haarlemsche Courant gedrukt en verzonden, veel later tijdingen bevat. Het instinct van het volk, dat in onze eeuw wijzer is geworden dan alle beschaafde en fatsoenlijke menschen zamen, gevoelt dan ook levendig de hooge voortreffelijkheid van het Zondagsblad. De ‘booijen’ hunkeren er naar, - naar uwen Tijdspiegel zien ze nooit om. Spiegel u aan het voorbeeld van den stoomman, en ontmoet gij hem welligt, verzuim niet, hem een compliment te maken over zijne activiteit, van uwen

Dw. Dienaar,

sijmen.

[p. 66]

III.
Uitgelokt antwoord op een ongevraagd antwoord op den brief van een Gelderschman over de gemeentelasten in zijne provincie.

(Zie Tijdspiegel 1849, I, blz. 306.)

Met uw ongevraagd antwoord, mijnheer H.V.! gaat het niet, als met ongevraagde gasten: het was mij bijzonder welkom, omdat het mij gelegenheid geeft nog eens terug te komen op eene zaak, die verre is van mij onverschillig te zijn.

Bij het eerste lezen van uw ongevraagd antwoord, meende ik, wat de hoofdzaak betreft, uit het veld geslagen te zijn. Had ik mij werkelijk zóó deerlijk vergist; had ik vermetel de hand uitgestrekt naar een heiligdom, dat gedurende 32 jaren geëerbiedigd was, - ik verdiende dan het verwijt mij toegevoegd, en ik beken u gulhartig, het: peccavi! zweefde mij op de lippen.

Mijn gevoel van schaamte werd echter spoedig verdrongen door dankbaarheid, omdat gij mij misschien de oogen geopend hadt, en ik, van eene verkeerde toepassing van het reglement in mijne gemeente overtuigd, in de gelegenheid gesteld werd op een' onbillijken omslag van vele leden der gemeente in verhouding tot de meestgegoeden het gemeentebestuur, of hooger autoriteit oplettend te maken. Ik troostte mij met het: door schade en schande moet men leeren.

Er kwamen wel eenige passages in uw ongevraagd antwoord voor, die aanmerkingen van mijn' kant uitlokten: zoo b.v. gelooft gij niet, dat ik tot de Hoogwelgeboren Heeren behoor, omdat het mij bijzonder wel is, dat de Baron in mijne gemeente geene andere kennisgeving van den aanslag in de gemeentelasten bekomt, dan aan den daglooner wordt toegezonden. Ik glimlachte en sprak: wat te veel bewijst, mijnheer, bewijst niets! Ik zou met meer grond misschien kunnen beweren, dat gij een zeer gering denkbeeld hebt van een Hoogwelgeboren Heer, alsof deze niet dezelfde opmerking zou kunnen maken, of een gelijk gevoel van billijkheid kon hebben, als een niet-hoogwelgeboren heer.

Zoo zag ik niets vermetels in den wensch, dat de nieuw te verkiezen leden der provinciale Staten hunne aandacht mogten vestigen op, en, zoo mogelijk wijzigen wat, naar mijn inzien, eene verkeerdheid is, al is zij ook verjaard.

Zoo moet ik u bekennen, dat geene magtspreuk verandering kan brengen in mijn ongunstig oordeel over den vorm van het aanslagsbillet (dat ['t zijn uwe eigene woorden] in het wezen der zaak niets afdoet??). Ik herhaal het: die vorm behoort niet aan onzen tijd. Eene beleefde aankondiging aan de contribuabelen van wat zij schuldig zijn aan de gemeentekas te betalen, staat toch niet gelijk met aan de beleefdheid der contribuabelen het over te laten, of zij gezind zijn hunnen aanslag te kwijten. Voor wie zich aan wanbetaling schuldig maken, bestaan in sommaties, renovaties enz. termen genoeg, om met uitvoering van de wet te dreigen. Zou de goede geest van Neêrlands ingezetenen minder zijn, als zij beleefder en meer volgens de eischen des tijds werden aangesproken? Of zou Paulus' les, door mij aangehaald, thans minder te pas komen, dan in zijn' tijd: ‘uwe bescheidenheid zij allen menschen bekend?’

Zoo, om nog iets te noemen, begrijp ik niet, mijnheer! zich niet als strijder in het perk te begeven ter verdediging der voorschriften door heeren gedeputeerde Staten van Gelderland gegeven,

[p. 67]

hoedanig de classificatie-rollen moeten worden ingerigt en ingevorderd (NB. classificatie-rollen worden niet ingevorderd), - en die voorschriften doeltreffend en daarom goed te noemen... Doch dit alles doet tot de hoofdzaak niet af. Ik nam, volgens uwe aanwijzing, het provinciale blad N^o. 243 van het jaar 1816 nog eens ter hand. - en in spijt van het berouw, dat reeds halverwege in mijn hart was gedrongen, was ik hardnekkig genoeg, om op den ouden dwaalweg (als gij hem noemt) terug te keeren, en helaas! vermetel genoeg, om nogmaals de hand uit te strekken naar de grondvesten van een gebouw, dat daar reeds 32 jaren op gevestigd staat. Want, wat bevond ik?

Vooreerst: dat ik niet dwaalde, toen ik beweerde, dat er in de verhouding der klassen door heeren gedeputeerde Staten vastgesteld, geene geëvenredigde opklimming plaats heeft. Klaar en duidelijk toch blijkt uit artikel 8 met cijfers (en cijfers bedriegen niet!), dat de 2^de klasse terstond het dubbele der 1^ste, de 3^de de helft meer dan de 2^de, de 4^de een derde meer dan de 3^de betaalt enz. maar de 4 hoogste klassen ieder slechts met de vastgestelde som van f 5 - verhoogd worden. Is dat geene kennelijke afdaling in de verhooging der hoogere en vooral der laatste hoogste klassen? Is dat eene billijke verhouding van de minder gegoeden tot de meest gegoeden? Of moet men dit voorbijzien, omdat het reglement, dat het dùs voorschrijft, 32 jaren is toegepast? Of is die toepassing voor u het bewijs, dat het goed bevonden is?

Ten tweede: dat uwe redenering niet doorgaat, omdat zij in strijd is met artikel 2 van het reglement. Ik laat beide volgen: ‘Men beginne met den daglooner, dat is de (n) man, die van het loon, iederen dag door hem verdiend, en dat berekend wordt op f 140 - jaarlijks, leeft, buiten aanslag te laten,’ dus zegt gij. Artikel 2 zegt: ‘Onder eene der na te meldene klassen zullen worden gebragt, alle hoofden van huisgezinnen, voorts inwonende kinderen, welke een afzonderlijk bestaan hebben, en eindelijk dienstboden, zoodanig, dat alleen zullen worden uitgezonderd diegenen, welke wegens volslagene armoede volstrekt buiten staat zijn, om iets het allergeringste bij te dragen.’ Er wordt in Art 10 aan de Gemeente-besturen bijzonder aanbevolen, om van de eerste klasse, zoo mogelijk, geen gebruik te maken, dan kunnen zij, die wegens volslagen armoede niet volstrekt buiten staat zijn, iets, het allergeringste bij te dragen (en onder deze moet men toch den daglooner rangschikken, die f 140- 's jaars verdient) wel niet minder dan in de 2^de klasse gebragt worden. Doch, gesteld, mijnheer, dat een Gemeente-bestuur de vrijheid had, om een daglooner, die iederen dag geregeld werk heeft, en een gewoon daggeld verdient, onder de volslagen armen te rekenen!! en in de 1^ste klasse te plaatsen den arbeider, die zijne eigene woning en een hoekje hofland bezit, waar zal dan de vereischte som voor de gemeentekas van daan komen, daar de rijke grondbezitter op een inkomen van f 14000- geschat (en hoe weinigen zijn er in eene gemeente, als gijzelf zegt, die over zulk een inkomen te beschikken hebben) naar die verhouding niet hooger mag aangeslagen worden, dan op f 35-? Ik ken daar slechts twee wegen op: òf door den mindergegoede en die tot den burgerstand behooren in hoogere klassen te brengen, òf door het verhoogen der quota's bij te korten aan de inkomsten der gemeente. En dit laatste brengt mij op wat ik

[p. 68]

ten derde bevond, dat in die verhooging geene schijn - maar tastbare onevenredigheid bestaat. Van uwe eigene redenering, zeer juist op het reglement gegrond, zal ik gebruik maken. Bij een te kort, om de benoodigde som te vinden, moet de door heeren Gedeputeerden aangegeven basis met 100 percent verhoogd worden: nu betaalt de arbeider, op de classificatierol op 25 cents gesteld, 50 cents (dat is, het dubbele), en de man op een inkomen van f 14000- geschat f 70- (dat is ook het dubbele). Men houdt dus, als ik zeide, met het verhoogen gelijken tred, altijd zóó geëvenredigd, dat de rijke in verhouding niet meer betaalt, dan de minstgegoede. ik laat het aan uw eigen oordeel over, of dit gelijk staat, en een reglement is goed te keuren, dat zulk eene onevenredigheid bij het verhoogen, in geval van te korten, voorschrijft? In dat geval toch wordt de minstgegoede in verhouding even zwaar belast als de meestgegoede.

Gij ziet dus, mijnheer, ik kan van mijne opinie nog niet terugkomen, al is het reglement ook 32 jaren toegepast. Geloof mij, met u acht ik wat goed is en als zoodanig bestaat, hoog, maar ik schroom tevens niet aantetasten, wat een langdurig bestaan niet goed kan maken.

Voor uwe welmeenende raadgeving, om klagten in te leveren, dank ik u, al is ze voor mij ook overbodig, omdat mij de weg bekend was, hoe ze ter behoorlijke plaatse en aan de bevoegde autoriteiten bekend te maken, en terwijl ik niet inzie, dat ik minder aanspraak kan maken op den naam van populair man, en man van den tijd, als ik gebreken, die ik meen te ontdekken, openlijk bekend maak en aanwijs, dan dat ik aan het Gemeente-besluur over een' te hoogen aanslag van mijzelven en anderen klagten inlever, wensch ik niets hartelijker, dan dat door ons wederzijdsch geschrijf de zaak in quaestie meer zal opgehelderd worden.

H.

IV.
Brief aan den heer Halitus Antinepotianus, over publieke eerbewijzen.

(Tijdspiegel, Junij 1849.)

But these are deeds which should not pass away, And names, that must not wither, though the earth Forgets her empires with a just decay.
byron.

Waarde heer Halitus!

Uw stukje getiteld: Cornelius Nepos en de publieke eerbewijzen heeft met regt veler aandacht tot zich getrokken, waaronder ook de mijne. - Een oogenblik heb ik, waarom zoude ik het niet bekennen, aan u getwijfeld, en opperde zich bij mij de vraag: zou de man het wel meenen? Eene herhaalde lezing heeft mij echter overtuigd dat het toch wel uwe bedoeling was, te doen uitkomen hoe rijk aan verdienstelijke lieden onze tijd, maar vooral ons vaderland is. Ik heb te meer behoefte aan uwe opregtheid te gelooven, omdat ikzelf een der gelukkigen ben, niet van deze bedeeling, maar al van eene veel vroegere. Hoezeer ik nu ook met uw denkbeeld om het wanbegrip van Cornelius Nepos ten minste voor onze dagen te bestrijden, ingenomen ben, is het mij echter voorgekomen, dat gij te kort zijt geschoten door niet aan te toonen, dat er werkelijk verdiensten te beloonen waren, en welke? Zoo gij dàt niet hadt nagelaten, zoudt gij geheel zegevierend daar gestaan hebben. - Lieve heer Halitus! (houd het mij ten goede dat ik u niet bij uwen langen onchristelijken naam noem,

[p. 69]

maar familiaar weg bij uwen voornaam) lieve heer Halitus! het woord verdienste is zoo betrekkelijk, gij hebt er misschien nimmer over gedacht; er is zoo vele soort van verdienste: vergun mij u daarover slechts een gedeelte mijner gedachten mede te deelen. - Niet steeds doet zich de gelegenheid voor, het vaderland door vreesselijk dappere daden, of door kloeken greep aan het staatsroer, of door beleid en schranderheid in groote diplomatieke verschillen te redden; - zoude het nu niet jammer zijn omdat die gelegenheid zich niet voordoet, dat men zoo maar zijn geheel leven ongedecoreerd bleef voortloopen? Als die hoogere, meer in het oog loopende gelegenheden ontbreken, dan blijft er nog altoos veel verdienste over die ook niet mag vergeten worden; - om er eenigen op te noemen: behoorlijk uwen pligt te betrachten gedurende een reeks van jaren voor het traktement dat de Staat u geeft; bedaard en kloekmoedig u tegen den vijand te gedragen en niet voor hem, vooral wanneer hij niet talrijk is, op den loop te gaan; een zeer groot vermogen te bezitten, dat niet op te maken, maar veeleer te zorgen dat het u dekke, voede enz. tot den dood toe en na u uwe kinderen; tot de notabelen te behooren; zangen en zangwijzen te maken bij voorkeur op personen wien men den hoogsten eerbied verschuldigd is; het bestuur in al deszelfs pogingen voor het heil van den Staat in de raadzaal en in geschrift krachtig te ondersteunen, gehoorzaamheid, onderdanigheid, gedienstigheid voor uwe meerderen; in één woord:er zijn talrijke verdiensten van dien aard, om niet te gewagen van de velen die zich in het duister hullen, en die alleen door de nederigheid der bezitters niet eens in het oog vallen.

Ik herhaal het, het zoude jammer zijn, dat, wanneer die hoogere gelegenheden ontbreken, alle hoop op eene eervolle onderscheiding verloren ware. En die hoop is toch zoo natuurlijk, de neiging zoo geheel in 's menschen aard; immers tot zelfs bij de onbeschaafdste volkeren vindt men de zucht om door eenige uiterlijkheid, hetzij kraal, veêr, ring, vischgraat, neushout als anderzins, boven zijne medeburgers uit te steken.

Er is dan ook immer in dien geest gedacht en gehandeld; geen gevecht, boe klein ook, had er plaats of talrijke verdienstelijke daden, alhoewel ook van minder schitterenden aard, waren het opmerkzaam oog niet ontgaan: van menigen strijd kwamen er meer ridders terug dan er gesneuvelden gebleven waren. - Onze schrandere, behendige diplomaten, onze waakzame vertegenwoordigers, onze doorkneede staatslieden, ook onze vertegen woordiging in het wetenschappelijk West-Europa, onze geleerden en kunstenaars, al is het hun niet altoos gelukt zich beroemd te maken, of zoo goed te slagen, als wel te wenschen ware; zij hadden toch zooveel goeden wil, zoovele bekwaamheid, in één woord: verdienste aan den dag gelegd, dat ook hier de erkentelijkheid niet achterwege kon blijven.

Zoo is er niet bij ons alleen over gedacht, maar immers ook elders; van waar anders al die vreemde ordeteekens, die zoomenige borst in Nederland versieren, waaronder er velen zijn die het ijverzuchtig gemeen met den naam van kraamkamerorden bestempelt; de man die zoo'n verre reis komt maken om u eene heugelijke tijding of eene treurmaar over te brengen, kunt gij toch zoo maar niet zonder eenige belooning (behalve de reiskosten) weg laten gaan? En ook de wijze waarop zoo iemand zoo iets mededeelt, opdat

[p. 70]

gij b.v. niet te veel schrikt, of te plotseling ontroert, die kan immers ook hare verdienste hebben.-

Eenig nadenken heeft mij, waarde Halitus! zelfs overtuigd dat er nog veel, te veel verdienste onbeloond blijft; ik zal er u maar één voorbeeld van bijbrengen, om mijn epistel niet te lang te maken. - Professor Lauts slaat bij het noodlottig afsterven van onzen Willem II met opmerkzaamheid de natie in vele oorden van ons vaderland gade, en ontwaart er met deelneming den angst die veler gemoed bekneep door onbekendheid met zijnen opvolger; fluks grijpt hij naar de pen en zijne belangrijke Levensschets van Willem III ziet het licht; natuurlijkerwijze heeft dat gedeelte der natie nu lucht gekregen; het ruimer ademhalen van duizenden is zijn werk! Is dat geene verdienste? en toch, zoo ver ik weet, is die nog niet beloond.-

De openlijke erkenning van verdienste heeft weder aanleiding gegeven tot de ontwikkeling van andere verdiensten, en wel tot die van een hoog gevoel van eigenwaarde, en tot die van prijzenswaardige eerzucht. Menigeen overtuigd van het gewigt zijner bewezene diensten, vooral in vergelijking van anderen, durft zich van de kluisters van eene kinderachtige valsche schaamte los te maken en met mannelijk zelfvertrouwen op die diensten wijzende, om de onderscheiding vragen, eenmaal, soms meermalen te vergeefs, eindelijk toch met gewenscht gevolg. - Menigeen die er nog slechts één bezit, ziet langzamerhand anderen hem voorbijsnellen, en zich in het bezit van meerderen verheugen, en nu rust hij niet voordat hij zijne mededingers weder op zijde of zoo mogelijk voorbij geraakt. - Daarom is het bestaan van een groot aantal orden zoo aan te bevelen en is het zoo gelukkig dat er in Nederland drie onderscheidene bestaan. Zelfs wanneer wij het wèl inzien zoude het getal nog wel vermeerderd kunnen worden; een blik op Rusland, op Spanje en menigen anderen Staat zal dat duidelijk maken. Waarom konden wij er niet nog eene voor Limburg, of voor de Oost- en West-Indiën (vooral voor de laatste) hebben? Waarom niet voor het ook geheel op zich zelf liggend Urk? - De eerzucht en de begeerte om uit te munten zouden er tot welzijn van het algemeen, en tot veredeling van het volkskarakter slechts door aangevuurd worden.

Eindelijk, goede Halitus! heb ik nog eene soort van verdienste op te noemen, welke mij eerst onlangs bijzonder is in het oog gevallen. Ik heb mij wel eens verwonderd dat de beloonde verdienste zoo veel talrijker wordt aangetroffen rondom den troon, juist het tegendeel van het zonnestelsel, waar de sterren in de nabijheid der zon verdwijnen. - Gelijk gij Halitus! neem ik nog wel eens een boek van vroeger dagen in de handen zoo stootte ik onlangs op deze plaats van uwen en mijnen vriend Tacitus, Annal: L.1. C.7. At Romae ruere in servitium consules, patres, eques: quanto quis illustrior, tanto magis falsi ac festinantes, vultuque composito, ne laeti excessu principis, neu tristiores primordio, lacrimas, gaudium, questus, adulatione miscebant. (Te Rome wierp zich alles, de consuls, de raad, de ridderschap der slavernij toe; hoe hooger in rang met des te grootere geveinsdheid en drift; het gelaat geplooid naar de tijdsomstandigheid, wisten zij vreugde en tranen, klagten en vleitaal te mengen, om noch verheugd bij het afsterven van den eenen vorst, noch te treurig voor de aanvaarding der regering van

[p. 71]

den anderen te schijnen.) Wat heeft mij nu die plaats duidelijk gemaakt? Geleerde heer Halitus! ik zal het u zeggen. - Tacitus komt mij voor boos te zijn over die handelwijze der voorname Romeinen, de onbeleefde uitdrukkingen waarin hij de zaak voorstelt doen het ten minste iets meer dan gissen; daarin verschil ik volstrekt van den grooten man; ik geloof dat ik de zaak beter inzie dan hij; en ik vertrouw, Halitus! dat gij met mij zult instemmen. Denk eens na, wat er vereischt wordt om het zoo ver te brengen en hoe velen er tot hunne schande niet in zouden slagen; de domkoppen zouden alleen treurig zijn, de meer begaafden zouden misschien enkel vreugde aan den dag leggen, maar de knapsten alleen kunnen beide die gewaarwordingen afwisselend en in juiste mate voorstellen: aan hen de palm!

Op dat talent, op die bekwaamheid, op die verdienste ben ik door Tacitus, alhoewel geheel tegen zijnen zin, geloof ik, opmerkzaam geworden. - Hem aan zijn kwaad humeur en beperkte begrippen overlatende, heb ik vervolgens nagegaan hoe vele zelfopoffering er niet toe behoort, om op die plaats duurzaam en gemakkelijk te zitten; opoffering van genoegens, van gevoelens, van wil, van uwe geheele ik-heid, niet gedurende een dag, een maand, maar jaren lang, soms een geheel leven! Waarlijk dat daar dan meerdere belooningen vallen, voor zulk een zuren arbeid, dat is inderdaad niet te verwonderen. Wij mogen het hun die zóó bevoorregt werden, niet benijden; het mag ons alleen spijten dat wij niet in de gelegenheid zijn ons ook zóó verdienstelijk te maken.

Lieve Halitus! Ik zal niet zeggen dat ik al de verdiensten opgesomd heb, die buiten die hoogeren, waarvan ik vroeger sprak, toch ook aanspraak op belooning kunnen maken; maar ik heb toch eenigzins in de gaping welke gij gelaten hebt, voorzien. Zie dit niet aan voor eene kritiek op uw werk, maar voor een tweede deel. - Vale!

dicaeus.

V.
Een krachtig woordje om mijnheer Sijmen op zijne plaats, en een' confrater te Leipzig op zijn' troon te zetten.¹⁾
(Tijdspiegel 1849, I, bladz. 388 en 389).

Rotterdam, 6 Mei 1849.

Mijnheer Sijmen!

Het verwijt, door u aan een zeer geacht blad, den ‘Nordischer Telegraph,’ gedaan, valt op u terug, omdat gij onwaarheden opdischt. Ik zoude zwijgen, om niet ook mijnen en der lezers tijd aan eene nietige zaak ten prooi te geven, maar mijne relatiën met den uitgeverdrukker van den Telegraph leggen mij de verpligting op, zijne eer te verdedigen.

Reeds langer dan vier maanden was Duitschland door middel van den Telegraph op eene vroeger niet gekende onpartijdige en zeer volledige wijze met de politiek en literatuur der Noordsche landen bekend gemaakt. Bij de eerste verschijning had hij hetzelfde ten opzigte van de Nederlanden beloofd, maar daaraan nog niet zoo kunnen voldoen, als hij zelf wenschte. Toen gaf Lion de brochure ‘Boudewijn en de Tijd’ uit, waartoe de Telegraph de voornaamste aanleiding was geweest; was het wonder, dat de Telegraph daarvan melding maakte? Waarlijk niet! Maar de Telegraph heeft

1) De Redactie wist de missive van den heer Petri niet anders te betitelen.

[p. 72]

deze zaak niet ‘als eene belangrijke politieke gebeurtenis vermeld,’¹⁾ hij heeft er slechts in eene korte en met kleine letters gedrukte ‘Notiz’ melding van gemaakt; hij heeft niet ‘de lompheid gehad, daarmede zijne beschouwingen over onze literatuur te openen,’ maar hij heeft reeds maanden te voren zeer groote opstellen over de Nederlandsche letterkunde, bij voorb. over Tollens geleverd.

Misschien zijt gij de eenige Nederlander, die de vreugde daarover, dat het buitenland zich met onze letterkunde bemoeit, ‘kinderachtig’ noemt.

petri, boekverkooper.

1) Men herleze den eersten volzin in de derde kolom van pag. 389 en men zal mij toegeven, dat Sijmen het zoo doet voorkomen.