De Tijdspiegel. Jaargang 6

Lexicon manuale,
of: Handwoordenboek voor Den Tijdspiegel. (Zie Tijdspiegel, 1849, I, blz. 70.)

Maag.

- Venter - Ingenii Largitor, magister artis (Persius), met hedendaagsche woorden: de honger is de bron van alle vernuft, en leermeester aller kunsten - in dezen zin is de maag, die gevuld moet worden, onder alle regeringsvormen, bij alle liberale en orthodoxe lieden, bij alle Hegelianen en afge-

[p. 231]

scheiden gereformeerden, bij den rijksvorst Johan en bij zijn geringste dienstknechten, de maag is het groote levensprinciep, het drijfrad, dat gedurende alle eeuwen, de eerste, de middeleeuwen, en de laatste eeuwen, - aller hoofd, hart, hand, mond en voet in beweging zet. - Als de menschen geen maag hadden, alleen een hoofd en een hart, er zoude nooit zoo veel op leven en dood getwist, gesabeid, gelogen, gesystematiseerd, gerevolutionneerd zijn - om te eten - alle dagen weder te eten, - dat is, met verlof van alle diepdenkende wijsgeeren en geaetheriseerde dichters, het groote vraagstuk hier beneden; daarom sprak de oude wijsgeer zoo waar, ‘de maag heeft geene ooren:’ von Schiller beweerde, dat het aardsch bedrijf geregeld aan den gang blijft ‘durch Hunger und durch Liebe,’ zoo als prof. Feder van zijn' katheder leerde. Wij geven echter den voorrang aan de maag boven de liefde. De honger is de grootste realiteit; hier is geene transactie, geene voorwaarde mogelijk. De maag is de eigenlijke, eenige kategoriesche imperatief van vader Kant: Du sollst! Gij moet - hier te verstaan - gij moet eten en behoorlijk gevuld worden. Alzoo is er onder alle zakken, die de wereld kent, geld- en goudzakken, geene, die zoo groote rente oplevert, als ze behoorlijk gevuld is, dan het rekbare, kostelijke maagzakje, het groote, en algemeene vereenigingspunt, waardoor de keizers en koningen van Europa met de gemeenste kozakken of Irokezen, op gelijke lijn staan, daar ze beide, ter zijner tijd, den mond moeten openen, om gespijsd te worden. Veel derhalve, dat schijnt te geschieden, eeniglijk om den wille der mode, van den smaak, der gezelligheid, om den wille van het algemeene menschenheil, van land en stad, staat en kerk, geschiedt, van zeer nabij beschouwd, om den wille van de lieve maag, die altijd gereedelijk de gebiedende stem verheft, waarom de Ouden teregt hebben gezegd: ‘dat de maag somtijds blaft.’ - Welligtdat, naar deze onze uiterst prozaïesche levens-philosophie, de groote kunst van den vorst of den president, om een volk te regeren, daarin bestaat, dat hij zorge, dat de millioenen magen zijner onderdanen behoorlijk gevuld worden, al is het niet naar den wensch van Hendrik den Vierde, om, ten minste op de feestdagen, een kapoentje in den pot te hebben; 't blijft dus hier alweder bij het oude: ‘vorst, geef ons brood en spelen! Panem et circenses!’ - De potentaten weten het nog niet, dat ledige magen, uit den aard ('t is zuiver physiesch te bewijzen) geborene revolutionnairen en republiekeinen zijn, en dat er reeds veel gewonnen is, als de menschen, die van de hand in den tand leven, altijd iets vinden, om in de nooit kapitaliseerende, maar altijd op het punt van bankbreuk staande, maagzakken te stoppen. (Vergelijk het naauwverwante woord leven.)

Magt

- is taalkundig, volgens vader Weiland, van de Salische wet. Gij verstaat het welligt niet. - Het woord is eene vorstinne, die ook in de vrouwelijke lijn mag regeren, waaruit reeds zoude kunnen volgen voor den humoristischen Tijdspiegellezer, dat de vrouwen van nature de maglhebbende wezens zijn en het woord, ten langen leste, als haar eigendom, hebben vervrouwelijkt. Daalt het woord zelf, in zijne generatio aequivoca, alzoo van mogen af, dan is de magt: het vermogen om iets te kunnen, naar vrijen wil, naar regt en billijkheid, en hier vindt ge dadelijk de twee polen: overmagt - onmagl - zet

[p. 232]

er oppermagt naast, als gezelf een slaaf, een medeklinker, geen vocaal in de maatschappij of in uw huisgezin zijt. Onze eeuw heeft het oude, zoo even aangeroerde thema van de magt der vrouwen genoegzaam gevariëerd; reeds de kinderen, die in onze dagen zoo wijs zijn als de menschen in vroegere dagen, weten, dat de magt der vrouwen uit hare onmagt wonderbaarlijk voortspruit, en dat men niet altijd kanonnen, bajonetten en zeekasteelen behoeft, om de harten en hoofden der heeren-mannen te overwinnen, wat te bewijzen is uit het gedenkwaardig gezegde van Cato, ons allen bekend: ‘de Romeinen regeren de wereld - de Senaat regeert de Romeinen - de vrouwen regeren den Senaat.’ - Als ge daarnevens het bloeijend tijdperk der Fransche maitressen-heerschappij voegt, en de dames Pompadour, Maintenon en Montespan begroet, wordt de Catonische wijsheid veelzijdig bevestigd. Wat de magt der vorsten en volken betreft, zouden we u op alle regtsgeleerden, die misschien nooit inede gevochten hebben, kunnen heenwijzen, en de theorie van Grotius en Pufendorf, en alle mannen van het jus kunnen laten uitschrijven, indien de eeuw, waarin dit Woordenboek wordt geschreven, dit alles nietovertollig maakte. - Men kan de magt der vorsten dadelijk van twee zeer verschillende zijden afleiden en construeeren: hier dadelijk van God - daar dadelijk van de bajonet en het kanon. - Welligt dat vele vorsten 't zich zullen laten welgevallen, om van beide zijden te gelijkertijd op hunne troonen bevestigd te worden. 't Is buiten allen twijfel, dat alle magt van God is, zoo als alles van God is; maar als alles van God is, en ook de magt der koningen, zoo vraagt een onnoozele bloed: van waar is dan de magt der volkeren? Of ze hebben geene magt, of ze hebben die mede van regtswege van God! Waarlijk niet, zegt onze behoudsman, gij vergeet een derde, en draait ons met uw alternatief een rad voor de oogen. Het volk heeft de magt van, en door en uit den vorst, en de vorst van God; deze is als magthebbende daar geplaatst door God. - Consequent geredeneerd! - Als wij louter goede en brave, eerlijke en regtvaardige vorsten hebben, zullen wij hartelijk gaarne in die consequentie berusten, en eeren de overheid - naar de Schrift - maar als de volkeren nu eens begrijpen, dat zij ook van, door en uit God zijn; - en zij behooren toch ook onder het alles - de magt hun oorspronkelijk, volgens het natuurregt, geschonken, alleen bij verdrag aan de vorsten willen of mogen of durven overdragen; als zij wagen te begrijpen en te beweren, dat er tusschen regt en magt een zeer naauw en volstrekt verband bestaat, als ze zoo verre komen en met den vorst minzaam gaan disputeeren - als ze eindelijk..... lezers! wij willen er ons afmaken; wilt ge meer weten, spoed u naar vorst Metternich, naar Odilon Rarrot, Robert Peel, Guizot, naar alle mogelijke koningen en ministers, naar alle regtsgeleerde Hoogleeraren, of naar de theoriën van het Journal des Débats en het Handelsblad, ook naar Professor Opzoomer en Thorbecke, of naar uw pruikmaker, en vraag dezen wie hem de magt heeft gegeven om uw kaal hoofd met een toupet te voorzien, sedert uw hair is uitgevallen, en als hij herneemt: gij hebt het zelf verlangd om uw kaal hoofd te beschermen, dan zult gij in zijne magt, uw regt en uw wil, en ook het regt der noodzakelijkheid erkennen. - Sapienti sat!

Spiritus Asper en Lenis.