De Tijdspiegel. Jaargang 6

Aangename herinneringen van Holland en zijne inwoners,
door F.W. Dethmar, predikant te Anholt. Uit het Hoogduitsch vertaald. Twee deelen. Te Doesborgh, bij A.F.H. van Tr. de Bruijn, 1848.
Een Duitscher, die Holland niet veracht.

't Was zomervacantie, en nu moest ik mijn' ouden contubernaal toch eens opzoeken in zijne ballingschap; dien naam verdiende in 't oog van den wel wat overmoedigen Amsterdammer, zijne standplaats wel: ver, ver in den zoogenaamden achterhoek had hij zijne bestemming gevonden. Uren achter Doesburgh had hij zijne tente opgeslagen onder de geblaauwkielde grensbewoners, die nog slechts drie autoriteiten kennen, den burgemeester, den heer der plaats en den domineer, en in onze dagen wondervreemd opgezien zullen hebben, dat er ook nog een grondwet en een paar kamers waren, die hen, politiek mondigen, vertegenwoordigden. Eene snor, bluffende met den naam van diligence, en voorzien, zoo al niet van conducteur, dan toch van een in duffel ('t was Augustus) gehuld wezen dat voor voerman en conducteur tevens fungeerde en zijn regt op beide eeretitels bewees door voor twee jenever te drinken, bragt mij op een half uur afstands van den nieuwbakken Mr. Hij was de oude onder zijne natuurkinderen gebleven, en staken zijne voeten ook in vetleeren in plaats van in stoffen laarsjes, zijn handdruk was er niet minder hartelijk, zijn welkom niet minder fideel om.

Ik kwam van pas: die middag was bestemd voor een pleiziertogtje, als die streek maar zelden opleverde: 't was niet minder of meer dan eene buitenlandsche reis. In het twee uren verwijderde Pruissische stadje Anholt was Seine Durchlaucht de (gemediatiseerde) Vorst van Salm Salm gestorven als een gewoon mensch, en als gemeene stervelingen had ook hij kinderen nagelaten, waarvan de oudste, de nieuwe Durchlaucht Alfred, heden de Standesherrschaft zou antreten. Een programma, dat u deed watertanden, was alom verspreid. Reeds had men op den Vorabend des Festes grossen Zapfenstreich gehad unter feierlichem Geläute und Kanonendonner, reeds had men zich vergast, aan den feierlichen Umzug des Fürsten mit hoher Familie durch die Herrlichkeit, maar nu, Mittwoch, den 18 Aug. was 't voor ons de dag van genieten. De Antretung der

[p. 32]

Schützen zur Wachtparade moesten we wel verzuimen, maar we zouden vroeg genoeg komen, om ons te verkwikken aan het Königsschiessen, de Allgemeine Volksspiele, als Mastklettern u.s.w., en we hoopten zoowel ons te baden in den lichtglans der glänzende Illumination des Schlossdeiches en van het Feuerwerk, als rond te zweven in de bonte rijen op het Schützenball im Festlokale.

Ik geloof waarlijk, dat Henriette 't meende, toen ze zoo boos keek over mijn spottend glimlachje bij 't zien van het gevaarte, dat haar met de vrouw van den notaris en een paar logeetjes naar de feestvreugde zou rijden, ‘varen’ als ze reeds meêpraatte. Onverklaarbaar was 't mij, dat Herman zijne vrouw zoo alleen liet trekken en zeer bedaard eene reuzenpijp opstak, toen de huifkar reeds lang den togt had aanvaard. ‘Ge moogt vrij gelooven, dat ik op het gezelschap der dames meer prijs stel dan op het uwe,’ - brak ik eindelijk los, - ‘en barbaarsch vind ik 't van u, dat ge die weerloozen daar alleen de woelige stad laat binnentrekken, om haar ligt een uur in doodelijke ongerustheid over uw achterblijven te laten.’ Nu was het mijne beurt, uitgelagchen te worden: ter naauwernood hadden wij een kwart uurs afgelegd, of de witte huif was reeds in 't gezigt, nog vijf minuten en 't schaterend lagchen der dames over de aard- liever kar-schuddingen klonk ons in de ooren, afgewisseld door het eeuwige hot! haar! van den eigenaar en leider van 't gespan, die met eene lange zweep voor het paard uitliep. Of hij er zich van zijne jeugd af op had toegelegd, weet ik niet, wel, dat 't ons onmogelijk was, den langzamen tred van het kolossale werkpaard en zijn' weinig minder kolossalen gebieder aan te nemen. We mogten drentelen zooveel we wilden, een half uur wachtten we aan Anholt's poort op 't eindelijk naderkruipende ‘gevaar.’ Nu ons verkwikt aan den Rhijnwijn, in zijn vaderland te midden der vrije Theuterzonen genoten! Festwein klonk de etiquette, de prijs was met twee Groschen vermeerderd, en toch was 't anker maar met één' emmer waters meer dan gewoonlijk aangelengd. Herman verzekerde regt studentikoos, dat hij Rieser dat zure nat naar 't hoofd gesmeten zou hebben, hier gedroeg hij zich als geposeerd man, bromde binnen's monds en betaalde. De Volksspiele, de glänzende Illumination hadden allen iets regt kleinstädtisches, de prijzen bestonden in eene ham, een' rooden doek en een zeker noodzakelijk, maar minder kiesch meubel van tin, waarvoor sommige menschen een van aardewerk gebruiken; maar wát mij lief was, die gulle, gematigde, echte feestvreugde; den glans zaagt ge op aller gelaat, maar uw oor werd niet verscheurd door dat gillen en razen, waarmede de Hollander maar al te veel zijne feestvreugde aan den dag legt. Het bal werd in de, tot feestlokaal herschapen, school gegeven en een reusachtige balletmeester dirigeerde den dans, waaraan Alfred met de eenvoudige boerinnen deelnam op eene zoo echt humane, niet genadig - nederbuigende, wijze, dat ik met zijne Durchlaucht geheel verzoend werd.

‘Bon soir, dominé!’ hoorde ik Herman plotseling zeggen; dominé, op een bal, de student zat mij in succo et sanguine, en toch kromp de Hollander in mij onwillekeurig zamen. ‘Er zijn er hier zeven!’ zei Herman, die mijne verbazing scheen te bemerken, - men is niet overal zoo dwaas als in uw lieve Hollandje; de opinie is hier, dat ook de leeraar aan geoorloofde uitspanning mag deel nemen,

[p. 33]

en zóóveel ziet men hier wel in, dat zoo 't bal den leeraar niet past, het elken Christen ontzegd moet worden. Men begint hier eenig denkbeeld te krijgen, dat het Christendom in het leven moet indringen, niet een pakje moet zijn, dat de leek 's zondags aantrekt, de dominé alle dag draagt. ‘Dat begint men bij ons ook in te zien; maar 't vindt nog veel tegenstand,’ wilde ik antwoorden, maar plotseling schoot mij 't verzoek in om aan den Anholtschen prediker Dethmar te worden voorgesteld ‘Hij is er niet,’ sprak Herman, nadat hij eens de zaal met het oog doorloopen had, ‘en 't doet mij leed, om uwent- en mijnentwil, want ik hoor veel goeds van den humanen man...’

Voor 't gemis der persoonlijke kennismaking werd ik dezer dagen eenigzins schadeloos gesteld door de lectuur van het werkje aan het hoofd dezes vermeld. Had ik den Anholtschen prediker, die meermalen, 'k wist het, mijn vaderland had bezocht, gaarne naar zijn oordeel over ons volk gevraagd, - nu werd mijn verlangen bevredigd. Zeker had ik mij teleurgesteld gevonden in mijne vaderlandslievende drift, om de eer van mijn' geboortegrond tegen Moffrikaansche aanmatiging en oppervlakkig oordeel te verdedigen. Ik had in den man, als ik hem nu leer kennen uit zijn werk, een' eerlijken, braven Duitscher aangetroffen, die sympathiseert met de bewoners van het land, waaraan het zijne zoo naauw grenst. Leest ge zijne brieven over ons land en volk, ge vindt daar geen spoor van den trots, die uit de hoogte op ons nederziet en slechts wil bukken, om ons de zakken te ledigen. Ge voelt u 't bloed niet naar 't aangezigt stijgen over de aanmatiging, die in ons vrij gevochten vaderland slechts eene afvallige provincie van het Duitsche vaderland ziet, die hoe eer hoe beter (met Limburg te beginnen) weder moet opgeslokt worden. Dethmar meent 't beter met ons dan menig germaniserende Hollander. Hij heeft oog en hart voor onze goede zijden, zelfs waar wij ze voorbijzien. Naauwkeurig heeft hij ons leven, onze wijze van zijn, onderzocht en alles doorsnuffeld, niet maar onze publieke gebouwen, ook onze woonkamers en kelders, - soms zelfs onze harten. 't Gebeurt, dat hij als onze apologeet optreedt tegen de miskenning en den eigendunk zijner landgenooten, en de zoo flaauwe als vuige lasteringen weêrlegt, die Michel dagelijks tegen ons uitbraakt. Diep indringen vindt ge bij hem niet, hij is een man van beschaving, gezond verstand, wèlgeplaatst hart, - een genie of wijsgeerig beschouwer niet. Zoo merkt hij b.v. te Rotterdam veel en velerlei op - niet de Anglomanie der Rotterdammers, die in menig opzigt eene kopij leveren der deugden en gebreken van de Engelsche natie, waarmede ze in zoo veelvuldige aanraking komen. Schitterende passages, dichterlijke beschrijvingen, zoekt ge te vergeefs: Dethmar is geen dichter of heeft zijne dichterlijke periode reeds achter den rug. In naauwgezet onderzoek van wat ons vaderland opmerkelijks heeft, beschaamt hij daarentegen menigen geboren' Nederlander, en 't zou mij bevreemden, als niet deze of gene, zijne brieven lezende, uitriep: hé, dat heb ik nog nooit gezien, ik wist niet, dat er zoo eene inrigting bij ons bestond.

Kortom, bewonderen zult ge den braven Anholtschen prediker niet, hem achten en lief krijgen zeker, als ge zijne brieven leest die u in eene vloeijende vertaling worden aangeboden, - eene vertaling, die (en dat zijt ge van dien uitgever minder gewoon), waarlijk net is uitgevoerd.

[p. 34]

Als ik op 't doopmaal van Herman's eersteling kom (nu weet ge, waarom ik zoo in de Haarlemsche Courant snuffel), moet hij weêr met mij naar Anholt, niet om seine Durchlaucht Alfred te zien dansen, maar om eens genoegelijk met den braven prediker te keuvelen. Ik zal u dan eens vertellen, hoe ik hem vond.

- IJ-