De Tijdspiegel. Jaargang 6

[p. 9]

Een paar woorden over publiciteit in kerkelijke zaken.

...En wie nu wel die C.C.C. is, die in de Kerkelijke Courant den sluijer van zekere zaken en personen in de Rotterdamsche gemeente opligt? Hij is mij onbekend, 't zij u verzekerd, maar lag zijn naam mij ook op de lippen, 'k weêrhield ze van hem uit te spreken. Waarom? Omdat met de openbaring van den naam veel voor de zaak ware verloren. Reeds nu heeft D^r. J.J. van Oosterzee in eene teregtwijzing, die hém noodzakelijk scheen, eene attaque op het ‘geweten’ van den snooden C.C.C. gedaan en een ‘wee’ over hem op de wèlsprekende lippen gehad. Ge weet, dat is zoo de manier bij ons te lande, als men harde waarheden hoort zeggen, en vooral in de kerkelijke wereld is die manier, met de noodige zalving, regt goed te gebruiken. En C.C.C. zou bitterder bestrijders zien aanstormen dan D^r. van Oosterzee: deze meent het eigenlijk zoo kwaad niet, maar gelooft, dat de publiciteit, op die zaken toegepast, nadeelig werkt, en zeker een' D^r. van Oosterzee kan zoodanige meening minder euvel geduid worden, sinds hijzelf zoo onder die publiciteit lijdt, sinds een onhandige vriend in de Kerkelijke Courant heeft uitgebazuind, dat D^r. van Oosterzee na een paar uren praeparatie wel ¾ uurs over de vergankelijkheid kan improviseren, - nadat de Rotterdamsche Courant ‘van eene goede zijde’ vernam, dat D^r. van Oosterzee stemmen (maar niet genoeg) voor het Amsterdamsche professoraat verkreeg, - sedert dezelfde Courant, even onhandig, gaat vertellen, dat eene vorstin D^r. van Oosterzee zekere taak opdroeg eer ze den man, die boven allen daartoe geschikt is, tot volvoering er van riep. Dezen man is zeker een weinigje malaise over de publiciteit, wier verbitterde vijand hij anders niet is, minder euvel te duiden. Maar vinniger bestrijders zou C.C.C. ontmoeten, zweefde eenmaal zijn naam op de wieken der faam. Schimpschoten zou 't regenen, en eer ge er om dacht had men u klaar als 't daglicht bewezen, dat lage, verfoeijelijke drijfveêren, nijd en wat niet al, den schrijver hadden gebragt tot zoo ongewoon een' stap. Velen zouden 't gelooven, meer nog veinzen 't te gelooven, gedienstige Vereenigingen 't uitbazuinen, Utrechtsche diakonessen 't aan liberale ziekbedden betoogen. Waarlijk, 't ware jammer, voor den man niet slechts, die een fiksche, kordate kerel blijkt, - maar ook, wijl dan een ferme houw tegen den kerkduivel in de lucht verloren ging. Ik neem dat woord niet terug. Omdat de kerk mij lief is, haat ik den vampyr, die haar bloed uitzuigt. Wat ik onder dien kerkduivel versta? 't Is een leelijk ding, waarvan men wel eens mompelt, maar dat weinigen onder de oogen zien; 't sluipt, als Poot's ouderdom, op wollen schoenen, met eene dievenlantaren en een' dolk gewapend rond. 't Is de geest van konkelen, kabaalmaken, intrigues smeden, die zoo t'huis raakte op kerkdijken bodem.

Uitwendig gaat er alles zoetsappig en vromelijk toe, stereotype uitdrukkingen, die regt zalvend klinken, heeft men gesmeed voor elken toestand van het kerkelijke leven; maar daaronder knaagt en knaauwt en kankert het. Zijt ge ooit getuige geweest van eene beroeping in

[p. 10]

eene aanzienlijke stad? O, 't klinkt zoo eenvoudig, zoo lief in de Boekzaal; maar wat ze niet berigt, is, dat D^s. L. uit A., die een' der genomineerden in zijne buurt had, heeft rondgeloopen om te fluisteren, dat D^s. B. toch waarlijk geen man is voor de **sche gemeente; dat D^s. J., die bezig is zijne vrienden te verzorgen, een' nietsbeteekenende heeft aanbevolen als uitmuntend pastor, daar dit de éénige lofspraak was, die niet terstond weêrlegd kon worden; dat mevrouw P., die een' diaken tot metselaar of timmerman heeft, dezen een' wenk heeft gegeven dat zij op hem rekende voor D^s. Q.; dat broeder R. en S. en T. en U. de stembriefjes t'huis geschreven, maar op den weg naar de vergadering toevallig vriend V. aangetroffen hebben, die hun klaar als de dag bewees, dat die man allerminst aan die gemeente voegde, en zij 't aan hun geweten verpligt waren, hunne stem op D^s. W. uit te brengen; - dat D^s.-R. op den morgen van het beroep bij de diakens heeft rondgeloopen met natuurkundige verhandelingen, waaruit hij onwedersprekelijk aan die bevoegde regters bewees, dat D^s.-M. Christus lasterde; dat den kerkeraad eener vacante Protestantsche gemeente een wenk is gegeven, hoe de beroeping van D^s.-L. gunstig zou werken op de verkrijging van een orgel... Zie, dat alles klinkt u ligt vreemd in de ooren, ge hebt er nog weinig van gehoord. De reden? Als ge dien knoeigeest, dat recommandatiespook, dien nepotismuskabouter goed onder de oogen wilt zien, - wip, is hij weggeslopen: een rappe gast, die hem bij den staart houdt, een eerlijke borst, die hem aan de wereld durft toonen! Maar o, ze zijn al zoo oud, die wonden, daar 'k u op wees! Men heeft ze met satijnen pleisters bedekt, maar daaronder ettert 't voort. Rukt ge nu de pleister weg en doet ge eene fiksche incisie om de wond te zuiveren, dan begint men uw bedoeling te bezwadderen, voor u te bidden (in de kerk namelijk en om uw bekeering), dan begint het gekerm, vooral van die lieve, overgemoedelijke luidjes, zoo als er een onder de letter H. gefigureerd heeft in de Kerkelijke Courant. Foei, 't is bedroevend, zulke dingen zoo maar publiek te zeggen...

Maar de menschen, van wie gesproken wordt, bekleeden immers publieke betrekking, en alleen als zoodanig worden zij besproken, en 't publieke welzijn hangt er immers van af... Ja, maar 't is zoo onaangenaam voor die mannen. Zeker, 't moet vrij onaangenaam zijn, zoo plotseling het licht in de oogen te zien, als men zoo gaarne schemerde... Ja, maar die mannen zijn zoo eerlijk... Ik weet het, want ik meen ze te kennen. H. weet het niet, want hij zegt, ze niet te kennen, - en ze eerlijk te achten, alleen omdat zij Rotterdamsche predikanten zijn, - getuigt veel van H's eerbied voor Rotterdamsche predikanten, meer niet. Maar 'k vraag u, heeft C.C.C. de eerlijkheid dier mannen in twijfel getrokken, ik vraag er bij: kan der gemeente geen gevaar dreigen, óók van eerlijke mannen, of als ik eene rigting (Oosterzee's lievelingswoord wijl 't meer schwankend is dan partij) bestrijd, is dat hetzelfde als hare voorstanders voor schurken verklaren? Oosterzee is er mij niet minder eerlijk man om, dat zijn begaafd hoofd op een stroohalm rust, die door den wind ginds en herwaarts bewogen wordt, Doedes moge minder aangenaam zijn voor zijne vrienden, minder eerlijk is hij er niet om, dat hij zijne geheimen liefst voor zich behoudt. Maar als de zachtheid van den man als was en de geslo-

[p. 11]

tenheid van den man als staal in zeer naauwe betrekking staan tot het heil eener aanzienlijke gemeente, zie ik niet in, waarom er niet een hartig woordje over gezegd mag. Mij komt het belang eener gansche gemeente zwaarder voor dan de prikkelbare ligtgevoeligheid van een' predikant, en als predikanten, die vroeger den vooruitgang huldigden, nu hunne sympathie betuigen voor de stichtelijke lectuur van Beets en Doedes, wil ik die betuiging geenszins verdenken, haar verdoemen nóg minder, haar eerbiedigen gaarne, - maar er nota van nemen, opdat ik en anderen, die niet met die stichtelijke lectuur sympathiseren, weten, wat men aan die mannen heeft; en als tegenovergestelde dogmatische rigtingen bloot als ‘vormen’ beschouwd worden, zal ik ook die overtuiging eerbiedigen, vooral bij den man der schoone vormen bij uitnemendheid, maar ik zal mij ook niet door grandisona verba laten weêrhouden om acte te nemen van die verklaring en die acte voor te leggen aan het publiek.

Omdat ik in de brieven van den kordaten C.C.C. een' stap voorwaarts zie, een' stap van het vermufte conventionele tot de waarheid, - omdat ik er een zwaard in zie, dat dolken uit de handen slaat, - omdat ik er een licht in zie, dat door de nevelen der intrigue en het Muckerthum der orthodox-mystieke propaganda heen boort, - dáárom - stond ook zijne rigting lijnregt tegen de mijne over - druk ik in den geest C.C.C. de broederhand, en bidde hem, dat hij zich door valsche gemoedelijkheid noch gekrenkten trots, door ‘kruist hem,’ noch ‘wee's,’ door verzuchtingen noch verdraaide oogen van zijn doel late afbrengen. Ontzie hij slechts den mensch, beperke hij zich streng tot het openbare leven; - en late hij dan anderen gerustelijk beuzelen over personele sympathiën: zoodra personele sympathiën zich den mantel omhangen van belangstelling in eene gemeente; zoodra personele sympathiën tot personele intrigues leiden, openbare hij vrij zijn personele, goedronde, christelijke, protestantsche antipathie tegen kabalen, orthodoxe en mystieke intrigues, en brenge het weefsel, dat men zoo gaarne bedekt hield, onder het licht der publiciteit. Wankelmoedigen mogen hem dan kennen noch willen leeren kennen, mannen zullen hem eeren, kennen ze hem ook niet.

lucifer.